Tejkalimi i trashëgimisë shqetësuese të Merkelit në Ballkanin Perëndimor

Agresioni rus kundër Ukrainës ka çuar në një rivlerësim të politikës së deritanishme të Evropës Lindore të Gjermanisë me qendër Rusinë. Besueshmëria morale dhe politike në Evropë që Gjermania rindërtoi pas Luftës së Dytë Botërore dhe që gëzonte që nga fundi i Luftës së Ftohtë tani është shpenzuar.

Ngurrimi i Berlinit për të ndihmuar Ukrainën ka shkatërruar shumë iluzione të përshtatshme për qasjet e saj drejt lindjes. Kritikët argumentojnë se zbutja e ish-kancelares Angela Merkel ndaj Presidentit rus Vladimir Putin hapi rrugën për atë që tani është konflikti më i madh i armatosur në kontinent që nga Lufta e Dytë Botërore.

E vërteta e pakëndshme është se ky zhgënjim me Gjermaninë nuk duhet të kufizohet në Ukrainë. Politika e Merkelit për Ballkanin Perëndimor plotësoi qasjen e saj ndaj Rusisë. Ndërsa disponimi i Merkelit ndaj Putinit u zbut më tej në vitet pas pushtimit të Krimesë nga Moska në 2014, po ashtu edhe pozicioni i Unionit Kristian Demokratik (CDU) ndryshoi në vendet ish-jugosllave të Evropës Juglindore, duke u miqësuar përfundimisht me partitë dhe liderët ultra-nacionalistë me prirje autoritare në të gjithë këtë rajon.

Në Ballkanin Perëndimor, marrëdhëniet e CDU-së janë ndoshta më të forta me Bashkimin Demokratik Kroat (HDZ), një koleg anëtar i Partisë Popullore Evropiane. Zgjedhjet parlamentare të Bashkimit Evropian 2019 ishin vetëm një javë larg kur kancelarja e atëhershme Merkel erdhi në Zagreb për të bërë fushatë së bashku me HDZ-në. Ky spektakël i veçantë u mbyll me një performancë muzikore të këndshme të një kënge nga këngëtari ultra-nacionalist Marko Perkovic Thompson, i njohur për lavdërimin e së kaluarës fashiste të Kroacisë në tekstet dhe performancat e tij, ku, siç theksoi New York Times, Thompson thërriste në mënyrë rutinore një slogan famëkeq ustash të Luftës së Dytë Botërore dhe fansat e tij përgjigjeshin me përshëndetjen naziste.

Atje, në Zagreb, Merkel duartrokiti së bashku me mikpritësit e saj një këngë që festonte fushatat e spastrimit etnik të sponsorizuara nga qeveria kroate në pjesë të Bosnje dhe Hercegovinës në vitet 1990. Pas kritikave të forta publike nga të mbijetuarit e fushatës dhe reagimit të medias, zyra e Merkelit u deklarua për injorancë, duke pretenduar se Kancelarja “nuk ishte e njohur se cilat këngë do të luheshin…dhe as nuk dinte për përmbajtjen e atyre këngëve”.

Që aleatët EPP të Merkelit në Ballkanin Perëndimor mohojnë me forcë gjenocidin e Srebrenicës dhe agresionin serb dhe kroat ndaj Bosnje dhe Hercegovinës – të dyja të themeluara juridikisht nga Gjykata e Hagës e mbështetur nga BE-ja – do të mbetet një njollë e qëndrueshme për CDU-në dhe për trashëgiminë e Merkelit.

Me mbështetjen e heshtur të Merkelit, liderët pro-rusë në Ballkanin Perëndimor u bënë më të rrënjosur dhe të fuqizuar për të dalë hapur me Kremlinin. Elementë të Partisë Progresive Serbe të Vuçiqit dhe HDZ-së së kryeministrit kroat Andrej Plenkoviç – duke përfshirë në veçanti partinë e saj simotër në Bosnjë dhe Hercegovinë, të udhëhequr nga Dragan Çoviç – të gjithë kanë qenë agjentë të gatshëm të ndikimit rus në Ballkanin Perëndimor.

Në fund të mandatit të Znj. Merkel, miratimet e saj për liderë të tillë u bënë më të theksuara dhe më të qarta, si kur ajo përdori një gjuhë jokarakteristike jodiplomatike për të lavdëruar presidentin serb Aleksandar Vuçiç.

Ndërsa pjesa tjetër e Evropës miratoi në heshtje bazat e politikës së Merkelit për Ballkanin Perëndimor, duke iu afruar rajonit me injorancë të qëllimshme dhe paqartësi taktike, zhgënjimi në qarqet demokratike të Ballkanit Perëndimor u rrit. Anëtari kroat i Presidencës së Bosnjës, Zeljko Komsic, shprehu këtë zhgënjim kur e përshkroi trajtimin e Merkelit ndaj Serbisë si “bosi i Ballkanit”. Në fund të fundit, ishte Merkel ajo që i lejoi ata që ishin në pushtet në Beograd të ndiqnin projektin “Srpski Svet” (Bota Serbe) – versioni i Ballkanit Perëndimor i “Russkiy Mir” (Bota Ruse) – duke i shpallur ata si udhëheqës të procesit të integrimit të Ballkanit Perëndimor në BE.

Nuk është për t’u habitur që Gjermania nën CDU ishte indiferente ndaj trajtimit të padrejtë të BE-së ndaj Kosovës. Gjatë gjithë viteve të saj në detyrë, pak ose aspak presion u ushtrua mbi Beogradin për të njohur pavarësinë e Kosovës, gjë që pengoi rritjen ekonomike të vendit të ri dhe lirinë e lëvizjes së njerëzve të tij në të gjithë Evropën dhe nguliti më tej levën e Serbisë për dominim dhe frikësim rajonal.

