Persekutimi i të krishterëve nga autoritetet ruse në territoret e pushtuara të Ukrainës dhe vendosja e monopolit të Kishës Ortodokse Ruse

Analizë e Havrylov Vladyslav për The Geopost

Që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia në shkurt 2022 dhe deri më sot, në territoret e pushtuara përkohësisht të rajoneve Zaporizhzhia, Kherson dhe Donetsk, si dhe në Krimenë e pushtuar, autoritetet ruse të pushtimit kanë nisur persekutimin sistematik të komuniteteve të krishtera që nuk iu nënshtruan Kishës Ortodokse Ruse (ROC). Politika e pushtuesve përfshinte ndalime administrative për aktivitetet e shumë besimeve fetare, mbylljen me forcë të kishave dhe sekuestrimin e pronës së kishës. Tashmë në dhjetor 2022, Kisha Katolike Greke Ukrainase u ndalua në territorin e pushtuar të rajonit Zaporizhzhia, dhe komunitetet protestante dhe të tjera të krishtera iu nënshtruan shtypjes.

Duhet të theksohet se çështja e fesë është me rëndësi të madhe për shoqërinë ukrainase. Në kontekstin e luftës, roli i kishës në shoqërinë ukrainase është rritur ndjeshëm, gjë që është bërë baza për mbështetje të dukshme për OCU midis qytetarëve. Sipas Qendrës Razumkov, në vitin 2022, përqindja e besimtarëve u rrit në 74% për shkak të luftës, por deri në vitin 2024 kishte rënë në 68%. Njëkohësisht, 22% e të anketuarve treguan se pas fillimit të pushtimit në shkallë të plotë, ata ishin bërë më fetarë. Niveli më i lartë i fetarisë u regjistrua në rajonin perëndimor (85%), ndërsa në rajonin lindor ishte vetëm 55%.

Pra, çfarë metodash po përdorin autoritetet ruse të pushtimit në territoret e pushtuara? Autoritetet ruse, në bashkëpunim me zyrtarët lokalë që kanë bashkëpunuar me Federatën Ruse, përdorin metoda të frikësimit, ndalimit, arrestimit, marrjes në pyetje dhe torturës kundër ministrave fetarë dhe besimtarëve, duke u përpjekur t’i detyrojnë ata t’i nënshtrohen ideologjisë së “botës ruse”, e cila promovohet në mënyrë aktive përmes Kishës Ortodokse Ruse. Ideologët rusë dhe hierarkët e lartë të kishës së Kishës Ortodokse Ruse e promovojnë në mënyrë aktive këtë ideologji, duke i shtyrë këto ide përmes “doktrinës ruse” dhe konceptit të “botës ruse”. Kjo ideologji synon në thelb të përthithë të gjitha vendet e hapësirës post-sovjetike, me një fokus të veçantë në territoret e Ukrainës dhe Bjellorusisë moderne, dhe më tej në shtetet baltike dhe Kazakistanin, nën udhëheqjen monopoliste të Federatës Ruse, duke e argumentuar këtë me të përbashkëtën e gjuhës ruse dhe hapësirën gjoja të vetme kulturore.

Për shembull, Patriarku aktual i Moskës dhe i Gjithë Rusisë, Kirill, ndërsa ishte ende Mitropolit i Smolenskut dhe Kaliningradit, e deklaroi konceptin e “botës ruse” në programin televiziv “Fjala e Bariut” si më poshtë: “Nëse e konsiderojmë qytetërimin, atëherë Rusia është pjesë e një qytetërimi që është më i gjerë se Federata Ruse. Ne e quajmë këtë qytetërim ‘bota ruse’. ‘Bota ruse’ nuk kufizohet vetëm në Federatën Ruse, as nuk është vetëm bota e Perandorisë Ruse. ‘Bota ruse’ ka origjinën e saj në vaskën e pagëzimit të Kievit. Është një qytetërim unik të cilit i përkasin njerëzit që sot e identifikojnë veten si rusë, ukrainas dhe bjellorusë. Kjo hapësirë ​​mund të përfshijë edhe njerëz që nuk janë pjesë e botës sllave, por që kanë përvetësuar përbërësit kulturorë dhe shpirtërorë të kësaj bote si të tyret.”

Shumica e organizatave fetare që i rezistojnë vendosjes së monopolit të Kishës Ortodokse Ruse dhe kësaj ideologjie përballen me diskriminim dhe persekutim të rëndë. Persekutimi nuk është vetëm fetar, por edhe politik në natyrë, pasi synon shkatërrimin e identitetit ukrainas, zhvendosjen e strukturave të pavarura kishtare dhe krijimin e një monopoli të Kishës Ortodokse Ruse në hapësirën fetare të rajoneve të pushtuara. Kjo tregon përdorimin e fesë si një mjet shtypjeje dhe kontrolli për të arritur qëllimet strategjike të pushtuesve dhe asimilimin e mëtejshëm të popullsisë.

