Çetnikët nga Bosnja dhe Hercegovina përhapen lirshëm në rrjetet sociale

“Toka serbe paguhet me koka” dhe “Liri a vdekje”. Ky lloj është mesazhet më të zakonshme në profilet që deklarohen në rrjetet sociale si grupe Ravnogorski dhe çetnike në Bosnjë dhe Hercegovinë (BiH).

Rreth tridhjetë grupe dhe profile në Facebook, Instagram dhe rrjete të tjera, të cilat u monitoruan nga Radio Evropa e Lirë (RSE) për një muaj, lavdërojnë, ndër të tjera, entitetin e Bosnje dhe Hercegovinës, Republika Srpska (RS) dhe mbrojnë shkëputjen e saj nga Bosnja dhe Hercegovina.

“Nëse Drina është kufiri, ne do ta pimë atë”. Ky mesazh është postuar në Instagram më 9 janar nga “Rinia Çetnike Gacko”, në profilin e saj në Instagram, së bashku me vargjet që premtojnë për besnikëri ndaj RS.

Mesazhi, i cili lë të kuptohet për domosdoshmërinë e “fshirjes” së lumit Drina si një kufi natyror midis BiH dhe Serbisë, u botua me rastin e Ditës së Republikës Srpska. Kjo ditë festohet më 9 janar, pavarësisht vendimit të Gjykatës Kushtetuese të BeH për ta shpallur atë jokushtetuese.

Profilin “Rinia Çetnike Gacko” ndiqet nga më shumë se 3800 persona në Instagram dhe rreth 2100 në Facebook.

Fotografia e profilit tregon një kafkë dhe kocka të kryqëzuara midis dy kryqeve, me flamurin e Republikës Srpska në sfond. Përshkrimi i këtij profili përmban parullat e njohura “Vetëm bashkimi i shpëton serbët” dhe “Ne nuk i japim vendet tona të shenjta”.

Nuk ka asnjë informacion për administratorët e profilit dhe as nuk ka pasur përgjigje për mesazhin e RFE-së për diskutim mbi përmbajtjen e publikuar.

Tik Tok Ravnogorci

Janë 16 shoqata të regjistruara në BeH që trashëgojnë traditën e njësive famëkeqe çetnike nga Lufta e Dytë Botërore.

Në vitin 1946, udhëheqësi i Ravnogorci, Draža Mihailović, u dënua me vdekje për krime lufte dhe bashkëpunim me Gjermaninë naziste, dhe më pas u pushkatua. Ai u rehabilitua nga Gjykata e Lartë e Beogradit në maj 2015.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, rreth 58.600 njerëz u vranë nga çetnikët në Bosnje dhe Hercegovinë, sipas librit “Bosnja dhe Hercegovina në Luftën e Dytë Botërore 1941-1945” të Rasim Hurem.

Nën simbolet e çetnikëve u përsëritën krimet e formacioneve paraushtarake dhe ushtarake në luftën e viteve 1990, që pasoi shpërbërjen e Jugosllavisë.

Goran Ljepojević, ish-president i “Pokret ujedinjene ravnjarske otadžbine Srpske”, i tha REL se Ravnogorci “janë viktima të stereotipeve dhe keqinterpretimeve të historisë”.

“Gjithmonë ka një mollë të kalbur dhe nuk e përgjithësoj se ne jemi kryesisht të mirë dhe të tjerët janë të këqij. Më të dëmshmet janë të pavërteta dhe gënjeshtrat sistematike. Lexoni anën tjetër dhe gjeni një rrugë të mesme. Edhe mua më kanë mësuar histori gabim në shkollë. “, thotë Ljepojeviq.

Cila është situata aktuale?

Shoqëritë zyrtare Ravnogorski sot janë të regjistruara në Bosnje dhe Hercegovinë në territorin e entitetit Republika Srpska.

