‘Boshti Moskë-Beograd-Lubjanë’: Dr. Verčič shpalos luftën ‘subtile’ informative të Rusisë

Dr. Dejan Verčič, kreu i Qendrës për Marketing dhe Marrëdhënie me Publikun në Universitetin e Lubjanës, shpjegon pse lufta reale informative e Rusisë nuk është vetëm “dezinformim”, por është një strategji propagande 100-vjeçare që përdor gjithçka, nga diplomacia kulturore deri te “boshti Moskë-Beograd” për të infiltruar BE-në, raporton Insight News.

Cilat janë, sipas mendimit tuaj, qëllimet kryesore të operacioneve informative ruse që synojnë Slloveninë?

Mendoj se objektivat kryesorë janë qëndrimet e popullatës sllovene ndaj disa objekteve, në fakt. Para së gjithash, në njërën anë, ndaj vetë Rusisë. Pastaj ndaj qeverisë sllovene, autoriteteve sllovene dhe partneriteteve në të cilat Sllovenia operon — që do të thotë Bashkimi Evropian, NATO, Perëndimi në tërësi, dhe Shtetet e Bashkuara në veçanti. Dhe vetëm atëherë vjen Ukraina në lojë.

“Pikëpamja ime është se, për të kuptuar operacionet informative ruse, është shumë më mirë të mendosh në konceptet e kërkimit klasik të propagandës sesa të kërkimit të dezinformimit. Sepse nocioni i dezinformimit është binar — ose një lajm është i vërtetë ose është i rremë, dhe të gjithë po kërkojnë vetëm këtë informacion të saktë ose të gabuar.”

Nëse flasim për propagandën, atëherë flasim për një hapësirë shumë të gjerë — duke shkuar nga propaganda e bardhë në njërën anë, e cila në thelb është komunikim shumë i favorshëm, shumë i saktë, shumë i vërtetë dhe gjithçka që po ndodh, deri te propaganda e zezë plotësisht në anën tjetër. Dhe mendoj se nëse duam të kuptojmë — të paktën siç e shoh unë se çfarë po ndodh në Slloveni — është jashtëzakonisht e rëndësishme të shohim të gjithë hapësirën.

“Rusia është shumë e angazhuar në kultivimin dhe ndërtimin e mëtejshëm të qëndrimeve pozitive ndaj vetes në Slloveni. Para së gjithash, ekziston një komunikim i fshehtë në lidhje me pansllavizmin: ‘Ne jemi të gjithë sllavë, prandaj duhet të qëndrojmë të gjithë së bashku. Nuk kemi grindje nga historia. Pra, pse po fillojmë të debatojmë për gjëra, kur e dimë se disi ne, si sllavë, nuk i përkasim vërtet Perëndimit?’ Pra, këtu fillon.”

Duke u bazuar në këtë, është një diplomaci kulturore shumë e gjerë, e cila ka vazhduar përgjithmonë. Rusia ka një infrastrukturë shumë të mirë komunikimi, artefakte komunikimi shumë të mira dhe artistë shumë të mirë që mund t’i eksportojnë gjatë gjithë kohës. Dhe ekziston një rrjet i tërë rreth kësaj, i cili ekziston edhe në Slloveni — jo vetëm në Slloveni.

Pastaj ky pansllavizëm ka, veçanërisht për Slloveninë, një vijë shumë të rrezikshme ose pothuajse të padukshme që shkon nga Rusia te Serbia dhe Republika Serbe në Bosnjë dhe Hercegovinë, te Sllovenia. Në të vërtetë vjen në dy mënyra të ndryshme. Veçanërisht, do të thoja se shumica e infrastrukturës financiare dhe ndërtimit në fakt po shkon në atë mënyrë — jo direkt nga Rusia — gjë që po hap pyetje serioze të sigurisë tani në Slloveni. Pra, ne kemi këtë narrativë ruse, si të thuash.