Autoritetet ruse të pushtimit e justifikuan këtë me arsye të paarsyeshme si “spiunazh”, “magazinim armësh nga organizatat fetare” dhe “ekstremizëm”, të cilat, natyrisht, nuk korrespondojnë me realitetin dhe sjellin në mendje paralele me periudhën komuniste të luftës kundër fesë. Për shembull, këto paralele shihen shumë qartë në rastin e ndalimit të Kishës Katolike Greke Ukrainase në territoret e pushtuara përkohësisht të Ukrainës. Disa dokumente – sovjetike dhe moderne – nga administrata ruse e pushtimit e demonstrojnë këtë.

Fragment nga plani operativ i NKVD-së në lidhje me Kishën Katolike Greke në rajonet perëndimore të RSS-së së Ukrainës. 24 dhjetor 1940. Burimi i fotos: Likuidimi i UGCC-së (1939-1946). Dokumente të agjencive të sigurimit shtetëror sovjetik. Kiev, PP Serhiychuk M.I., 2006. Vëll. 1. f. 100.

Kështu, në dokumentin sovjetik mbi Kishën Katolike Greke të Ukrainës, mund të gjenden “argumentet e shërbimeve speciale sovjetike” në të cilat kjo kishë akuzohet për të ashtuquajturat “aktivitete anti-sovjetike”, duke mbledhur besimtarët dhe klerin e saj për ngjarje anti-sovjetike. Si rezultat, autoritetet sovjetike ndaluan aktivitetet e UGCC-së dhe u përpoqën ta eliminonin plotësisht këtë kishë duke e aneksuar atë me forcë Kishës Ortodokse Ruse në vitin 1946.

Praktika të ngjashme po përsëriten nga autoritetet ruse, veçanërisht në qytetin e pushtuar të Melitopolit në rajonin e Zaporizhzhisë. Ka raste të dokumentuara ku bashkëpunëtorët në Melitopolin e pushtuar, nën mbikëqyrjen e autoriteteve ruse, akuzojnë klerin e Kishës Katolike Greke Ukrainase për “aktivitete anti-ruse”, “pjesëmarrje në tubime masive kundër autoriteteve ruse” dhe “shpërndarje armësh”, të cilat, sigurisht, janë akuza të sajuara që synojnë vetëm ndalimin e aktiviteteve të kësaj kishe dhe lënien vetëm të Kishës Ortodokse Ruse në këto territore.

“Urdhër” i të ashtuquajturit kreu i administratës ushtarake-civile të pushtimit të rajonit të Zaporizhzhisë, bashkëpunëtorit Yevhen Balytskyi, për ndalimin e aktiviteteve të Kishës Katolike Greke Ukrainase në territorin e pushtuar të rajonit të Zaporizhzhisë. Burimi i fotos: Uebfaqja zyrtare e Kishës Katolike Greke Ukrainase.

Ka gjithashtu raportime për vdekjet dhe torturat e klerit dhe pastorëve, për të cilat janë përgjegjëse autoritetet ruse të pushtimit në territoret e pushtuara të Ukrainës. Kështu, Komenti i Ministrisë së Punëve të Jashtme të Ukrainës mbi situatën me lirinë fetare në territoret e pushtuara përkohësisht të Ukrainës, i datës 10 janar 2025, tregon se 67 ministra të kishave dhe organizatave të ndryshme fetare ukrainase u vranë nga autoritetet pushtuese ruse. Sipas Institutit për Liri Fetare, 18 prej tyre i përkisnin Kishës Ortodokse të Ukrainës, 8 Kishës Ortodokse të Ukrainës, 12 Baptistëve, 8 Pentekostalëve dhe 2 Adventistëve.

Në të njëjtën kohë, ndërtesat fetare po shkatërrohen vazhdimisht. Në veçanti, ekipi i projektit “Feja në Zjarr” regjistroi se që nga 2 shkurti 2025, të paktën 643 objekte fetare ishin dëmtuar dhe shkatërruar si rezultat i agresionit të armatosur rus kundër Ukrainës. Këto përfshijnë kisha, xhami, sinagoga, faltore, shtëpi lutjesh, Salla Mbretërie, varreza, memoriale dhe institucione arsimore fetare. Këto veprime kriminale konfirmojnë edhe një herë qëllimin e qëllimshëm për të lënë vetëm Kishën Ortodokse Ruse në hapësirën fetare të territoreve të pushtuara.

Lavra Svyatogorsk në Oblastin e Donetskut, 1 Mars 2023.

ANATOLII STEPANOV/AFP nëpërmjet Getty Images. Burimi i fotos: Suspilne.Kultura.