Në të njëjtën kohë, idetë e tyre, shpesh me thirrje të hapura për dhunë, ndahen çdo ditë nga dhjetëra grupe, profile dhe faqe në rrjetet sociale.

Hikmet Karçiq, autor i manualit Lëvizjet ekstreme të djathta dhe simbolizmi në Ballkanin Perëndimor, i tha Radios Evropa e Lirë se vitet e fundit, lëvizjet pro-Ravnogorski dhe çetnike kanë pësuar një transformim dhe janë bërë dominuese në hapësirën online.

“Tani e kemi këtë gjuhë të re për të promovuar çetnikizmin – përmes memeve, muraleve e kështu me radhë. Krahasuar me simbolikën e zakonshme, si kafka dhe kockat, ajo tani është përshtatur për t’u tërhequr për gjeneratën Tik Tok,” thotë Karaçiq.

Ai shpjegon se këto janë kryesisht profile dhe grupe anonime që “përhapin ideologjinë çetnike në një mënyrë që të tërheqë një audiencë më të re”.

Ata përpiqen të sjellin trashëgiminë e Luftës së Dytë Botërore dhe të luftës së viteve 1990 tek të rinjtë në mbarë botën. Ka aq shumë sa është shumë e vështirë të mbash një hap me ta”, thekson ai.

Shumica e profileve janë krijuar në Facebook dhe Instagram, por siç tregon ai ideologjia e diskutueshme “jeton” edhe në rrjete të tjera si Twitter dhe Tik Tok.

Këto rrjete tentojnë të shpërndajnë të njëjtën përmbajtje në hapësirën online, duke promovuar brigadat e luftës dhe duke lavdëruar kriminelët e dënuar të luftës.

Një nga të dënuarit më “të njohur” për krime lufte në vitet 1990 për rrjetet sociale është Ratko Mlladiq, ish-komandant i ushtrisë së Republikës Srpska. Mlladiq u dënua me burgim të përjetshëm nga Haga për gjenocid dhe krime kundër njerëzimit në BeH.

“Ju mund të shihni edhe promovimin e kryekomandantëve të dënuar çetnikë për rehabilitimin e të cilëve po punohet. Kjo po rrit popullaritetin e tyre përmes rrjeteve sociale”, tha Karaçiq.

Mbështetje për Vojvoda Aleksic

Grupet e mediave sociale, aktivitetet e të cilave u monitoruan nga Radio Evropa e Lirë, ndër të tjera, kanë postuar përmbajtje kushtuar çetnikut Vojvoda Slavko Aleksic.

Aleksiq u dënua me pesë muaj burg në qershor 2022, së bashku me dy anëtarë të tjerë të lëvizjes Ravnogorski në BiH, për këndimin e një kënge në mitingun Ravnogorski të vitit 2019 në Vishegrad.

“Do të jetë përsëri ferr dhe Drina e përgjakur, ja çetnikët nga malet serbe”, u këndua në Vishegrad, në tubimin e rreth 200 anëtarëve dhe simpatizantëve të lëvizjeve Ravnogorski.

Pas një vendimi të gjykatës së BiH, Aleksiq dhe të dënuarit Ravnogorci shlyen dënimet e tyre me burg në shkurt të këtij viti. Rastësisht, ky është vendimi i parë për nxitjen e urrejtjes kombëtare, racore dhe fetare nga anëtarët e lëvizjes Ravnogorski në BiH.

Ata u ndihmuan në mbledhjen e parave nga një numër organizatash Ravnogorski dhe çetnike në BiH dhe Serbi. Në fund të muajit janar, në profilin e Instagramit të “Rinisë Çetnike Gacko” është publikuar një postim ku kërkohet ndihmë për grumbullimin e parave për shlyerjen e gjobave.

Profili postoi gjithashtu një tubim mbështetjeje për anëtarët e dënuar të lëvizjes çetnike Ravnogorska, i cili u zhvillua më 8 janar në Trebinje, Bosnje dhe Hercegovinën jugore.

