Pas hapit të parë, optimizmi po rritet në përgatitjen e takimit të radhës mes SHBA-së dhe Iranit

Bisedimet bërthamore në Oman ishin takimi i parë zyrtar midis Iranit dhe Shteteve të Bashkuara në vite. Megjithëse progresi ishte modest, ai ishte i mjaftueshëm për të sinjalizuar një gatishmëri për të ulur tensionet përmes diplomacisë dhe jo me veprime ushtarake.

Negociatorët iranianë dhe amerikanë ranë dakord më 12 prill për të vazhduar bisedimet e tyre të nivelit të lartë mbi programin bërthamor të Iranit më 19 prill, me mundësinë e zhvendosjes së vendit nga Lindja e Mesme në Evropë.

Përpara takimit të nivelit të lartë në Oman, Uashingtoni këmbënguli se bisedimet do të zhvilloheshin ballë për ballë, ndërsa Teherani pretendonte të kundërtën.

Në fund kishte pak nga të dyja.

Bisedimet u zhvilluan kryesisht në mënyrë indirekte, me diplomatët omanë që lëviznin mes dhomave. Megjithatë, ministri i jashtëm iranian Abbas Araqchi dhe i dërguari i SHBA për Lindjen e Mesme Steve Witkoff u takuan menjëherë pas përfundimit të bisedimeve.

“Të dyja palët kanë përmbushur kërkesat e tyre themelore,” i tha Radio Farda Radios Evropa e Lirë Gregory Brew, analist i lartë iranian në Eurasia Group me bazë në Nju Jork.

Megjithatë, ai paralajmëroi kundër interpretimit të tepërt të rezultateve të takimit, duke shtuar: “Nuk është ende plotësisht e qartë se çfarë është arritur përtej hedhjes së një themeli për bisedime të mëtejshme.”

Araqchi i përshkroi fjalët e shkurtra që ai kishte me Witkoff-in si “mirësjellje diplomatike”. Kjo mjaftoi për të përhapur një ndjenjë të dukshme optimizmi në rajon, i cili tashmë është në trazira për shkak të konfliktit në Rripin e Gazës dhe ndryshimit të regjimit në Siri.

Rivali rajonal i Iranit, Arabia Saudite, e cila ishte skeptike ndaj marrëveshjes bërthamore të vitit 2015 dhe përshëndeti tërheqjen e presidentit amerikan Donald Trump nga ajo në vitin 2018, mirëpriti bisedimet në Oman. Bahreini dhe Katari iu bashkuan inkurajimit me deklaratat e tyre.

Kërkesa të rrepta të nevojshme

Analistët besojnë se një marrëveshje mbi programin bërthamor të Iranit është e mundur – nëse lideri suprem Ayatollah Ali Khamenei është i gatshëm të marrë vendime të vështira.

Megjithëse Khamenei është kushtetutisht autoriteti suprem mbi të gjitha çështjet shtetërore, ai ka fituar një reputacion për shmangien e përgjegjësisë së drejtpërdrejtë.

“Khamenei duket ende i pavullnetshëm për të marrë përgjegjësinë, siç dëshmohet nga deklaratat e tij të fundit publike që kundërshtojnë bisedimet, duke thënë se negociatat mund të zhvillohen, por se ai nuk dëshiron të marrë përgjegjësinë për rezultatet,” tha për Radio Farda Fereshteh Pezeshk, një analist i marrëdhënieve ndërkombëtare me qendër në Uashington.

Irani është në një situatë të pasigurt. Rrjeti i saj i përfaqësuesve rajonalë është në gjendjen më të dobët dhe ekonomia e saj po vuan nga sanksionet e SHBA-së, me kostot e jetesës në rritje dhe fuqinë blerëse në rënie.

“Situata e brendshme politike në Iran gjithashtu rrit pak shanset për një marrëveshje,” tha Pezeshk.

Presioni rritet më tej nga kërcënimi i Trump për veprim ushtarak nëse nuk arrihet marrëveshje. Ndërsa zyrtarët iranianë hedhin poshtë publikisht mundësinë e luftës, analistët thonë se Teherani e merr seriozisht kërcënimin.

Rruga Përpara

Mehrzad Boroujerdi, një profesor i shkencave politike në Universitetin e Shkencës dhe Teknologjisë në Misuri, e përshkroi takimin në Oman si një “takim ngrohjeje” në të cilin nuk u trajtuan çështje kritike.

“Ata ndoshta kanë rënë dakord për një afat kohor dhe për tema të përgjithshme për diskutim, por çështjet e rëndësishme do të ngrihen në bisedimet e ardhshme”, tha ai për Radio Farda.

Boroujerdi shtoi se Teherani dhe Uashingtoni ishin “tërhequr nga kërkesat e tyre maksimale”, duke hapur rrugën për një marrëveshje të qëndrueshme.

Formati i raundit tjetër të bisedimeve nuk është bërë ende i ditur, por kritikët e negociatave indirekte argumentojnë se Uashingtoni duhet të insistojë në angazhimin e drejtpërdrejtë, duke vënë në dukje dështimet e mëparshme të diplomacisë indirekte.

“SHBA duhet të bëjë të qartë: Nëse nuk ka bisedime të drejtpërdrejta dhe thelbësore në raundin e ardhshëm, nuk do të ketë negociata,” shkroi në X Jason Brodsky, drejtor i politikave të organizatës jofitimprurëse të Bashkuar kundër Iranit Bërthamor. “Kjo është se si Teherani po ngec dhe po i zvarrit gjërat”.

Një pyetje tjetër e pazgjidhur është nëse Trump dëshiron të kufizojë programin bërthamor të Iranit apo ta çmontojë atë krejtësisht. Teherani kundërshton me forcë ndërprerjen e programit të tij bërthamor, por ka theksuar vazhdimisht se nuk kërkon armë bërthamore dhe është i gatshëm të japë garanci.

Megjithatë, duket se ekziston një gatishmëri reale për të arritur një marrëveshje dhe Irani ka të ngjarë të ketë nevojë për të më shumë se Shtetet e Bashkuara.

Megjithatë, përfundimi i një marrëveshjeje varet nëse vendimmarrësit iranianë “tregojnë mençuri dhe guxim”, tha Pezeshk.

Për momentin, të dyja palët duken të gatshme për të vazhduar bisedimet, por ka mbetur pak kohë./Rferl/