Persekutimi i komuniteteve të krishtera që dëshirojnë të kryejnë shërbesa të pavarura ndodh si në nivel sistemik ashtu edhe në raste individuale. Vlen të përmendet një shembull nga jeta reale i priftërinjve dhe pastorëve që ishin në territoret e pushtuara përkohësisht të Ukrainës. Për shembull, ekziston një rast i njohur i ndalimit të dy priftërinjve të Kishës Katolike Greke Ukrainase, Ivan Levytsky dhe Bohdan Heleta, në qytetin e pushtuar të Berdiansk. Më 16 nëntor 2022, Ati Ivan Levytskyi u ndalua ndërsa lutej për paqe në qendër të qytetit, dhe po atë mbrëmje, Ati Bohdan Heleta u kap pranë famullisë së Lindjes së Virgjëreshës së Bekuar. Të dy udhëheqësit fetarë u çuan në qendrën e paraburgimit të Berdiansk, ku u detyruan të merrnin leje nga autoritetet ruse për të kryer shërbesa fetare. Paraburgimi i tyre vazhdoi në kushte që mbetën të panjohura dhe të rrezikshme, veçanërisht duke pasur parasysh sëmundjen e At Bohdanit, pasi ai vuante nga diabeti dhe kishte nevojë për kujdes mjekësor.

Pas lirimit nga robëria dhe rehabilitimit fillestar, Ati Bohdan Geleta dha një intervistë në të cilën foli për kohën e tij në robëri: “Në fillim, u mbajta në qelinë nr. 3. Ishim 7-8 veta në një qeli të projektuar për dy persona. Flinim në dysheme sepse nuk kishte vend. Ishte në thelb një bodrum, i lagësht, me ujë që pikonte nga muret…” Ati Bohdan dëshmoi gjëra të tmerrshme. Në veçanti, ai pa një të ri në qeli të cilin e rrahën me elektroshok dhe e detyruan të mësonte himnin rus, dhe i thanë se nëse nuk e mësonte, do ta rrihnin përsëri. Ky djalë qëndroi gjithë natën me këtë copë letër dhe e studioi, duke e ngulur sytë në një pikë. Kjo është një praktikë sadiste dhe shtrëngim ideologjik shumë i zakonshëm nga rusët, të cilën e aplikojnë ndaj të paraburgosurve civilë dhe robërve të luftës.

Në të njëjtën kohë, Ati Ivan më vonë pësoi dhunë fizike në koloninë Horlivka, e cila dy herë çoi në humbjen e vetëdijes. Këto fakte dëshmojnë për trajtimin mizor të priftërinjve dhe shkeljet e rënda të të drejtave të tyre gjatë burgimit.

Ati Ivan Levytsky dhe Ati Bohdan Geleta

para dhe pas lirimit të tyre nga robëria.

Burimi i fotos: Faqja në Facebook e Dioqezës Sambir-Drohobych të Kishës Katolike Greke Ukrainase.

Të gjitha këto fakte çojnë në përfundimin se autoritetet ruse të pushtimit në territoret e pushtuara përkohësisht të Ukrainës shkelin sistematikisht të drejtën e lirisë së fesë duke kryer shtypje të dhunshme kundër komuniteteve fetare. Kjo politikë përfshin vendosjen e nënshtrimit kanonik ndaj Kishës Ortodokse Ruse, persekutimin e priftërinjve dhe pastorëve, rrëmbimin, deportimin dhe shkatërrimin e kishave dhe ndërtesave fetare që nuk i përkasin Kishës Ortodokse Ruse. Mizori e veçantë tregohet ndaj komuniteteve fetare që refuzojnë të pranojnë ideologjinë e “botës ruse”, duke përfshirë Kishën Ortodokse të Ukrainës, Kishën Katolike Greke Ukrainase, komunitetet Protestante dhe komunitete të tjera. Si rezultat i këtyre veprimeve, liria e fesë është eliminuar në mënyrë efektive dhe identiteti fetar i popullit ukrainas në territoret e pushtuara është shkatërruar përmes përdorimit të dhunës, frikësimit, censurës dhe shtrëngimit ideologjik. Kjo sjellje nga autoritetet pushtuese është një akt sistematik ideologjik dhe fizik i shkatërrimit të lirisë fetare dhe trashëgimisë kulturore të Ukrainës, i cili nuk ka të bëjë fare me deklaratat e tyre zyrtare për mbrojtjen e Krishterimit, por përkundrazi shërben si një instrument i kontrollit totalitar dhe presionit mbi shoqërinë.

Havrylov Vladyslav,

Bashkëpunëtor me Collaborative on Global Children’s Issues në Universitetin Georgetown, analist në Iniciativën e Medias për të Drejtat e Njeriut.