Postimet në mbështetje të Aleksiqit në mbledhjen e parave për të shlyer dënimin e tij u panë gjithashtu në disa profile dhe grupe të tjera me një prefiks çetnik dhe Ravnogorski.

Përveç mbështetjes financiare, Ravnogorski dhe çetnikët aktivë në mediat sociale postojnë gjithashtu përmbajtje që lavdërojnë të kaluarën e Aleksiqit.

Kush është Aleksiq?

Aleksiq pjesën më të madhe të jetës e kaloi në Sarajevë dhe në mars të vitit 1992 u bë komandant i njësisë çetnike “Detashmenti çetnik i Novo Sarajevës”, me seli në lagjen Grbavica të Sarajevës.

Gjatë rrethimit gati katërvjeçar të Sarajevës, kjo pjesë e qytetit ishte nën kontrollin e ushtrisë së Republikës Srpska.

Grbavica u pushtua në vitin 1992 me ndihmën e Ushtrisë Popullore Jugosllave. Emri i Aleksiç u përmend gjithashtu gjatë gjykimit të radikalit Vojislav Šešelj dhe ish-presidentit të Republikës Srpska Radovan Karadžić para Tribunalit të Hagës.

Aleksiq është përshkruar në grupe dhe në profilet e mediave sociale si “një legjendë e gjallë e Sarajevës serbe”.

Sot, Aleksiq jeton në Hercegovinën lindore, në territorin e Bosnje dhe Hercegovinës, një entitet i Republikës Srpska, dhe nuk ishte i disponueshëm për një intervistë me Radion Evropa e Lirë. Një faqe në Facebook e quajtur “Vojvoda Slavko Aleksić”, e krijuar në vitin 2015, ndiqet nga rreth 5600 persona, por nuk ka asnjë informacion për administratorët.

Në një foto të publikuar në qershor 2019, ai shfaqet me një grup burrash me uniformë. Në përshkrimin e fotografisë thuhet se ai është fotografuar me vullnetarë rusë në fushën e betejës në Sarajevë në vitin 1993.

“Në këtë faqe fotografish në përjetësi, është bukur të kujtojmë vëllezërit tanë në krahë”, shkruhet në një nga komentet poshtë fotos.

“Ndaloni, nuk po flas për diçka që këta vullnetarë rusë janë pozitivë dhe muxhahidët arabë janë negativë dhe të dy ishin ‘qentë e luftës’”, thuhet në një koment tjetër.

Në mesin e përmbajtjes së postuar në faqen “Vojvoda Slavko Aleksic” është një fotografi që tregon Aleksiqin me flamurin e Republikës Popullore të Donetskut të vetëshpallur të mbështetur nga Rusia në Ukrainën lindore.

Një foto e mbështetjes së Aleksiqit për Donetsk, e publikuar në maj 2022, tre muaj pasi Moska filloi pushtimin e saj në Ukrainë.

Këngë për Vojvodën, Kosovën, Putinin…

Një këngë e shkruar për nder të Aleksiqit nga Milorad Sharoviq, një poet me bazë në Beograd me origjinë nga Gacko në juglindje të BiH, u bë virale në “muret” e Facebook dhe Instagram të grupeve Ravnogorski.

Kjo poezi përshkruan ardhjen e Aleksiqit në varrezat hebraike në Sarajevë, në fillim të luftës në BeH në vitet 1990.

“Për të arritur atje sipas planit të luftës. Dhe për të ndërtuar muret dhe mbrojtjen. Nga luftëtarët e përgjakshëm xhihadist. Dhe sulmet e tyre të fshehta. Nga qyteti serb i Sarajevës”, janë teksti i një kënge kushtuar Aleksiqit.

Rastësisht, gjatë luftës, varrezat hebraike në Sarajevë ishin një nga vendet nga ku u terrorizuan banorët e Sarajevës, e cila ishte e rrethuar për 1425 ditë.