Pastaj kemi, në anën tjetër, një narrativë e cila, do të thoja, po ndërtohet mbi legjitimimin e neoliberalizmit siç e përdorin ata sot, e cila, nga ana tjetër, po ndërton një rast për demokracitë joliberale — Rusia, Hungaria, mund të sjellësh Kinën, Turqinë, e kështu me radhë. Por, prapëseprapë, ajo fillon një debat politik ku shumë njerëz po fillojnë të debatojnë se ku pozicionohemi në këtë lojë të re gjeopolitike.

Dhe vetëm pas kësaj, dhe në bazë të kësaj, vjen Ukraina në lojë. Dhe ajo hyn në lojë shumë butësisht në kuptimin që ekziston kjo riorganizim i rendit ekonomik global ku ne duhet të fillojmë të mendojmë nëse kemi fonde për të mbështetur Ukrainën, nëse kemi fonde për të blerë armë për Ukrainën, nëse kemi fonde të mjaftueshme për të pranuar emigrantë ukrainas, e kështu me radhë. Pra, do të thoja se nëse flisni për objektivat, do të thoja që është shumë subtile. Nuk është e drejtpërdrejtë. Sigurisht, ne kemi disa platforma mediatike, uebsajte dhe individë që haptazi përcjellin propagandën ruse, por do të thoja se efekti i tyre është i papërfillshëm në krahasim me këto tema kryesore të cilat në të vërtetë luhen afatgjatë. Do të thoja se kërkimi i propagandës, ose tani komunikimi strategjik, është një hapësirë shumë më produktive për të menduar se çfarë po ndodh.

Nëse flasim për periudhën para pushtimit në shkallë të plotë të Ukrainës, a ju kujtohet ndonjë përmendje e Ukrainës në propagandën ruse që synonte Slloveninë, apo këto dolën në pah vetëm pas pushtimit në shkallë të plotë?

Është interesante tani të analizojmë prapa dhe të mendojmë për këtë, por më duket se rreth kohës së pushtimit të Krimesë, operacionet ruse filluan të përmirësoheshin. Dhe unë madje njoh disa njerëz që, në Rusi, punojnë në komunikimin strategjik, dhe meqenëse unë organizoj konferenca në këtë fushë, kam takuar disa prej tyre duke vizituar Slloveninë. Unë madje e di që ata po zhvillonin kurse edukative për njerëzit në ambasadë, por supozimi im më i mirë do të ishte edhe jashtë saj.

Ka gjëra që kanë ndodhur në të kaluarën për të cilat nuk mund të provosh — ose nuk ka prova, asnjë dëshmi — se ato u bënë me një qëllim propagande, por le të ju jap disa raste. Ekziston një Shoqatë e Miqësisë Slloveni–Rusi operative e cila ekziston në Slloveni dhe u ndërtua. Pastaj ekziston një grup miqësie parlamentare me Rusinë në parlament. Pastaj në Lubjanë funksionon një forum për kulturat sllave. Dhe ekziston gjithashtu një qendër për kulturat sllave. Pra, ka të gjitha llojet e gjërave që mund të përdoren. Le ta themi kështu. Nuk kam asnjë dëshmi apo provë që mund të thoja se ato përdoren drejtpërdrejt ose se janë formuar për këtë qëllim. Por supozimi im më i mirë do të ishte, veçanërisht pasi njoh disa njerëz nga këto qarqe, se shumë prej tyre sot luajnë funksionin e asaj që do të quhej idiotë të dobishëm. Unë jam absolutisht i sigurt se disa prej tyre janë agjentë rusë. Tani, në çfarë niveli dhe në çfarë kapaciteti është një pyetje krejtësisht ndryshe.

Siç e dini, ne kishim një shembull të një çifti mjaft të famshëm të inteligjencës ruse që u arrestuan në dhjetor 2002 në Lubjanë — Artem dhe Ana Dulcova. Ata ishin thelbësorë më vonë për atë shkëmbim të famshëm të agjentëve midis Lindjes dhe Perëndimit, por ata kishin operuar në Lubjanë për pesë vjet para se të arrestoheshin.

“Pra, mund të supozojmë se Lubjana është të paktën një nyje e vogël logjistike për Rusinë, veçanërisht sepse Sllovenia është në kryqëzimin e rrugëve veri-jug dhe lindje-perëndim.”

