BE-ja përgatit rrugë të reja tregtare — dhe një sfidë për Pekinin dhe Moskën — në Samitin e Luksemburgut

Përmbledhje

Bashkimi Evropian po organizon një samit me ministra nga Azia Qendrore, Kaukazi dhe vende të tjera përreth Detit të Zi për të diskutuar Korridorin e Mesëm, një rrugë tregtare që anashkalon Rusinë.

Qëllimi i takimit është forcimi i lidhjeve rajonale, tregtisë dhe bashkëpunimit në fushën e energjisë.

Brukseli ka premtuar tashmë investime të konsiderueshme, por mbeten sfida për të konkurruar me lidhjet e thelluara me Pekinin dhe Moskën.

Bashkimi Evropian hapi një samit të nivelit të lartë me zyrtarë të lartë nga Azia Qendrore, Kaukazi dhe vende të tjera fqinje më 20 tetor, ndërsa blloku synon të zgjerojë ndikimin në një rajon ku Kina dhe Rusia kanë ndikim të kahershëm.

Në krye të agjendës është Korridori Trans-Kaspik i Transportit – i njohur edhe si Korridori i Mesëm – një rrugë tregtare në zhvillim me gjatësi 6,500 kilometra që lidh Kinën me Evropën përmes Azisë Qendrore dhe Kaukazit duke anashkaluar Rusinë.

Tubimi në Luksemburg është “i fokusuar posaçërisht në çështjen e krijimit të një të ashtuquajturi Korridor të Mesëm funksional, që shtrihet përtej Detit të Zi dhe Detit Kaspik drejt Azisë Qendrore,” tha Eduards Stiprais, përfaqësuesi special i BE-së për Azinë Qendrore, në një intervistë për REL/RL.

Samiti përfaqëson një pikë kthese për Bashkimin Evropian me 27 vende anëtare, ndërsa synon të rrisë ndikimin rajonal në një kohë kur pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia ka ndryshuar ekuilibrin gjeopolitik dhe zgjerimi ekonomik i Kinës e ka integruar më shumë rajonin me Pekinin.

Sipas një programi paraprak të samitit të parë nga REL/RL, BE-ja po pret ministra nga Armenia, Azerbajxhani, Kazakistani, Kirgistani, Moldavia, Taxhikistani, Turqia, Turkmenistani, Ukraina dhe Uzbekistani. Gjeorgjia ishte gjithashtu e ftuar, por refuzoi të marrë pjesë.

Qëllimi i samitit është të nisë një format të ri të rregullt për angazhim diplomatik të fokusuar në lidhshmëri, tregti, zhvillim dixhital dhe energji përreth Detit të Zi dhe rajonit më të gjerë.

“Në përgjigje të peizazhit gjeopolitik në zhvillim, BE-ja po avancon në mënyrë aktive bashkëpunimin ndërrajonal për të nxitur stabilitetin, qëndrueshmërinë dhe prosperitetin,” thuhet në dokument, i cili më tej thekson se diversifikimi i rrugëve tregtare do të “krijojë mundësi ekonomike” dhe “në fund do të përmirësojë sigurinë dhe stabilitetin rajonal.”

Stiprais thotë se takimi synon të ndërtojë mbi samitet e mëparshme dhe do të fokusohet në mënyrën më të mirë për të përdorur fondet e mbledhura përmes Global Gateway, planit të partneritetit për infrastrukturë të BE-së të nisur në vitin 2021, i cili shihet si një alternativë ndaj nismës globale të Kinës “Brezi dhe Rruga” (BRI).

“Paratë janë aty,” tha ai. “Çështjet qëndrojnë tek nevoja për vendime dhe marrëveshje politike për mënyrën se si të veprohet më tej, sepse po flasim për kalimin e disa kufijve dhe këto janë vende që gjatë 30 viteve të fundit janë përqendruar shumë në afirmimin e sovranitetit të tyre.”

A mundet BE-ja ta realizojë Korridorin e Mesëm?

Në samitin inaugures të shumëvlerësuar BE-Azi Qendrore në prill, Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen dhe Presidenti i Këshillit Evropian António Costa u takuan me pesë presidentët e rajonit dhe njoftuan një investim shtesë prej 12 miliardë eurosh (14 miliardë dollarë) për nismën Global Gateway, për të nisur një projekt të ri zhvillimi dixhital dhe infrastrukturor.

Nga kjo shumë, 3 miliardë euro (3.5 miliardë dollarë) janë të destinuara për Korridorin e Mesëm, duke iu shtuar 10 miliardë eurove (11.6 miliardë dollarë) të premtuara më parë në vitin 2024.

