Zgjedhjet në Moldavi i japin Evropës mësime se si t’i kundërvihet ndërhyrjes ruse

Fitorja e një partie pro-evropiane në zgjedhjet parlamentare të Moldavisë ishte një provë vendimtare në këtë ish-republikë sovjetike, ku ndërhyrja ruse dhe fushatat e dezinformimit kanë kushtuar miliona për të penguar vendin të bashkohet me rrjedhën kryesore evropiane.

Partia qeverisëse e Veprimit dhe Solidaritetit (PAS) përballoi lehtësisht sfidën e paraqitur nga Blloku Patriotik pro-rus. Edhe pse diferenca e saj ishte shumë më e vogël se katër vjet më parë, PAS fitoi pak më shumë se 50% të votave – duke e sjellë Moldavinë, vendin më të varfër të Evropës, një hap më afër anëtarësimit në Bashkimin Evropian.

Dy vjet më parë, një fitore e PAS dukej shumë më pak e mundshme mes protestave të përhapura për çmimet më të larta të energjisë dhe çështje të tjera ekzistenciale. Por triumfi i saj të dielën ofroi disa mësime për Evropën në tërësi.

Rreziqet ishin të larta. Pak para zgjedhjeve, Këshilli Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë i përshkroi zgjedhjet si një provë stresi për qëndrueshmërinë e Evropës. “Partitë ose blloqet e forta të lidhura me Kremlinin do të përbënin një kërcënim të drejtpërdrejtë për sigurinë në kufirin jugperëndimor të Ukrainës dhe do t’i siguronin Rusisë një bazë qendrore nga e cila do të niste operacione kundër vendeve të BE-së”, tha ai. Polonia, Gjermania dhe Franca deklaruan në një deklaratë të përbashkët të hënën se kishte pasur “ndërhyrje të paprecedentë nga Rusia, duke përfshirë blerjen e votave dhe dezinformimin”.

Në fjalimin e tij drejtuar popullit moldav dhe Presidentes Maia Sandu në X, kryeministri polak Donald Tusk tha: “Ju gjithashtu e penguat Rusinë të merrte kontrollin e të gjithë rajonit. Një mësim i mirë për të gjithë ne.”

Ky mësim: ndikimi i mbështetjes ekonomike të BE-së kur interesi i SHBA-së u zbeh dhe i bashkëpunimit të gjerë me Moldavinë kundër fushatave të dezinformimit të mbështetura nga Rusia.

Në vitet e fundit, Evropa dhe SHBA-të kanë siguruar fonde për qeverinë, e cila është përballur me protesta për çmimet e energjisë dhe inflacionin, si dhe me një rënie ekonomike.

Në vitin 2023, USAID njoftoi 300 milionë dollarë ndihmë për të përmirësuar sigurinë energjetike të Moldavisë përballë asaj që Ambasada e SHBA-së e quajti “përpjekjet e gjata të Kremlinit për të përdorur energjinë si armë për të minuar pavarësinë e Moldavisë”.

Megjithatë, shkurtimet e administratës Trump në financimin e USAID rezultuan në ngrirjen e gati 500 milionë dollarëve ndihmë, duke e lënë Evropën të mbushte boshllëkun, gjë që edhe e bëri. Moldavia pritet të marrë më shumë se 2 miliardë dollarë ndihmë nga BE-ja midis viteve 2025 dhe 2027, një injeksion financiar vendimtar që Brukseli thotë se, ndër të tjera, do të “forcojë pavarësinë energjetike nga Rusia”.

Koha ishte gjithashtu kritike, pasi qeveria pro-evropiane po binte në sondazhe për shkak të rritjes së shkallës së varfërisë dhe një rënieje të ndjeshme të PBB-së së Moldavisë.

Për më tepër, autoritetet moldave – me mbështetjen evropiane – kanë zhvilluar një fushatë të fuqishme kundër ndikimit rus.

Këtë vit, BE-ja dërgoi një Ekip Hibrid të Reagimit të Shpejtë për të ndihmuar Moldavinë kundër ndërhyrjeve të huaja dhe i dha qeverisë qasje në Rezervën e Sigurisë Kibernetike të BE-së. Gjithashtu krijoi një qendër rajonale të Observatorit Evropian të Medias Dixhitale (EDMO), i cili përqendrohet në dezinformimin rus në Moldavi dhe vende të tjera.

Në qershor, BE-ja mblodhi përfaqësues nga Google, Meta dhe TikTok me zyrtarë moldavë dhe grupe të shoqërisë civile për të identifikuar fushatat e dezinformimit. Shërbimi i Sigurisë moldave më pas identifikoi profile të rreme të gjeneruara nga inteligjenca artificiale që përhapnin propagandë të koordinuar përmes Facebook, Telegram dhe TikTok.

