Një bisedë me senatorin republikan për kërcënimin e Rusisë për botën, anëtarët e GOP që lavdërojnë Putinin dhe si përfundon ky konflikt
Më 22 tetor 2012, Mitt Romney u ul në tavoline përballë Presidentit Barack Obama për debatin përfundimtar të zgjedhjeve presidenciale. Tema e natës ishte politika e jashtme. Fushata e Obamës kishte punuar gjatë gjithë vitit për ta nxjerrë Romnin si të “jasht kohe” dhe të papërvojë, dhe kur erdhi momenti, presidenti vendosi atë që dukej si një goditje shkatërruese.
“Disa muaj më parë, kur ju pyetën se cili është kërcënimi më i madh gjeopolitik me të cilin përballet Amerika, ju thatë Rusia. Jo Al-Kaeda. Ju thatë Rusia”, i tha Obama. “Dhe vitet 1980 tani po thërrasin për të kërkuar kthimin e politikës së tyre të jashtme.”
Në ditët në vijim, aleatët e Obamës përsëritën pikën e bisedës. Romney u tall për preokupimin e tij me Rusinë dhe u akuzua se kishte një mentalitet të vjetëruar të Luftës së Ftohtë që e bëri atë të pakualifikuar për presidencën. Gati një dekadë më vonë, me Rusinë që po kryen një pushtim në shkallë të plotë të Ukrainës, disa po ofrojnë mea culpas (pranim faji) – dhe pyesin veten nëse duhet t’i kishin kushtuar më shumë vëmendje paralajmërimeve të Romney për Rusinë.
Kur fola me Romney-n, i cili tani shërben si senator amerikan nga Utah, të shtunën mbrëma, ai nuk dukej veçanërisht i interesuar të bënte një xhiro fitoreje. Por ai shprehu zhgënjimin që disa administrata të kaluara presidenciale nuk e kanë marrë mjaft seriozisht kërcënimin e paraqitur nga Rusia. Ne folëm gjithashtu për mënyrën sesi Shtetet e Bashkuara duhet të ndihmojnë Ukrainën, republikanët që lavdërojnë Putinin, rolin e Donald Trump në krizë dhe se si Romney e sheh përfundimin e saj.
Intervistë nga McKay Coppins
McKay Coppins: Gjatë zgjedhjeve të vitit 2012, ju e identifikuat Rusinë si armikun nr. 1 gjeopolitik të Amerikës dhe u tallët për këtë nga Presidenti Obama, atëherë nënpresidenti Joe Biden dhe shumë komentues. Ju jeni akuzuar vazhdimisht se keni një mentalitet të vjetëruar të Luftës së Ftohtë. A besoni se keni kuptuar diçka për Rusinë dhe ambiciet e saj që ata nuk e kuptuan?
Mitt Romney: E dini, është e vështirë për mua të besoj se ata nuk e kuptuan se unë kisha të drejtë në atë kohë, sepse ishte kaq e qartë. Rusia po mbështeste të gjithë diktatorët në botë, qoftë në Siri, Venezuelë, Kubë, Korenë e Veriut. Ata na kundërshtonin në OKB sa herë që dilte një masë kritike. Ata ishin kundërshtari ynë gjeopolitik… Dhe nëse dikush nuk e pa këtë, e kam të vështirë ta besoj.
Mendoj se politika mund të jetë verbuese. Supozimi im është se ekipi i Obamës mendoi se do të ishte politikisht i favorshëm për t’u thënë, dhe mediat e “dëgjueshme” e morën mesazhin dhe e përdorën atë sa më shumë që mundën… Dua të them, mendoj se ishte New York Times ajo që tha, “Kjo dëshmon se Romney është i pakualifikuar për të qenë president.” Si, oh zot, djema. Kush mendoni se ishte kundërshtari ynë gjeopolitik në vitin 2012? Do të doja të dija se cili ishte sugjerimi i tyre. Është e qartë se sot, Kina është një kërcënim më i madh për sigurinë dhe vitalitetin tonë ekonomik. Por ata nuk ishin një lojtar gjeopolitik në kuptimin që Rusia ishte në vitin 2012.
Realiteti është se nënvlerësimi i Presidentit Obama për qëllimet e Rusisë, qëllimet e Vladimir Putin, vetëm sa zmadhohen nga ajo që ndodhi gjatë disa dekadave. Nuk është vetëm Obama. Ne e kemi parë këtë për shumë vite. Ne nuk i ishim përgjigjur mjaftueshëm poshtërsive në të kaluarën, qoftë në Gjeorgji, Ukrainë, me Krimenë, me Sirinë dhe me atentatet e ndodhura. Ne i kemi minimizuar ato gjëra dhe disi kemi pretenduar se nëse thjesht i rivendosim, çdo gjë do të jetë mirë. Presidenti Trump ftoi ambasadorët rusë dhe ministrat e jashtëm në Shtëpinë e Bardhë sapo mbërriti atje. Ai tha, ” Pse të mos e kthejmë Rusinë në G7?”