Sllovenia është anëtare e BE-së dhe NATO-s në njërën anë, por në anën tjetër, si ish-vend i Jugosllavisë, ne kemi marrëdhënie shumë të mira në të gjithë Ballkanin, i cili përdoret gjithashtu gjatë gjithë luftës si një lloj territori shantazhi për Rusinë.

Kur flasim për mediat tradicionale si ato të shkruara, online dhe TV, si do ta vlerësonit praninë e propagandës ruse atje?

Do të thoja se ka përpjekje nga pala ruse për të futur mesazhet e tyre përmes mediave kryesore, por ato nuk janë shumë efektive sepse është thjesht shumë e dukshme — nuk po funksionon mirë. Ajo që kam parë kohët e fundit është se ata po fillojnë të përdorin mediat alternative. Me media alternative, nuk nënkuptoj mediat dixhitale; nënkuptoj mediat tradicionale alternative si stacionet e vogla televizive. Për shembull, pashë pikërisht kohët e fundit një shtytje të madhe nga një stacion i vogël televiziv fetar i cili në thelb është i lidhur më shumë me Vatikanin sesa me Moskën, por prapëseprapë. Pra, ata po kërkojnë kanale që janë më të vogla ku mund të depërtojnë, dhe ndoshta ata po përdorin edhe para ose çfarëdo që ata marrin.

“Dhe në mediat sociale, ato ekzistojnë — ata kanë disa uebsajte, uebsajte të vogla, të cilat përsëri fillimisht u financuan më shumë nga Beogradi sesa nga Moska. Kjo është arsyeja pse unë gjithmonë them se është ajo vija që vjen: Moskë — Beograd, Beograd — Lubjanë.”

Dhe nëpërmjet kësaj, ata po përhapin informacione klasike nga Sputnik ose RT, megjithëse asnjëra prej tyre nuk operon këtu më. Ata kanë ndikues në mediat sociale që po rrëfejnë historitë e tyre. Le ta themi kështu — kështu që ata ekzistojnë. Por nuk do të thoja se janë veçanërisht efektivë në atë anë, megjithëse ka këtë shtytje të fortë.

Historikisht, ata kanë ndërtuar marrëdhënie të ngushta me disa politikanë në Slloveni që kanë marrë medalje të larta nga vetë Putini, e kështu me radhë në të kaluarën. Pra, ata patjetër kanë lojtarë edhe brenda sistemit politik. Dhe në të vërtetë, ne jemi gjashtë muaj larg zgjedhjeve të ardhshme parlamentare, dhe një nga presidentët e një partie të sapoformuar — i cili, ndër të tjera, ka shërbyer si ministër në disa pozita në qeveritë e mëparshme — u pyet drejtpërdrejt publikisht nëse po merr fonde nga Moska. Ai, natyrisht, tha jo, por nëse këto lloje pyetjesh bëhen hapur, mund të imagjinoni se cila është situata.

Ju përmendët edhe Sputnik, i cili tani është i ndaluar në BE. Megjithatë, a ka raste në Slloveni ku disa media u ndaluan nga qeveria, për shembull, për shpërndarjen e propagandës?

Jo.

A keni ndonjë ligj apo rregullore që mund ta kontrollojë këtë?

Jo vërtet, jo që unë jam në dijeni. Ministria e Punëve të Jashtme formoi një grup pune i cili po monitoron lajmet e rreme që mund të jenë të rrezikshme. Ata janë aktivizuar disa herë kur u bë e qartë se kishte sulme nga Rusia drejt sistemit politik lokal ose thjesht përpjekje për të krijuar panik ose mosbesim në qeveri. Ekziston edhe një grup më i gjerë që punon, mendoj, në Zyrën e Komunikimit të Qeverisë. Por ligjërisht, jo.

Ju studioni komunikimet strategjike — nga ajo perspektivë, si do ta vlerësonit qëndrueshmërinë e Sllovenisë ndaj propagandës, veçanërisht propagandës ruse apo fushatave të dezinformimit të huaj?