Autori i poezisë, i cili nuk iu përgjigj kërkesës për intervistë për Radion Evropa e Lirë, është paraqitur në Facebook si poet patriot. Të vërtetën historike për serbin e shkruaj që të mos humbasë e harrohet”, ka shkruar ai në profilin e tij.

Krahas dukës çetnik Slavko Aleksiq, Sharoviq ndër të tjera ka “përshkruar” “vuajtjet e Serbëve në Kosovë”, por edhe “bëmat” e presidentit rus Vladimir Putin.

Ai postoi këngën e tij “A New World Order of Justice” në rrjetet sociale më 25 shkurt të vitit të kaluar, një ditë pas fillimit të pushtimit rus të Ukrainës.

Grupe dhe profile të tjera të monitoruara nga RFE/RL janë të pasura me përmbajtje pro-ruse, në mes të luftës në Ukrainë.

Administratorët kryesisht të panjohur

Shumica e profileve dhe grupeve nuk kanë detaje të administratorit dhe nuk u përgjigjen mesazheve.

Nikola Miliq, i cili figuron si një nga administratorët e grupit në Facebook “Çetnikët e Republikës Srpska”, tha për Radion Evropa e Lirë se ai drejton gjithsej “katër grupe çetnike në rrjetet sociale”.

“Qëllimi është mbrojtja e serbizmit”, ka shkruar ai shkurt për Radion Evropa e Lirë, pa specifikuar se cilat grupe janë.

Në postimet e tij, ai shpesh bën thirrje për shkëputjen e entitetit të Republika Srpska nga Bosnja dhe Hercegovina.

“Mirupafshim, Bosnjë dhe Alija, Srpska është më e dashura për ne”, është një mesazh i tillë i publikuar më 4 mars.

I pyetur nga Radio Evropa e Lirë se për çfarë qëllimi publikon një përmbajtje të tillë, ai u përgjigj shkurt: “Për shkak të sulmit ndaj serbëve”. Ai nuk u përgjigj më tej kur u pyet se nga kush po i mbronte.

Rastësisht, retorika politike në Republika Srpska për vite me radhë ka qenë e dominuar nga nevoja për shkëputjen e këtij etniteti të BeH nga Bosnja dhe Hercegovina. Mbrojtësi më i zëshëm i ideve secesioniste është Milorad Dodik, presidenti aktual i RS dhe kreu i Aleancës së Social Demokratëve të Pavarur.

Komuniteti ndërkombëtar ka reaguar në mënyrë të përsëritur ndaj njoftimeve secesioniste, duke vënë në dukje se as Marrëveshja e Paqes e Dejtonit dhe as Kushtetuta e BeH nuk i japin asnjë entiteti të drejtën për t’u shkëputur.

Mohimi i gjenocidit dhe thirrje për “gjakderdhje”

Përveç thirrjeve për shkëputje, disa faqe të mediave sociale ravnogorski bëjnë thirrje hapur për dhunë dhe mohojnë gjenocidin e vitit 1995 në Srebrenicë.

Njëra prej tyre, “Lëvizja çetnike Ravnogorski Republika Srpska”, e themeluar më 19 shkurt, publikon ekskluzivisht foto të njerëzve të armatosur me uniforma me shenja çetnike.

“Nesër në agim, tetë autobusë të mbushur me ravnogorski nga Loznica, Valjeva, Kragujevaci… do të mbërrijnë në Vishegrad. Ata kanë armë personale, kushdo mund të sjellë një automatik, një bombë etj. Do të ketë të shtëna”, është publikuar më 12 mars në këtë faqe.

Çdo vit, më 13 mars, anëtarët e organizatave çetnike ravnogorski nga Bosnja dhe Hercegovina dhe vende të tjera mblidhen në Vishegrad, një qytet në Bosnjën dhe Hercegovinën lindore, për të përkujtuar përvjetorin e arrestimit të Draža Mihailović.