Është kjo verbëria ndaj realitetit që ndonjëherë shoqëron politikën që, mendoj, ka qenë më e pafat.
Coppins: A mendoni se Putini është trimëruar nga kjo mendësi që ka zënë vend, në pika të ndryshme, në të dyja partitë kryesore politike në SHBA?
Romney: Nuk ka dyshim në mendjen time se ne kemi qenë naivë si komb gjatë dy dekadave të fundit në lidhje me qëllimin e Rusisë dhe planet e Putinit. Putini na ka parë duke zvogëluar praninë tonë ushtarake në Evropë, të largohemi nga Afganistani në një mënyrë katastrofike, dhe dërgimi i ngadaltë i armëve mbrojtëse në Ukrainë. Dhe ai e kupton se ne nuk kemi atë lloj qëndrimi për të penguar një kundërshtar të përkushtuar.
Coppins: Ajo që është interesante është se që nga viti 2012, shumë njerëz në politikën amerikane kanë ndryshuar në mënyrë efektive anën për këtë çështje. Ju keni pasur njerëz si Madeleine Albright të kërkojnë falje publike për kritikat e qëndrimit tuaj ndaj Rusisë. Këtë javë, kongresmeni demokrat Ted Lieu tha se kishit të drejtë për Rusinë. Emri juaj ishte në trend në Twitter ndërsa njerëzit diskutonin paralajmërimin tuaj për Rusinë. Ndihesh i shfajësuar?
Romney: Jam i kënaqur që më shumë njerëz e kuptojnë se sa i madh është rreziku i një Rusie të guximshme. Por nuk mendoj se, në asnjë mënyrë, isha i vetmi person që e pashë qëllimin e Rusisë. Mbaj mend që John McCain tha se e shikoi Putinin në sy dhe pa KGB-në. Dua të them, ka shumë, shumë njerëz që e panë Putinin për atë që ishte.
Coppins: Ndërkohë, ekziston një segment i zëshëm i Partisë Republikane tani që ka minimizuar ashpërsinë e asaj që po bën Rusia. Disa madje po festojnë Putinin, ose po flasin për të si një lider të fortë. Ekziston gjithashtu një lëvizje e përgjithshme drejt izolimit midis anëtarëve të caktuar të partisë suaj. Çfarë mendoni për këtë fenomen?
Romney: Epo, unë mendoj se ju po shihni një skaj të partisë sonë që ende e admiron Putinin. Por grupi më i madh që po festonte guximin e tij, me sa mund të them, i ka ndryshuar deklarimet e tyre dhe befas po vijnë në mbështetjen e Ukrainës. Dhe ndoshta kështu do të vazhdojë. E imagjinoj se ky izolacionizëm dhe ky adhurim heroik i një autoritari si Putini po përballet me botën e re të medias, ku të gjithë kanë një celular dhe njerëzit po shohin qeniet e vërteta njerëzore të vuajnë. Dhe ata e kuptojnë se kjo nuk është një luftë. Nuk është një betejë mes dy ushtarakëve. Ky është një pushtim brutal i një populli të lirë demokratik nga një bandit autoritar dhe nuk ka asnjë justifikim për këtë. Dhe brutaliteti dhe natyra e tij e poshtër mund të shihet nga njerëzit në mbarë botën.
Dhe po e formëson shumë shpejt opinionin publik. Kështu që unë mendoj se ata që menduan se mund të na izolojnë nga realiteti dhe thonë: “Oh, është 6,000 milje larg, çfarë na intereson?” – kur shihni nëna, fëmijë dhe gra në rrugë duke mbajtur kokteje molotov kundër tankeve, është e vështirë të argumentosh, “Kjo nuk ka rëndësi për mua.”
Coppins: Kjo na sjell në situatën aktuale. Nëse do të ishit president i Shteteve të Bashkuara tani, çfarë do të bënit ndryshe?
Romney: Së pari, më lejoni të tërhiqem dhe të them vetëm se unë mendoj se administrata e Bidenit ishte e mençur për të sjellë aleatët, për t’i lënë ata të shihnin informacionin e klasifikuar se çfarë po bënte Rusia dhe për të njohur botën me vlerësimet tona të inteligjencës. Mendoj se ishte një veprim shumë i mençur dhe e ka bërë më të vështirë për Putinin dhe e ka bërë koston përfundimtare për Putinin shumë më të madhe. Në të njëjtën kohë, mendoj se administrata duhet të ishte shumë më agresive në dërgimin e armëve mbrojtëse në Ukrainë. Fakti që nuk ka rezerva të mëdha raketash kundërajrore, armësh antitank, granatahedhës—thjesht e shoh se është jashtëzakonisht dëshpëruese.
