Serwer: Vuçiq nuk ka askënd për të fajësuar përveç vetes

Presidenti serb Aleksandar Vuçiq nuk ka më mbështetjen e Perëndimit siç e kishte dikur, tha për Radion Evropa e Lirë Daniel Serwer, profesor në Universitetin Johns Hopkins në SHBA.

“Ai është kthyer shumë qartë nga Moska dhe Pekini”, tha ai.

Eksperti amerikan për Ballkanin hedh poshtë pretendimet e Vuçiqit se protestat antiqeveritare disamujore në Serbi, të udhëhequra nga studentët, janë një përpjekje për një “revolucion me ngjyra” të organizuar nga jashtë vendit.

“Vuçiq nuk ka askënd për të fajësuar përveç vetes”, tha Sever.

Në komentin e tij mbi deklaratën e Ministrisë së Jashtme ruse mbi protestat në Serbi, Serwer tha gjithashtu se Moska do të ushtronte presion mbi Vuçiqin për të shtypur protestat.

“Me Vuçiqin dhe rusët, gjithmonë ekziston rreziku i përshkallëzimit ose shpërqendrimit për shkak të një incidenti tjetër destabilizues në Kosovë”, u përgjigj ai kur u pyet nëse kishte rrezik përshkallëzimi dhe ndikim në stabilitetin rajonal.

Serwer i sheh protestat në Serbi si “një shenjë të sinqertë të pakënaqësisë popullore me punën e qeverisë”, por thotë se protestuesit nuk duket se kanë krijuar një alternativë të qartë politike. Ai thotë se Uashingtoni dhe Brukseli nuk janë veçanërisht të interesuar për protestat në Serbi, të cilat u shkaktuan nga shembja e një tendë betoni në stacionin hekurudhor të Novi Sadit, të cilën protestuesit e fajësojnë për korrupsionin dhe rinovimin me cilësi të dobët të stacionit.

Serwer gjithashtu shpjegon heshtjen mbizotëruese të zyrtarëve evropianë ndaj protestave në Serbi, të cilat kërkojnë gjithashtu zgjedhje të parakohshme parlamentare, me frikën e alternativës.

“Shumica e asaj që duan protestuesit është në përputhje me anëtarësimin në BE.”

RFE/RL: Si i shihni protestat në Serbi? Si do ta përshkruanit atë që po ndodh aktualisht në vend?

Serwer: Unë i shoh protestat si një shenjë të sinqertë të pakënaqësisë popullore me punën e autoriteteve, veçanërisht kur bëhet fjalë për korrupsionin dhe mbrojtjen e mjedisit.

RFE/RL: Kur bëhet fjalë për përgjigjen e bashkësisë ndërkombëtare, zyrtarët duket se janë shumë më të rezervuar se media. Pse ndodh kjo?

Serwer: Askush nuk është veçanërisht i interesuar për këtë. Uashingtoni dhe Brukseli kanë prioritete të tjera.

RFE/RL: Midis qytetarëve që kërkojnë ndryshim, ekziston një ndjenjë heshtjeje, me disa përjashtime, kryesisht nga BE-ja. A mund të çojë kjo në një rënie të mëtejshme të mbështetjes për anëtarësimin e Serbisë në BE?

Serwer: Sinqerisht, nuk e di. Më duket se shumica e asaj që duan protestuesit është në përputhje me anëtarësimin në BE.

“Perëndimi ka pjesërisht frikë nga alternativa”

RFE/RL: A gëzon ende Presidenti serb Aleksandar Vuçiq mbështetjen e Perëndimit dhe BE-së?

Serwer: Jo si më parë. Ai është kthyer shumë qartë nga Moska dhe Pekini.

RFE/RL: Por Perëndimi dhe BE-ja nuk janë distancuar nga Vuçiq i dhe as nuk kanë shprehur mbështetje për protestat civile, siç ka ndodhur në disa vende të tjera evropiane?

Serwer: Pjesërisht ata janë të shqetësuar për gjëra të tjera. Pjesërisht ata kanë frikë nga alternativa. Pjesërisht ata mendojnë se protestat do të dështojnë. Dhe mendoj se disa prej tyre duan të mbrojnë interesat e tyre në litium ose investime të tjera, si dhe municione për Ukrainën.

RFE/RL: Si e interpretoni retorikën e Vuçiqit, duke pasur parasysh se ai i quan protestat “terrorizëm” dhe një “revolucion me ngjyra”?

Serwer: Ai është i dëshpëruar dhe po kthehet në rrënjët e tij autokratike.

RFE/RL: Vuçiq pretendon se protestat u organizuan nga jashtë. A ka ndonjë të vërtetë në këto akuza dhe kush mund të jetë ky faktor i jashtëm, duke pasur parasysh se ai ka marrëdhënie relativisht të mira me Komisionin Evropian, forcat kryesore të BE-së, administratën Trump, si dhe Rusinë dhe Kinën?

Serwer: SHBA-të i kanë mbyllur institucionet e tyre për promovimin e demokracisë. Evropianët jashtë procesit të pranimit po bëjnë shumë pak për demokracinë në Ballkan. Vuçiq nuk ka askënd për të fajësuar përveç vetes.