Këto tubime karakterizohen nga nxjerrja në pah e ikonografisë dhe këndimi i këngëve që nxisin urrejtje dhe frikë në mesin e të kthyerve boshnjakë në atë qytet. Rreth 3,000 boshnjakë u vranë në Vishegrad nga viti 1992 deri në 1995, sipas vendimeve të gjykatës së Hagës.

Në përshkrimin e faqes, vendbanimi është Bileća, një qytet në juglindje të Bosnjë dhe Hercegovinës, një numër telefoni celular me një kod rajonal për Serbinë.

Duke telefonuar në numrin në dispozicion, Radio Evropa e Lirë kontaktoi Nenad Millosheviqin, kryetar i Lëvizjes Ravnogorski në Lajkovac, një qytet në Serbinë perëndimore.

Ai pretendon se nuk ka lidhje me faqen e diskutueshme në Facebook dhe se numri i tij i telefonit është keqpërdorur. Millosheviq më tej pretendon se ai e ka raportuar rastin në policinë në Lajkovac.

“Qëllimi është të shkaktohen tensione. Është e qartë se është krijuar nga një i çmendur për të përhapur urrejtje ndërfetare dhe kombëtare. Ata kanë përdorur fotografi të njerëzve që mund të gjenden kudo dhe janë krijuar në një lloj entuziazmi apo diçka tjetër,” tha ai për RFE/RL.

Strategjia kombëtare për ekstremizmin

Anëtarët e lëvizjes Ravnogorski përmendeshin gjithashtu në dokumentet për situatën e sigurisë në Bosnje dhe Hercegovinë.

Informacionet nga Ministria e Sigurisë e BeH për 2018 dhe 2019 thanë se ekstremizmi kombëtar është i pranishëm në BeH dhe ka një ndikim negativ në mjedisin e sigurisë.

U vu në dukje se midis bartësve të një radikalizmi të tillë ka disa lëvizje Ravnogorski, aktivitetet e të cilave mohojnë legjitimitetin e shtetit të BiH dhe paraqitjet publike të të cilave “nxitin intolerancën midis popujve dhe shprehin pikëpamje të dukshme radikale”.

Hikmet Karaçiq thekson se grupet dhe profilet që operojnë në rrjetet sociale në Bosnje dhe Hercegovinë duhet të konsiderohen gjithashtu një kërcënim për sigurinë.

“Qëndrimi i autoriteteve tona të sigurisë duhet të ndryshojë. Kjo është një çështje transnacionale dhe këto grupe duhet të mbahen nën kontroll,” thekson ai.

Ligji penal i BiH parashikon dënime nga tre muaj deri në tre vjet burg për nxitje të urrejtjes kombëtare, racore dhe fetare, përçarje dhe intolerancë.

Mohimi i gjenocidit dhe krimeve të luftës të përcaktuara me një aktgjykim të formës së prerë dënohet nga gjashtë muaj deri në pesë vjet burg.

Në nëntor 2022, Këshilli i Ministrave të Bosnjë-Hercegovinës miratoi Strategjinë Kombëtare për Parandalimin dhe Luftimin e Terrorizmit, e cila do të jetë në fuqi deri në vitin 2026.

Ai përfshin, ndër të tjera, ekstremizmin e krahut të djathtë, ekstremizmin e majtë dhe ekstremizmin e motivuar fetarisht.

Në dokument thuhet, ndër të tjera, se strukturat radikale ekstremiste në BeH e kanë njohur plotësisht potencialin dhe përfitimet e masmedias dhe rrjeteve sociale.

Përveç propagandimit të ideologjive radikale, rrjetet sociale po përdoren gjithnjë e më shumë për të mbledhur dhe shkëmbyer informacione, për të rekrutuar, mobilizuar dhe trajnuar anëtarë të rinj.

Legjislacioni i BiH nuk përmban dispozita që i referohen në mënyrë eksplicite ndalimit të gjuhës së urrejtjes në internet./RSE/