Rosatom zgjeron ndikimin global pavarësisht sanksioneve: Më shumë se 70 marrëveshje të reja gjatë luftës

Në tri vitet e fundit, për aq kohë sa zgjat agresioni ushtarak rus kundër Ukrainës, bota ka dëshmuar shumë krime lufte dhe shkatërrime. Pavarësisht sanksioneve ndërkombëtare që synojnë sektorin energjetik të Rusisë, korporata shtetërore Rosatom ka mbetur një përjashtim, me kufizime që prekin vetëm disa menaxherë dhe kompani brenda strukturës së saj. Duke përfituar nga kjo situatë, Rosatom jo vetëm vazhdoi biznesin, por gjithashtu zgjeroi ndjeshëm praninë e saj në skenën ndërkombëtare, veçanërisht në vendet afrikane dhe aziatike.

Sipas raporteve publike, Rosatom ka lidhur 21 marrëveshje dhe memorandume gjatë vitit 2022, pavarësisht përshkallëzimit të konfliktit në Ukrainë. Ky numër u rrit në 29 në vitin 2023, ndërsa në vitin 2024 u nënshkruan 24 dokumente shtesë, gjë që tregon për një trend të vazhdueshëm rritjeje të bashkëpunimit ndërkombëtar.

Zgjerimi i Rosatom është veçanërisht i theksuar në rajonet nga Amerika Latine në Azinë Juglindore, me një fokus të veçantë në vendet afrikane. Këto marrëveshje shpesh përfshijnë jo vetëm energjinë bërthamore, por edhe bashkëpunim në fusha të tjera, duke krijuar një varësi afatgjatë të këtyre vendeve nga teknologjitë dhe ekspertiza ruse.

Aktivitetet e Rosatom janë një shqetësim serioz, duke pasur parasysh rolin e saj në pushtimin e termocentralit bërthamor të Zaporozhye dhe lëvizje të tjera që minojnë sovranitetin e Ukrainës. Ashtu si Gazprom është përdorur si një instrument i politikës së jashtme ruse, Rosatom po e merr gjithnjë e më shumë këtë rol, duke përdorur energjinë bërthamore si një mjet për ndikimin gjeopolitik.

Për më tepër, Rosatom ruan pozicione kyçe në tregjet tradicionale falë varësisë teknologjike të vendeve të BE-së me reaktorët VVER nga karburanti bërthamor rus. Megjithëse disa vende kanë njoftuar kalimin në furnizues alternativë, ky proces kërkon kohë, gjë që e ndërlikon më tej vendosjen e sanksioneve gjithëpërfshirëse kundër Rosatom.

Vëmendje e veçantë është projekti i kompanisë franceze Framatome për prodhimin e karburantit bërthamor në fabrikën në Lingen të Gjermanisë, nën licencën e TVEL ruse, një degë e Rosatom. Në janar 2023, u krijua sipërmarrja e përbashkët *European Hexagonal Fuel SAS*, e cila aplikoi për licencë nga qeveria e Saksonisë së Poshtme. Kjo iniciativë u prit me mbi 11,000 kundërshtime nga publiku, përfshirë organizatën DiXi Group. Në nëntor 2024 u zhvilluan seancat dëgjimore publike për projektin, ku u theksuan shqetësimet kryesore. Edhe pse projekti paraqitet si një hap drejt pavarësisë energjetike të Evropës, ai në fakt krijon një lloj të ri varësie teknologjike nga Rosatom. Pala ruse do të ketë kontroll mbi elementët kryesorë të prodhimit – nga furnizimi i pajisjeve deri te trajnimi i personelit, gjë që është në kundërshtim me qëllimin e diversifikimit dhe reduktimit të varësisë nga teknologjitë bërthamore ruse.

Duke pasur parasysh këto fakte, është e nevojshme që komuniteti ndërkombëtar të marrë masa vendimtare për të ndaluar zgjerimin e Rosatom dhe për të zvogëluar varësinë nga teknologjitë bërthamore ruse. Masat e propozuara përfshijnë ndalimin e bashkëpunimit të ri me Rosatom, anulimin gradual të kontratave ekzistuese, investimin në zhvillimin e kapaciteteve alternative për përpunimin dhe pasurimin e uraniumit, si dhe ndërprerjen e bashkëpunimit me Rusinë në platformat shkencore dhe kërkimore.

Edhe në rast të ndërprerjes së armiqësive aktive dhe zhvillimit të mëtejshëm të procesit të paqes, sanksionet duhet të mbeten në fuqi. Kjo është e nevojshme për të larguar agresorin që të mos dëshirojë të rindërtojë forcat e tij, të grumbullojë burime financiare dhe të tjera duke bërë biznes jashtë vendit dhe të sulmojë përsëri Ukrainën./Dixigroup/