Varësia nga nafta po i kthehet Serbisë kundër

NIS, kompania shtetërore e naftës e Serbisë, është në pronësi të shumicës nga Rusia. Kjo është arsyeja pse tani është nën sanksionet e SHBA-së. Pasojat e para janë tashmë të dukshme.

Serbia ka probleme serioze për shkak të një marrëveshjeje ekonomike me Rusinë nga viti 2008, kur shiti kompaninë e saj shtetërore të naftës NIS (Industria e Naftës e Serbisë), e cila ishte shumë e goditur financiarisht, kompanisë shtetërore ruse të naftës Gazprom Neft.

Serbia shpresonte jo vetëm për përfitime ekonomike, por edhe politike, kryesisht mbështetjen ruse në konfliktin për Kosovën.

Sot, Gazprom Neft, së bashku me Gazprom, zotëron rreth 56 përqind të aksioneve në NIS, dhe kështu kompania serbe e naftës u bë pjesë e paketës së sanksioneve të SHBA-së kundër sektorit rus të energjisë në fillim të këtij viti.

JANAF e Kroacisë pezullon furnizimet

Fakti që kompania më e rëndësishme e naftës e Serbisë është goditur përfaqëson një lloj fati gjeopolitik, tha Ministrja serbe e Energjisë Dubravka Gjedoviq Handanoviq.

“Sanksionet nuk u vendosën për shkak të Serbisë, as për shkak të qeverisë serbe. Në momentin e fundit të mandatit të tij, Presidenti i SHBA-së Joe Biden i vendosi ato kundër Rusisë dhe sektorit të saj të energjisë. Për ne, furnizuesi i energjisë NIS është jashtëzakonisht i rëndësishëm dhe me rëndësi ekzistenciale. Si vend, ne jemi të prekur nga fakti që dy fuqi të mëdha po zhvillojnë luftërat e tyre”, tha Gjedoviq Handanoviq.

Menjëherë pas kësaj, Donald Trump u bë president në SHBA, dhe më pas u futën përjashtime për NIS në sanksione, në mënyrë që furnizimi me energji i Serbisë të mos rrezikohej. Por që nga 9 tetori, ky është fundi. Nuk ka më përjashtime, NIS tani është vërtet nën sanksione dhe pasojat janë tashmë të dukshme.

Meqenëse Serbia prodhon më pak se një të katërtën e nevojave të saj për naftë bruto, NIS merr kryesisht naftë bruto nga vende si Kazakistani, Azerbajxhani ose Nigeria. Ajo transportohet në Kroaci me cisterna dhe atje futet në tubacionin e naftës për në Serbi. Pasi sanksionet e SHBA-së hynë në fuqi, kompania kroate JANAF pezulloi furnizimet në NIS.

Akuza kundër qeverisë serbe

Kritika po vijnë nga opozita në Serbi. Një ekspert ekonomik nga partia opozitare socialdemokrate SSP, Dushan Nikeziq, beson se Presidenti serb Aleksandar Vuçiq nuk ka bërë asgjë kundër varësisë nga Rusia, dhe prej kohësh ka qenë e qartë se SHBA-të një ditë do të vendosin seriozisht sanksione.

“Jam i befasuar nga qasja e papërgjegjshme e qeverisë ndaj këtij problemi. Tani Ministri i Energjisë po na thotë se po prisnim vetëm të shihnim nëse menaxhmenti i NIS kishte një plan”, thotë Nikeziq.

Vuçiq pati disa mundësi për të diskutuar këtë çështje me Presidentin rus Vladimir Putin. “Rezultati është se Putin tha: ‘Do t’jua ndërpresim edhe gazin.'”

Kontrata e gazit zgjatet vetëm deri në fund të vitit

Kontrata dhjetëvjeçare e gazit me Gazprom të Rusisë skadoi në maj. Kontrata u zgjat nga pala ruse vetëm deri në fund të vitit.

Tani ka spekulime në Serbi se Rusia dëshiron të ushtrojë presion mbi Serbinë duke vepruar kështu, në mënyrë që NIS të mos kthehet në pronësi të shtetit.

Kjo u kundërshtua nga ambasadori rus në Serbi, Aleksandr Botsan-Kharchenko:

“Ne nuk do ta ndalojmë furnizimin me gaz të Serbisë. Do të vazhdojmë, me çmimet më të mira.”

Kthimi i pronësisë në Serbi?

Disa ditë më parë, Presidenti Vuçiq diskutoi NIS në një takim me Kryetarin e Bordit të Drejtorëve të kompanisë ruse Gazprom Neft, Aleksandr Dyukov, dhe me Zëvendësministrin e Energjisë të Rusisë, Pavel Sorokin. Cila do të jetë saktësisht zgjidhja, nuk u tha, por Vuçiq u premtoi qytetarëve të Serbisë se nuk do të ketë krizë energjitike.

“Kohërat nuk janë të lehta. Por unë mund t’u garantoj qytetarëve të Serbisë: nuk do të ketë mungesë nafte ose derivatesh të naftës, as krizë energjitike në Serbi. Miqtë tanë rusë e kuptuan mesazhin tonë, dhe ne i kuptuam interesat e tyre. Dhe ne do të bëjmë gjithçka që është taktikisht dhe strategjikisht më e mira për Serbinë”, tha Vuçiq.

Mediat serbe pretendojnë se kanë mësuar nga disa burime se shteti serb po planifikon të blejë përsëri një pjesë të aksioneve në NIS, në mënyrë që kompanitë shtetërore ruse të mos jenë më pronarët e shumicës. Nëse situata ndërkombëtare e Rusisë një ditë “normalizohet”, aksionet e blera mund t’i shiten përsëri Rusisë – ky është me sa duket plani.

A po përgatitet një krizë energjitike?

Për momentin, nuk ka mungesë energjie në Serbi. Por disa qytetarë janë tashmë të shqetësuar se do të duhet të blejnë përsëri benzinë në shishe dhe kanaçe, si gjatë viteve të luftës së viteve 1990.

Qytetarët tashmë po i ndiejnë pasojat e para të sanksioneve. Sepse stacionet e benzinës NIS dhe Gazprom në Serbi janë përjashtuar nga sistemet e pagesave Visa, Mastercard dhe American Express./DW/