Nga Dr. Rumena Filipova, Kryetare e Institutit Global Analytics
Bullgaria ka qenë prej kohësh e karakterizuar nga ndarja midis forcave pro-ruse dhe pro-perëndimore, e njohur edhe më tradicionalisht si ndarja midis “rusofilëve” dhe “rusofobëve”. Nga njëra anë, ndjenjat pro-ruse janë të pranishme në një pjesë të madhe të popullsisë bullgare bazuar në lidhjet kulturore, historike, gjuhësore dhe emocionale me Rusinë. Nga ana tjetër, të paktën që nga periudha e Rilindjes (periudha e konsolidimit të ndërgjegjes kombëtare e shekullit të 19-të që i parapriu luftërave çlirimtare nga Perandoria Osmane), Evropa dhe Perëndimi janë perceptuar si modeli i përparimit ekonomik dhe modernizimit politik që duhet të imitohet dhe zbatohet. Prandaj, një përqindje e lartë e miratimit të Rusisë nuk është domosdoshmërisht e barabartë me antiperëndimorizmin. Përkundrazi, pikëpamjet pozitive për Rusinë bashkëjetojnë me një qëndrim të favorshëm për Bashkimin Evropian (BE) (edhe më pak për NATO-n), i cili garanton një ambivalencë ideore themelore rreth pozicionimit të Bullgarisë midis Lindjes dhe Perëndimit.
Kjo ambivalencë dhe dilema e gjatë e bullgarëve për Rusinë janë riaktivizuar politikisht, shoqërisht dhe në aspektin e politikës së jashtme në kontekstin e luftës së Kremlinit kundër Ukrainës. Për shembull, gjenerali Stefan Yanev u shkarkua nga posti i tij si Ministër i Mbrojtjes për shkak të përkrahjes së tij publike të linjës së Kremlinit se po kryen një “operacion special ushtarak” – në vend të një lufte – në Ukrainë. Një përkulje e tillë ndaj pikëpamjes zyrtare ruse është e diskutueshme edhe nga një pjesë e elitës ushtarake bullgare, e cila ka ushqyer ndjenja ideologjike pro-ruse. Në shenjë mbështetjeje, Unioni i Oficerëve Rezervë dhe Nënoficerëve lëshoi një deklaratë duke dënuar shkarkimin e Yanev. Për më tepër, Partia Socialiste Bullgare (BSP) – e cila është një nga katër partitë që përbëjnë qeverinë e koalicionit të Bullgarisë, është retorikisht kundër pushtimit rus të Ukrainës, ndërsa refuzon të mbështesë sanksionet ndaj Rusisë, si dhe të dërgojë mbështetje ushtarake në Kiev. E fundit, por jo më pak e rëndësishme, partia nacionaliste e ekstremit të djathtë, pro-ruse Vazrazhdane (përkthyer si Rilindja) i ka dhënë mbështetje të zhurmshme axhendës politike të Kremlinit, duke shpërndarë në mënyrë aktive dhe të vazhdueshme dezinformata pro-Kremlinit në Bullgari.
Në nivel shoqëror, sondazhet e opinionit kanë treguar vazhdimisht gjatë viteve se bullgarët janë ndër kombet në Evropë – por edhe në botë më gjerësisht, që kanë disa nga pikëpamjet më pozitive për Rusinë. Mund të pritet që të paktën një pjesë e pjesës pro-ruse të shoqërisë bullgare të rimendojë pozicionet e tyre në dritën e agresionit ushtarak të Kremlinit. Sondazhet e fundit të opinionit tregojnë se ndërsa në periudhën midis viteve 2020 dhe 2022, vlerësimet e përkrahjes së presidentit rus Putin midis bullgarëve arritën në rreth 55%, pas pushtimit rus të Ukrainës ka pasur një ndryshim drastik. Pikëpamjet pozitive për Putinin kanë rënë dyfish, ndërsa, në një pasqyrim, pikëpamjet negative janë rritur më shumë se dyfish. Megjithatë, kjo mund të përfaqësojë një rënie afatshkurtër pasi dezinformimi pro-Kremlinit është përhapur në mënyrë eksponenciale në mjedisin mediatik bullgar (social). Për shembull, teoritë e konspiracionit rreth laboratorëve biologjikë të supozuar të operuar nga SHBA në Ukrainë, hapësirën më të gjerë post-sovjetike dhe në Bullgari janë të përhapura. Propaganda anti-NATO gjithashtu është përforcuar ndjeshëm, e shoqëruar më tej nga qëllimi propagandistik për të vendosur një ekuivalencë midis eksporteve të armëve dhe përfshirjes direkte të Bullgarisë në një konflikt ushtarak me Rusinë.
Përhapja e qëndrimeve dhe ndjenjave pro-ruse në fushën e politikës së brendshme dhe në shoqëri ka ndikuar gjithashtu në sjelljen e politikës së jashtme të Bullgarisë. Sofja ka deklaruar aderimin e saj ndaj një përgjigjeje të bashkuar të BE-së dhe NATO-s ndaj agresionit rus dhe ka premtuar ndihmë humanitare për Ukrainën. Por ajo nuk është angazhuar për furnizime me armë. Një pozicion i tillë e distancon Bullgarinë nga vendimi historik i BE-së për të ofruar rreth 500 milionë euro në armë dhe lloje të tjera ndihme për Ukrainën. Megjithatë, njoftimi se Bullgaria nuk do të rinegociojë një kontratë të re me Gazprom, duke mos rinovuar kështu kontratën aktuale për furnizimin me gaz e cila skadon në fund të vitit 2022, sinjalizon gatishmërinë për të shtypur varësinë e vendit nga energjia ruse dhe për të filluar një procesi gradual i thyerjes së ndikimit ekonomik të Moskës.
Në përgjithësi, lufta ruse kundër Ukrainës ka ringjallur dilemat dhe dyshimet e thella bullgare për pozicionin e vendit midis Lindjes dhe Perëndimit. Sugjerimet që Sofja duhet të marrë një rol ‘ndërmjetësues’ dhe madje asnjanës midis Rusisë dhe Ukrainës, i cili në dukje do të përputhej me perceptimet pozitive të vendit për Rusinë dhe orientimin politik drejt Perëndimit, në realitet dëmtojnë ndjeshëm cilësinë e anëtarësimit të Bullgarisë në BE dhe NATO. Një imazh i pabesueshmërisë konsolidohet më tej në sytë e partnerëve evropianë dhe amerikanë të vendit. Prandaj, një rimendim i implikimeve të brendshme politike dhe ndërkombëtare të ndjenjave rusofile është thelbësor për të krijuar një prani më të vendosur të Bullgarisë në Perëndim.