Qeveritë e Azisë Qendrore – dhe veçanërisht Kazakistani – janë ndër mbështetësit më të mëdhenj të Korridorit të Mesëm dhe e shohin këtë rrugë tregtare dhe lidhjet më të thella me Brukselin si hapa të domosdoshëm për të diversifikuar ekonomitë e tyre dhe për të zvogëluar varësinë politike nga Kina dhe Rusia.

Bashkimi Evropian, si një treg i vetëm me 27 vende anëtare, është investitori më i madh i huaj në rajon, por mbeten pikëpyetje mbi rolin që mund të luajë realisht Brukseli në Azinë Qendrore.

“Azia Qendrore dëshiron më shumë përfshirje nga BE-ja, por liderët rajonalë nuk janë tepër optimistë,” tha për REL/RL Temur Umarov, studiues në Qendrën Carnegie Eurasia në Berlin. “BE-ja ende nuk ka ofruar atë lloj financimi që do ta bënte një ‘lojtar të tretë’ të vërtetë, që do ta ndihmonte rajonin të mbështetej më pak te Rusia dhe Kina.”

Roman Vassilenko, ambasadori i Kazakistanit në BE dhe NATO, i tha REL/RL-së se investimet përreth Korridorit të Mesëm janë ende “në fazat e hershme”, ndërsa po përgatiten studime fizibiliteti, dhe se një Forum Ekonomik BE-Azi Qendrore i planifikuar për në nëntor në Uzbekistan do të jetë një provë e rëndësishme.

Megjithatë, Vassilenko shprehet optimist për të ardhmen e Korridorit të Mesëm dhe për atë që përfaqëson ai për Kazakistanin. Ai përmendi projektet e reja hekurudhore të ndërtuara në vend dhe një hua prej 35 milionë eurosh (41 milionë dollarë) që Astana mori nga Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) për të përmirësuar infrastrukturën në portin e Aqtau-t, një qytet kazak në Detin Kaspik që është një nga nyjet më kritike të korridorit.

“Situata aktuale gjeopolitike në fakt i jep Kazakistanit mundësinë të bëhet një urë e vërtetë mes Lindjes dhe Perëndimit,” tha Vassilenko.

Çfarë pengesash mbeten për Brukselin?

Zyrtarë të BE-së të përfshirë në përgatitjet për samitin në Luksemburg i thanë REL/RL-së se formati i ri rajonal shihet si “mjaft i rëndësishëm” në Bruksel.

Një zyrtar i BE-së, që foli në kushte anonimiteti, tha se samiti mund të shënojë fillimin e “një zëvendësimi për Partneritetin Lindor”, nismën e mëparshme të bllokut për angazhimin me vendet në kufijtë lindorë.

Megjithatë, Brukseli duhet të kapërcejë dekada ndikimi të rrënjosur nga Pekini dhe Moska nëse dëshiron të rrisë peshën e tij në rajon.

Pavarësisht se vëmendja e Rusisë është përqendruar në pushtimin e Ukrainës, ajo mbetet një lojtar politik i rëndësishëm, ndërsa Kina është shndërruar në partnerin kryesor tregtar dhe investitorin më të madh të huaj.

Në Azinë Qendrore, tregtia dypalëshe me Kinën – partneri më i madh individual tregtar i rajonit – ka qenë në rritje të vazhdueshme vitet e fundit, duke arritur një rekord prej 94.8 miliardë dollarësh në vitin 2024.

Përtej Azisë Qendrore, partia në pushtet në Gjeorgji, Ëndrra Gjeorgjiane, është afruar më shumë me Rusinë dhe ka parë përkeqësim të marrëdhënieve me BE-në vitet e fundit.

Tbilisi gjithashtu ka mbështetur gjithnjë e më shumë Kinën për investime në infrastrukturë, duke zgjedhur kompani kineze të mbështetura nga shteti në vend të ofertave evropiane për ndërtimin e autostradës ndërkombëtare prej 1 miliard dollarësh. Gjeorgjia njoftoi gjithashtu në maj se një konsorcium kinez fitoi kontratën për ndërtimin e një porti të thellë detar në Anaklia, në Detin e Zi.

Pak detaje janë bërë publike për projektin e Anaklias që nga njoftimi i qeverisë gjeorgjiane, por porti shihet si një pjesë kyçe e Korridorit të Mesëm nëse kjo rrugë tregtare do të funksionojë siç është parashikuar.

Stiprais, përfaqësuesi special i BE-së për Azinë Qendrore, thotë se blloku është në një “garë simbolike” me Kinën dhe Rusinë për zhvillimin e rrugëve tregtare dhe infrastrukturës në rajon, por se “ka mjaft hapësirë për të gjithë në këtë përpjekje.”

“Ka disa avantazhe që ne kemi krahasuar me Kinën dhe Rusinë,” tha ai. “Dhe një prej tyre është cilësia e investimeve tona [dhe] fakti që ato vijnë me kushte shumë të qarta dhe të përcaktuara.”/Rferl/