Kështu që unë i jap merita administratës për veprimin e ndërmarrë në javët e fundit. Por unë jam kritik për vazhdimin e nënarmatosjes së Ukrainës gjatë mandatit të këtij presidenti, dhe në kushtet e presidentëve të mëparshëm, si Trump ashtu edhe Obama. Dhe siç ju kujtohet, Presidenti Trump refuzoi fondet dhe armët për Ukrainën në mënyrë që të fillonte një hetim për Bidens. Është e paimagjinueshme që kjo të ketë qenë qëndrimi i vendit tonë.
Coppins: Ju votuat për të fajësuar Presidentin Trump për këtë dhe ishit i vetmi senator republikan që e bëri këtë. A ka ndonjë linjë që lidh qasjen tuaj ndaj Putinit dhe Trump? Ata janë padyshim të ndryshëm, por të dy kanë personalitete autoritare.
Romney: Dyshoj se jam unik në këtë drejtim, por kam një antenë shumë të ndjeshme ndaj atyre që promovojnë autoritarizëm. Vendosja e paracaktuar në historinë botërore është autoritarizmi. Liria është një paraqitje e rrallë në hartën historike të botës dhe kërkon vigjilencë dhe përpjekje të jashtëzakonshme, të jashtëzakonshme për ta ruajtur atë. Dhe kur shoh liderë këtu ose diku tjetër që lëvizin drejt autoritarizmit, kjo ndez këmbanat e alarmit. Sepse lexoj histori. Historia e botës është se njerëzit e fortë i gënjejnë njerëzit, fitojnë pushtet mbi ta nëpërmjet përdorimit të forcës dhe shtypin të tjerët për shekuj me radhë.
Duhet të pranoj, dëgjoj disa në partinë time që po argumentojnë për autoritarizëm dhe mendoj, Epo, Biden është në krye tani. Dëshironi që ai të jetë autoritar? Dëshironi që ai të mbyllë Fox-in? Dëshironi që ai t’ju heqë të drejtat për lirinë e fjalës? Apo doni autoritarizëm vetëm nëse jeni në krye? Pranoni që partia tjetër ka shumicën në vend tani. Ata kanë shumicën; ne nuk e bëjmë. Të keni kujdes për atë që dëshironi. Sepse po të instalonim sot autoritarizmin në vendin tonë, nuk do të ishte një ditë e lumtur për ju që po e argumentoni.
Coppins: Si e shihni përfundimin e kësaj lufte në Ukrainë?
Romney: Ka skenarë të ndryshëm. Njëra është se ukrainasit luftojnë me guxim dhe Rusia lodhet nga konflikti dhe tërhiqet, por thotë se fitoi objektivin e saj për të shpëtuar fytyrën. Kjo është ajo që unë shpresoj.
Një tjetër është se unë mendoj se Rusia pret që ata të instalojnë një qeveri kukull dhe se ata do të jenë në gjendje të largohen. Nuk mendoj se është një skenar i vërtetë, sepse nuk mendoj se ukrainasit do ta durojnë atë. Nëse ata vendosin qeverinë kukull, unë mendoj se ukrainasit do të dalin në rrugë dhe do të shkatërrojnë selinë e qeverisë tullë për tullë nëse është nevoja.
Coppins: A jeni i befasuar nga rezistenca e ashpër që kemi parë nga ukrainasit?
Romney: Presidenti [Volodymyr] Zelensky është një nga njerëzit më të guximshëm të shekullit tonë. Ai është fytyra e së mirës dhe Putini është fytyra e së keqes. Zelensky është në rrugët e Ukrainës, i veshur me rroba beteje, gati për të luftuar për vendin e tij. Dhe Putini është ulur pas kësaj tavoline masive në këtë dhomë të madhe të bardhë; duket si një mauzole ku ndershmëria dhe nderi shkuan për të vdekur. Putini po bëhet gjithnjë e më i vogël në skenën botërore. Ai po pakësohet. Shpresoj dhe lutem që Zelensky të mbijetojë, por e di se ekziston një rrezik substancial që ai të mos jetë. Ky është një nga heronjtë më të mëdhenj të jetës sime.
Jam i bindur se në fund të fundit e mira do të ketë sukses. Unë nuk shoh një skenar ku Putini është në gjendje të vendosë një ithtar për të drejtuar Ukrainën dhe gjithçka shkon mirë për të. Shpresoj që ukrainasit të jenë në gjendje ta luftojnë atë.