Imazhet satelitore duket se tregojnë ndërtimin sekret të bazës ‘strategjike’ në Bjellorusi

Ndërtimi është duke u zhvilluar në një vend në Bjellorusi që ekspertët thonë se i ngjan një objekti ushtarak që potencialisht mund të strehojë raketa strategjike ruse, sipas imazheve satelitore të shqyrtuara nga RFE/RL dhe partnerët e saj në një projekt kërkimor.

Imazhet nga Planet Labs të vendit të gjerë në rrethin Slutsk, 60 kilometra në jug të Minskut, tregojnë aktivitet të rëndësishëm ndërtimi në atë që pamjet televizive nga maji 2024 treguan se ishte pjesërisht një fushë e zbrazët në atë kohë.

Autoritetet bjelloruse kanë qenë sekrete në lidhje me projektin, i cili ndodhet në një vend ku u vendosën raketa bërthamore gjatë epokës sovjetike. Projekti po hetohet nga Shërbimi Bjellorus i RFE/RL, së bashku me Schemes, krahu kërkimor i Shërbimit Ukrainas të RFE/RL, dhe mediat estoneze Delfi Estonia dhe Eesti Ekspress.

Nuk ka referenca për ndryshimet në dokumentet zyrtare publike, asnjë mbulim mediatik lokal dhe asnjë përditësim të hartave kadastrale që tregojnë ndarjen e tokës për një vend të tillë. As udhëheqësi autoritar Alexander Lukashenko dhe asnjë zyrtar tjetër nuk kanë komentuar për këtë çështje. Përpjekjet për të kontaktuar Ministrinë e Mbrojtjes për koment ishin të pasuksesshme.

Ndërtimi vjen ndërsa Rusia intensifikon bashkëpunimin ushtarak me aleatin e saj Bjellorusinë, ndërsa njëkohësisht ndjek pushtimin e saj në shkallë të plotë të Ukrainës në një luftë që ka rritur ndjeshëm tensionet me NATO-n dhe Perëndimin. Bjellorusia, një shtet tampon për Rusinë, kufizohet me Ukrainën në jug dhe anëtarët e NATO-s Poloninë, Lituaninë dhe Letoninë në perëndim dhe veriperëndim.

Presidenti rus Vladimir Putin është mburrur me zhvillimin e një rakete të re balistike hipersonike me rreze të mesme veprimi, Oreshnik, për të cilën Moska pretendon se është testuar gjatë një sulmi në Ukrainë nëntorin e kaluar.

Në dhjetor, Putin tha se sistemet Oreshnik do të vendoseshin në Bjellorusi njëkohësisht me futjen e tyre në Forcën Strategjike të Raketave Ruse (RVSN), ndoshta në gjysmën e dytë të këtij viti.

Një imazh satelitor nga 31 gushti tregon katër seksione të dallueshme në vendin pranë fshatit Paulauka, që mbulojnë një sipërfaqe prej më shumë se 2 kilometrash katrorë, ekuivalente me rreth 280 fusha futbolli, të gjitha të lidhura me rrugë të reja.

Imazhet nga 13 gushti tregojnë struktura të shumta në të gjithë seksionin kryesor, duke përfshirë ato që duket se janë 13 depo municionesh të rrethuara nga mure mbrojtëse dhe tre hangare më të mëdha, secila rreth 100 metra e gjatë, si dhe themele për disa ndërtesa të tjera.

Me ndërtimin ende në zhvillim e sipër, ekspertët e intervistuar nga Radio Evropa e Lirë thonë se është e vështirë të vlerësohet saktësisht se çfarë lloj objekti ushtarak do të shfaqet. Por Konrad Muzyka, drejtor i firmës së analizës së sigurisë Rochan Consulting, thotë se planimetria e vendit tregon një qëllim strategjik.

“Në imazhin që tregon të gjitha objektet që janë aktualisht në ndërtim e sipër, të gjitha janë të lidhura nga një rrugë. Është shumë e qartë se ekziston një lidhje jetësore midis të gjitha këtyre objekteve”, tha Muzyka për Radion Evropa e Lirë.

“Vlerësimi im është se këto baza lidhen me disa pajisje strategjike që mund të vendosen në Bjellorusi. Qoftë Oreshnik apo diçka tjetër, do ta shohim, por sigurisht që ka rëndësi strategjike”, tha Muzyka.