Në Malin e Zi fqinj, Berlini i konsideron partitë nacionaliste serbe pro-ruse, të mbështetura nga Beogradi në “Për të Ardhmen e Malit të Zi” si pjesë legjitime të qeverisë, ndërsa shumica e demokracive të tjera perëndimore i mbajnë ato në këmbë për shkak të nacionalizmit të tyre ekstrem dhe retorikave reaksionare.

Bosnja dhe Hercegovina është ndoshta vendi më i prekur nga politikat e gabuara të Merkelit në rajon. Ende duke dalë nga një luftë e përgjakshme e agresionit serb dhe kroat, nga fundi i vitit 2005 Bosnja po bënte përparime të mëdha në ndërtimin e institucioneve. Zyra e Përfaqësuesit të Lartë (OHR) ishte institucioni kyç për përpjekjet e komunitetit ndërkombëtar të udhëhequr nga SHBA për të rikthyer efektet e gjenocidit në Bosnje dhe për të ndjekur ndërtimin e shtetit pas konfliktit, duke përfshirë krijimin e institucioneve të rëndësishme të nivelit shtetëror si ushtria e unifikuar, siguria, inteligjenca, mbledhja e taksave dhe shërbimi kufitar.

Por qeveria gjermane e udhëhequr nga Merkel u shkëput me SHBA-në dhe Mbretërinë e Bashkuar për shërbimet e OHR në fillim të vitit 2006 dhe kërkoi që zyra të mbyllej. Dobësimi i rëndë i OHR-së i lejoi nacionalistit serb pro-Putin Milorad Dodik të ruante pushtetin në entitetin boshnjak të Republika Srpska dhe parandaloi çdo përparim domethënës drejt anëtarësimit në NATO, pranimit në BE dhe konsolidimit demokratik.

Qeveria e Republika Srpska, e udhëhequr nga Aleanca e Social Demokratëve të Pavarur të Dodik, organizoi një referendum jokushtetues në vitin 2016 për të minuar institucionet e nivelit shtetëror, gjë që çoi në sanksione kundër tij nga qeveritë e SHBA dhe Mbretërisë së Bashkuar. Megjithatë, pavarësisht nga shkeljet e shumta të Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit nga Dodik, Gjermania nuk e sanksionoi kurrë atë, as nuk promovoi ndonjë veprim të rëndësishëm kolektiv kundër tij nga ana e BE-së.

I vetmi shpjegim logjik për mosveprimin serik të Gjermanisë ndaj irredentizmit serb të Bosnjës ishte politika e saj e zbutjes ndaj qeverisë në Moskë dhe lidhjet e ngushta të Dodikut me Putinin. Mosgatishmëria e Gjermanisë për të ndërprerë lidhjet me Rusinë – edhe pasi ajo pushtoi Ukrainën – e mbështet këtë supozim edhe më shumë.

Qeveria Scholz tani ka një shans për të ndryshuar kursin, duke miratuar politika që nuk lejojnë që Putini brenda BE të paralizojë https://twitter.com/tobyvogel/status/1505242071870943234 proceset e saj vendimmarrëse, të dobësojë fuqinë kolektive të Evropës, ose t’i lërë shtetet më të vogla që nuk janë në linjë me Moskën të cenueshme ndaj ndërhyrjeve, bullizmit ose më keq.

Planet për të dërguar trupa gjermane, qoftë si pjesë e forcave të EUFOR-it apo NATO-s, është një hap i parë shumë i mirë dhe i papërcaktuar. Akoma më inkurajues do të ishte miratimi pa mëdyshje i qeverisë Scholz për një autoritet më të fortë vendimmarrës ekzekutiv, në formën e të ashtuquajturave Fuqitë e Bonit, nga Christian Schmidt, politikani konservator gjerman që aktualisht shërben si Përfaqësues i Lartë në Bosnje.

Bashkimi me sanksionet amerikane dhe britanike kundër Dodikut dhe ushtarve të tij do të ishte më tej një sinjal i qartë se Gjermania e kupton përgjegjësinë e saj historike për një rajon që vuajti rëndë nën pushtimin nazist dhe se nuk ka interes ta lejojë atë të bjerë nën “sferën e ndikimit” të Rusisë.

Nuk ka asnjë bazë – gjeo-strategjike, politike apo morale – që Berlini të vazhdojë me politikën e Merkelit për të mbështetur aktorët keqdashës pro Putinit në Ballkan. Ngurrimi i Gjermanisë për të ndërprerë lidhjet me Rusinë mund të justifikohet disi duke përmendur kostot ekonomike, por mbrojtja e parimeve demokratike në Ballkan nuk ka asnjë dobësi ekonomike. Të vazhdosh me politikën e qeverisë së Merkelit do të thotë të ftosh destabilizimin rus të Ballkanit.

Scholz duhet të dijë se qeveria e tij nuk do të jetë në gjendje t’i shpëtojë përgjegjësisë për pasojat. Evropa është një kontinent shumë i ndryshëm që kur Putin filloi pushtimin e Ukrainës më 24 shkurt. Nëse qasja e Berlinit ndaj Ballkanit Perëndimor mbetet në autopilot, klasa politike e Gjermanisë do t’i hedhë vetëm një litar shpëtimi miqve të Putinit që meritohen të fundosen së bashku me vizionin e tij makth për një perandori më të madhe ruse./HAARETZ

Reuf Bajroviç është Zëvendës President në Aleancën SHBA-Evropë dhe anëtar në Institutin e Kërkimeve të Politikës së Jashtme. Twitter: @reufbajrovic