Do të thoja mesatare në të ulët. Nëse monitoroni dhe analizoni nga afër të dhënat e opinionit publik se si ndihen sllovenët për qeverinë e tyre, veçanërisht si ndihen për aleancat e tyre me NATO-n dhe edhe më shumë me Shtetet e Bashkuara, mund të shihni narrativa që përpiqen të ringjallin jopërafrimin historik të ish-Jugosllavisë. Siç e dini, gjatë Luftës së Ftohtë, Jugosllavia supozohej të ishte midis Lindjes dhe Perëndimit, dhe kështu ekzistonte kjo ide e jopërafrimit — se ne nuk duam të ngatërrohemi me Lindjen, nuk duam të ngatërrohemi me Perëndimin. Ne do të jemi diçka ndryshe në mes.

Kjo ide është ende shumë e fortë, dhe ka shumë, do të thoja, punë ruse për ndërtimin e kësaj narrative.

“Kështu që, për këtë arsye, do të thoja se ka shumë simpati nga ajo perspektivë ndaj Rusisë, duke u bazuar, siç thashë, në pansllavizëm, pastaj në këtë përjashtim se ne nuk jemi as Lindje, as Perëndim. Dhe në të ardhmen, mund të bëhet e rrezikshme.”

Ju përmendët se disa narrativa ruse arrijnë në Slloveni përmes Serbisë dhe Beogradit, por çfarë ndodh me Hungarinë? Meqenëse Sllovenia kufizohet edhe me Hungarinë, dhe propaganda ruse është e fortë atje, si ndikon kjo në Slloveni?

Hungaria ka funksionin e mbështetjes financiare të ndërtimit të medias. Këtu hyjmë në një zonë shumë të ndërlikuar në Slloveni sepse nëse shikoni të gjithë spektrin politik, le ta shohim nga një perspektivë tjetër, siç thashë: liberal dhe joliberal. Dhe këtu e sjellim Hungarinë si joliberale. Hungaria investoi në disa media sllovene, përfshirë televizionin, dhe e zotëron atë. Hungaria gjithashtu zotëron një nga dy bankat më të mëdha në Slloveni. Ajo gjithashtu ka kompaninë e saj të naftës “mall” që operon në Slloveni, e kështu me radhë. Pra, Hungaria është një lojtar mjaft serioz në Slloveni, por kjo linjë është e lidhur me një parti politike, SDS (Partia Demokratike Sllovene – red.), e cila udhëhiqet nga Janez Janša, i cili ishte ndër tre politikanët e parë evropianë që shkuan në Kiev kur filloi agresioni. Pra, do të thoja se ata janë në një pozicion shumë të ndërlikuar. Në njërën anë, ata janë aleatë të ngushtë hungarezë në këtë anë joliberale, por nuk do të thoja se janë pro-rusë. Kjo është arsyeja pse këto nuanca të vogla janë të rëndësishme, dhe situata bëhet shumë, shumë e ndërlikuar. Pra, Hungaria, si e tillë, nuk do të thoja se propaganda ruse po vjen përmes narrativave, përveç në çështjen e demokracive liberale dhe joliberale.

Nëse do ta vlerësonit situatën në të gjithë Ballkanin në përgjithësi, cili vend mendoni se është më i dobëti dhe objektivi kryesor i propagandës ruse tani?

Që nga fillimi, është Serbia, e cila nuk është as objektiv — është një aleat i ngushtë. Ata mbështesin Rusinë megjithëse jetojnë me subvencione evropiane. Do të thoja se janë një rast i veçantë. Nëse më pyesni për pikën e dobët, do të thoja Bosnja dhe Hercegovina. Por lojtari më i rrezikshëm, dhe do të thoja në fakt pothuajse territor rus në Ballkan, është Serbia.

A mund të shpjegoni pak për Bosnjën?