“Vuçiq nuk mund të ndahet nga Moska dhe Pekini”

REL/RL: Pse Vuçiq këmbëngul në narrativën e një “revolucioni me ngjyra” dhe orkestrimit të huaj? A është kjo retorikë e drejtuar ndaj votuesve të tij?

Serwer: Po, dhe ai përsërit gjithashtu mesazhe propagande ruse. Ai është një mjeshtër i propagandës.

REL/RL: A ka frikë BE-ja se duke ushtruar presion mbi Vuçiqin, rrezikon ta shtyjë atë plotësisht drejt Rusisë, ngjashëm me mënyrën se si qeveria gjeorgjiane i ndërpreu lidhjet me Brukselin pas kritikave?

Serwer: Sigurisht. Por Vuçiq nuk mund të ndahet më nga Moska dhe Pekini. Ai i ka treguar qartë preferencat e tij.

REL/RL: A ekziston rreziku që protestat të çojnë në shfaqjen e një opsioni të krahut të djathtë dhe a ka frikë BE-ja nga kjo?

Serwer: Po, mendoj se kjo është një mundësi dhe se BE-ja ka frikë prej saj.

“Vlerësimet e Moskës janë të pakuptimta”

REL/RL: Si e interpretoni deklaratën e Ministrisë së Jashtme ruse, e cila pretendon se forca të caktuara në Serbi, nën pretekstin e luftës për drejtësi dhe demokraci, po përdorin agresion të hapur, barbarizëm dhe dhunë?

Serwer: Kjo është absurde. Nuk ka agresion apo barbarizëm, dhe ajo pak dhunë që ka vjen kryesisht nga forcat e sigurisë shtetërore.

REL/RL: A mund të ndikojë Rusia në rrjedhën e ngjarjeve në Serbi, dhe nëse po, si?

Serwer: Sigurisht. Moska do të ushtrojë presion mbi Vuçiqin që të shtypë protestat dhe madje të përdorë infiltrimin e saj në forcat e sigurisë për të shkaktuar paqëndrueshmëri.

REL/RL: A është Uashingtoni i interesuar për atë që po ndodh në Serbi?

Serwer: Jo shumë. Duket se falsifikimi i dokumentit (për Shtabin e Përgjithshëm) madje e ka ftohur interesin e Trump për projektin e ndërtimit në Beograd.

REL/RL: A ekziston rreziku që protestat në Serbi të përdoren si platformë për lojëra gjeopolitike?

Serwer: Sigurisht, forcat gjeopolitike, veçanërisht Rusia, mund të përpiqen të përfitojnë nga situata, por pakënaqësia është reale dhe bazohet në performancën e dobët të qeverisë.

“Nuk ka një alternativë të qartë politike”

REL/RL: A mund të tërhiqen paralele me Bjellorusinë, në kuptimin që Alexander Lukashenko gradualisht përshkallëzoi represionin, i cili kulmoi pas zgjedhjeve presidenciale të vitit 2020? A mund të arrijë Vuçiq në një pikë pa kthim, ku një transferim paqësor i pushtetit pas një humbjeje të mundshme zgjedhore nuk është më i mundur?

Serwer: A jeni i sigurt se nuk kemi arritur në pikën pa kthim?

REL/RL: A ekziston rreziku i përshkallëzimit të mëtejshëm dhe si mund të ndikojë kjo në stabilitetin rajonal?

Serwer: Me Vuçiqin dhe rusët, gjithmonë ekziston rreziku i përshkallëzimit ose shpërqendrimit për shkak të një incidenti tjetër destabilizues në Kosovë.

REL/RL: A kanë protestat në Serbi potencialin të çojnë në ndryshime politike dhe a shihni një pasardhës të mundshëm të Vuçiqit?

Serwer: Duket se protestuesit nuk kanë krijuar një alternativë të qartë politike. Ky është një problem nëse Vuçiq shpall zgjedhje të reja, të cilat do të duhet t’i fitojnë me një diferencë të madhe sepse ai mashtron, dominon median në prag të zgjedhjeve, përdor privilegjet e tij për të blerë vota dhe transporton votuesit kudo që i nevojiten.

Serbia tani është një shtet gjysmë-autoritar. Nuk do të jetë e lehtë për opozitën të fitojë zgjedhjet.

REL/RL: Protestat në Serbi kanë hyrë në muajin e tyre të dhjetë. A janë ato unike në ndonjë mënyrë dhe a mund të krahasohen me ndonjë periudhë apo vend të mëparshëm?

Serwer: Serbia ka përjetuar shumë protesta – revolucionin anti-burokratik, protestat e Zajedno, protestat që rrëzuan Millosheviqin, protestat kundër personave LGBTQ+, protestat më të fundit kundër dhunës dhe protestat mjedisore.

Çdo episod është unik dhe rezultatet janë shumë të ndryshme. Megjithatë, asnjëra prej tyre nuk ka arritur ta vendosë Serbinë në një rrugë të pakthyeshme drejt demokracisë liberale dhe anëtarësimit në BE./Rferl/