“Ka të ngjarë të jenë armë bërthamore ose ndonjë komponent bërthamor i lidhur me to, sepse ato po përdorin objekte që janë përdorur tashmë gjatë Luftës së Ftohtë për të strehuar pajisje të tilla”, shtoi ai. Një imazh satelitor i pjesës veriore të vendit, e cila dikur ishte tokë bujqësore, tregon tetë struktura të ngjashme me hangarët, ndërsa në parcelën lindore një ndërtesë gati 150 metra e gjatë ishte në ndërtim e sipër, me kodra dheu aty pranë.

Në pjesën juglindore, e cila është ende në fazën e punimeve themelore, disa rrugë duket se po marrin formë. Kjo parcelë ndodhet në kodrën më të lartë në rrethin Slutsk, e njohur si Kodra e Signal-it, të cilën disa vëzhgues sugjerojnë se mund të jetë e përshtatshme për sistemet e mbrojtjes ajrore.

Marko Eklund, një major finlandez në pension dhe oficer i inteligjencës ushtarake i cili analizoi ushtrinë ruse për më shumë se 20 vjet dhe tani punon me imazhe satelitore, i tha Eesti Ekspress se vendi i ngjan një baze strategjike raketash.

“Bazat strategjike të raketave janë të gjitha njësoj. Nuk mund të them se çfarë tjetër mund të jetë,” tha Eklund. “Këtu, baza e re ka një të madhe dhe tre të vogla. Ka disa lloj deposh në zonën qendrore, dhe pastaj ka bunkerë. Nëse do të ndërtohej një bazë në Oreshnik, ato do të merreshin në konsideratë.”

Muzyka vuri në dyshim nëse Bjellorusia apo Rusia do ta paguanin faturën. Por ai tha se beson që si Minsku ashtu edhe Moska do ta konsiderojnë atë “një aset të rëndësishëm strategjik”. Bjellorusia është aleati i vetëm i vërtetë ushtarak i Rusisë, megjithëse lidhjet politike ndonjëherë janë të tendosura. Ajo mbështeti pushtimin e Ukrainës në mënyra të ndryshme, duke përfshirë edhe lejimin e Rusisë të përdorë territorin e saj si bazë për një pushtim në shkallë të gjerë në vitin 2022, por nuk ka dërguar trupa të vetat.

Muajin e kaluar, Ministri i Mbrojtjes i Bjellorusisë tha se stërvitjet e përbashkëta vjetore, të cilat fillojnë më 12 shtator, do të përfshijnë stërvitje që përfshijnë përdorimin e planifikuar të armëve bërthamore dhe Oreshnikut, për të cilin Rusia pretendon se mund të mbajë armë bërthamore.

Putin ka deklaruar vazhdimisht se armët bërthamore ruse do të vendosen në territorin bjellorus, dhe Lukashenko ka thënë se Oreshniku do të vendoset në Bjellorusi deri në fund të vitit.

E kaluar bërthamore

Vendi i projektit dikur ishte pjesë e arsenalit bërthamor sovjetik. Nga viti 1959 deri në vitin 1993, zona ishte shtëpia e Regjimentit të 306-të të Raketave Strategjike nga Slutsk. Në vitin 1960, ajo u bë shtëpia e Bazës së 1057-të të Riparimit dhe Inxhinierisë, e cila ishte përgjegjëse për “mbështetjen teknike bërthamore” të regjimentit.

Fillimisht, regjimenti ishte i pajisur me raketa balistike me një rreze veprimi deri në 2,100 kilometra. Në vitin 1981, u shtuan sisteme të lëvizshme me një rreze veprimi deri në 5,000 kilometra. Në vitin 1989, njësia filloi të riarmatosej me raketa balistike Topol ICBM me një rreze veprimi prej 11,000 kilometrash.

Bjellorusia iu bashkua Traktatit të Mospërhapjes në vitin 1993, duke u bërë vendi i parë që hoqi dorë vullnetarisht nga arsenali bërthamor që trashëgoi pas rënies së Bashkimit Sovjetik në vitin 1991. Po atë vit, Regjimenti i 306-të u tërhoq nga shërbimi luftarak dhe u ridislokua në Rusi, ku më vonë u shpërbë.

Në shtator të vitit 1996, një depo municionesh artilerie ende funksiononte në vend, por më pas ra në harresë. Pjesë të ish-bazës mbeten të mbushura me fortifikime të braktisura, silo raketash, bunkerë dhe hangare. Rindërtimi filloi në pranverën e vitit 2024, me inxhinierë ushtarakë që pastruan zonën nga municionet e pashpërthyera dhe, sipas autoriteteve lokale, shkatërruan 2,800 fishekë në 2.5 kilometra katrorë deri më 7 qershor. Punimet e pastrimit dhe gërmimit filluan më pas, dhe ndërtimi u përshpejtua këtë vit./Rferl/