Themeluesi i Telegram, Pavel Durov, tha gjatë fundjavës se “shërbimet franceze të inteligjencës më kontaktuan vitin e kaluar përmes një ndërmjetësi dhe më kërkuan të ndihmoja qeverinë moldave të censuronte disa kanale Telegram përpara zgjedhjeve presidenciale në Moldavi”.

Ai tha se në këmbim, iu premtua se “inteligjenca franceze do t’i ‘thoshte gjëra të mira për mua’ gjyqtarit që urdhëroi arrestimin tim”.

Ministria e Jashtme franceze u përgjigj të hënën se Durov “i pëlqen të bëjë akuza ndërsa zhvillohen zgjedhjet. Pas Rumanisë, tani Moldavia”.

Qeveria moldave ka marrë masa të ashpra edhe ndaj grupeve pro-ruse. Dy vjet më parë, një parti pro-ruse e udhëhequr nga Ilan Shor u ndalua. Shor është një biznesmen me lidhje me Rusinë i cili u akuzua për vjedhjen e miliarda dollarëve nga bankat moldave në vitin 2014. Ai u dënua për mashtrim, por mohoi çdo shkelje.

Javën e kaluar, autoritetet arrestuan më shumë se 70 persona dhe sekuestruan pasaporta, para dhe armë në lidhje me një komplot të dyshuar për të nxitur trazira. Hetimi, i cili përfshinte rreth 250 bastisje në të gjithë vendin, u drejtua nga një zyrë prokurore speciale me lidhje të ngushta me autoritetet evropiane.

Komisionerja e Zgjerimit e BE-së, Marta Kos, tha se qeveria moldave “ka provuar veten të jetë e qëndrueshme dhe se është e aftë të luftojë kundër forcave që kërkojnë ta devijojnë këtë vend nga rruga evropiane”.

Kremlini akuzoi autoritetet moldave të hënën për shtypjen e mbështetjes së opozitës dhe pretendoi se kishte shumë pak qendra votimi për moldavët që jetojnë në Rusi.

“Nuk bëhet fjalë për Rusinë që përpiqet të ndikojë në askënd, por për pakënaqësinë e një pjese të madhe të popullsisë moldave që u mohohet e drejta për të votuar”, tha zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, javën e kaluar.

Dhe votimi në rajonin moldav të Transnistrisë, ku janë të stacionuar më shumë se 1,000 trupa ruse, u ndërpre kur komisioni zgjedhor mbylli katër qendra votimi për shkak të “destabilizimit të mundshëm” dhe kërcënimeve. Opozita pretendoi të hënën se të paktën 200,000 njerëz ishin penguar të votonin.

Një fitore e PAS do të bëjë pak për të frenuar ndikimin e Rusisë.

Dy vjet më parë, CNN raportoi për një plan sekret nga shërbimi rus i sigurisë, FSB, që detajonte opsionet për destabilizimin e Moldavisë – duke përfshirë mbështetjen e grupeve pro-ruse, angazhimin e Kishës Ortodokse dhe kërcënimin për ndërprerjen e furnizimeve me gaz natyror.

Dokumenti përmbante një strategji 10-vjeçare për sjelljen e Moldavisë në sferën e ndikimit të Rusisë dhe dukej se ishte shkruar në vitin 2021 nga Drejtoria për Bashkëpunim Ndërkufitar e FSB-së.

Ai përcaktonte objektiva, duke përfshirë “rezistencën ndaj politikave ekspansioniste të Rumanisë”, fqinjit të Moldavisë, dhe kundërshtimin e bashkëpunimit të Moldavisë me NATO-n, si dhe “krijimin e grupeve të qëndrueshme të ndikimit pro-rus” brenda Moldavisë.

Megjithatë, këto zgjedhje kanë treguar se ka rryma të forta brenda Moldavisë që kundërshtojnë një tërheqje në sferën e ndikimit të Rusisë. Pjesëmarrja në votime midis moldavëve jashtë vendit – rreth një e treta e votuesve të kualifikuar – ishte e lartë, pasi ata ka të ngjarë të jenë më pro-evropianë sesa popullsia më e vjetër dhe më e varfër në vend.

Moldavët e rinj janë gjithashtu më pro-evropianë, siç dëshmohet nga pjesëmarrja e tyre në referendumin e vitit të kaluar për pranimin e Moldavisë në BE.

Ashtu si në Ukrainën fqinje dhe Gjeorgjinë, një tjetër ish-republikë sovjetike, lufta midis kapjes së hekurt të Rusisë dhe një të ardhmeje më afër Evropës do të vazhdojë.

/edition.cnn.com