Bosnja është një shtet i dështuar për sa më përket mua, i cili u formua në fund të shumë luftërave që ndodhën pas kolapsit të Jugosllavisë, dhe ku në fund u nënshkrua një marrëveshje që në thelb e qetësoi situatën në vend duke e ndarë atë në dy pjesë. Një pjesë është Kroate-Boshnjake, dhe tjetra është Serbe, Republika Serbe. Tani, Republika Serbe operon si një vend më vete — ata përpiqen të operojnë në atë mënyrë. Për fat të mirë, ka ende ushtarë amerikanë dhe britanikë afër, kështu që ata nuk janë të përgatitur të luajnë dy lojëra të rrezikshme. Por do të thoja se Republika Serbe është ndoshta pjesa më e korruptuar e të gjithë Ballkanit në këtë moment, dhe ka të gjitha llojet e flukseve të parave që kalojnë nëpër të — nga pastrimi i parave të drogës nga operacionet kryesore të trafikimit të drogës nga Amerika Latine në Evropë, te të gjitha llojet e marrëveshjeve të fermave dhe llojeve të tilla të gjërave.

Dhe për këtë arsye, Bosnja dhe Hercegovina nuk është stabilizuar kurrë vërtet. Nuk ka një qeveri funksionale federale. Dhe në disa rrethana të pafat, ajo mund të ndizet lehtësisht përsëri në një luftë të re, dhe nëse kjo do të ndodhte, do të ishte shumë e vështirë të mos përfshiheshin Kroacia dhe Serbia, gjë që do të bënte përsëri një rrëmujë të plotë.

Doja t’ju pyesja përsëri të vlerësoni pse komunikimet strategjike të Rusisë mbeten kaq të forta. Pse ato ende kanë një ndikim kaq të rëndësishëm në BE?

Nëse më bëni këtë pyetje, do të thoja se të gjithë duhet të kthehemi te Trotski. Për Trockin, kultura është një vazhdim i politikës me mjete të tjera. Dhe gjithçka tashmë filloi në vitet 1920. Kishte një ndërtim të madh të lidhur me nocionin e revolucionit të përhershëm në atë kohë. Dhe infrastruktura që u ndërtua nuk u çmontua kurrë plotësisht, si të thuash.

“Pra, shoh një vazhdim nga vitet 1920 deri në vitin 2020, si të thuash. Ata investuan 100 vjet kërkimi dhe punë të vështirë për të ndërtuar një rrjet masiv i cili, kur Rusia (BRSS – red.) u shemb, ndoshta u zhduk për një çift vitesh, por më vonë ata e rindërtuan atë së bashku. Pra, do të thoja se ata kanë shumë njohuri.”

Ata kanë shumë njerëz. Ata kanë rrjete që kanë ndërtuar gjatë 100 viteve të fundit. Ata mund t’i përdorin ato sa herë që janë të nevojshme. Dhe në të vërtetë, kur po flisja me disa njerëz rusë që e pranuan qartë — domethënë, ata thonë hapur, “Shiko, unë isha një operativ i KGB-së atje 50 vjet më parë. Mirë, atëherë vendi u shemb. Nuk dija çfarë të bëja, pastaj shkova në atë universitet, atë universitet, atë universitet. Dhe tani jam këtu duke punuar për këtë.”

Pra, ata kanë operativë — e dini, investimi i tyre në atë kuptim është shumë më i përkushtuar se çdo gjë që kam parë kudo në botë. Shtetet e Bashkuara kishin një operacion shumë më të vogël, i cili ishte i shkëlqyer — kjo ishte Agjencia e Informacionit të Shteteve të Bashkuara, e cila u çmontua pas përfundimit të Luftës së Ftohtë. Ishte pjesë e të ashtuquajturës dividentë paqeje e Klintonit. Dhe ata çmontuan këtë infrastrukturë të madhe, shumë më të re, por prapëseprapë shumë të mirë që kishin. Pastaj ata u përballën me luftëra në Afganistan, Irak, Al-Kaida, e kështu me radhë. Dhe tani të gjithë pranojnë se ai ishte një nga gabimet më të mëdha strategjike që Shtetet e Bashkuara kanë bërë ndonjëherë. Rusët nuk bënë kurrë diçka të tillë.

/global-espreso-tv.cdn.ampproject.org