Shtetet autoritare kanë intensifikuar aktivitetet e tyre të ndikimit

Intervistë me Dr. Rumena Filipova , bashkëthemeluese dhe kryeshefe e Institutit “Global Analytics”

Shtetet e huaja autoritare përballë Rusisë – sidomos Kina, kanë intensifikuar dukshëm aktivitetet e tyre të ndikimit të ‘fuqisë së mprehtë’, të cilat kanë fokus daljen nga shinat të besimit në demokraci liberale dhe pozicionimin e modelit politik dhe ekonomik autoritar si një alternativë të zbatueshme për vendet e Evropës Juglindore, vlerëson ekspertja e qështjeve të sigurisë, … nga Bullgaria në një intervistë për The Geopost.

Ajo vlerëson se “këto përpjekje për ndikim janë lehtësuar nga tendencat e brendshme në të gjithë Ballkanin, që lidhen me prapambetjen demokratike, erozionin e lirive qytetare e politike si dhe rrjeteve korruptive që marrin pushtetin, të cilat me kalimin e kohës mundësojnë interesa të huaja autoritare.”

Sipas saj, Rusia ka një ndikim të gjerë politik, ekonomik, kulturor dhe mediatik në Ballkan. Mbështetja në media është veçanërisht shqetësuese sepse synon të kapë ‘zemrat dhe mendjet’ duke minuar besimin e shoqërive ballkanike në demokraci dhe një orientim properëndimor të politikës së jashtme.

Sipas saj, Serbia përfaqëson strumbullarin e aktiviteteve të ndikimit keqdashës të Rusisë në Ballkan. Për sa i përket medies, mesazhet propagandistike ruse po shpërndahen jo vetëm nëpërmjet edicionit serb të Sputnik-ut, i cili prek popullatat serbo-folëse në të gjithë Ballkanin, por edhe nga mediet proqeveritare serbe. Për më tepër, Beogradi është pozicionuar si qendër dixhitale kineze e cila do të bëjë ndërtimin e rrjeteve të telekomunikacionit 5G të Huaëei-t dhe sistemet e njohjes së fytyrës nga ai.

Ajo argumenton se propaganda ruse gjithashtu përkrah ndryshimet e kufijve dhe hedh dyshime mbi aftësinë e BE-së për të arritur një dialog paqësor, ndërsa Rusia përfaqësohet si ndërmjetësi kryesor ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës.

Këtu është intervista e plotë më A Filipova:

THE GEOPOST: Sa është rritur ndikimi rus në Ballkan vitete të fundit?

FILIPOVA: Shtetet e huaja autoritare përballë Rusisë – sidomos Kina, kanë intensifikuar dukshëm aktivitetet e tyre të ndikimit të fuqisë së mprehtë&, të cilat kanë fokus daljen nga shinat të besimit në demokraci liberale dhe pozicionimin e modelit politik dhe ekonomik autoritar si një alternativë të zbatueshme për vendet e Evropës Juglindore. Këto përpjekje për ndikim janë lehtësuar nga tendencat e brendshme në të gjithë Ballkanin, që lidhen me prapambetjen demokratike, erozionin e lirive qytetare e politike si dhe rrjeteve korruptive që marrin pushtetin, të cilat me kalimin e kohës mundësojnë interesa të huaja autoritare. Nga ana tjetër, zhgënjimi publik me procesin e demokratizimit dhe funksionimin e institucioneve shtetërore mund të çojë në lulëzimin e pakënaqësive me vetë demokracinë dhe një anim drejt liderëve autoritarë me axhenda antiperëndimore. Sidomos në sferën e medies, kjo lidhje kombëtare-ndërkombëtare ka rezultuar një fenomen i përhapur i kapjes së medieve. Ajo konsiston në mënyrë të rëndësishme në kultivimin e Rusisë në rrjete të errëta të bizneseve lokale, politike, kulturore, gazetareske, të cilat zakonisht ushtrojnë kontroll mbi pronësinë dhe organet editoriale të organeve kombëtare të lajmeve që shtyjnë mesazhet dezinformuese pro-Kremlin. Një prirje e dukshme e ndikimit të medies ruse në Ballkan është ajo e informalitetit. Domethënë, ky ndikim nuk bazohet në pronësinë e drejtpërdrejtë të burimeve të medieve lokale që mund të gjurmohen në bazë të të dhënave të disponueshme publikisht, por më tepër bazohet në politikën joformale, lidhjet ekonomike dhe ideologjike të krijuara me individë dhe grupime vendase pro-ruse. Për më tepër, duhet përmendur se edhe shpërthimi i pandemisë COVID-19 ofroi një mundësi për Moskën dhe Pekinin që të çojnë më tej operacionet e tyre të ndikimit. Këto të dy vende kanë përshpejtuar fushatat e tyre të dezinformimit, duke zbukuruar imazhin e tyre si shtete që përfaqësojnë aleatët dhe miqtë “e vërtetë” të e vendeve të Ballkanit.

THE GEOPOST:  Sa e fortë mund të jetë prezenca e rusëve në Bullgari sot?

FILIPOVA: Ndikimi rus në Bullgari historikisht ka qenë shumë i shtrirë dhe mbetet i tillë edhe sot e kësaj dite. Kjo ndodh për shkak të prirjeve shoqërore bullgare, të cilat karakterizohen nga norma e lartë e miratimit të Rusisë si dhe Presidentit të saj, Vladimir Putin, meqë lidhen nga ndjenjat e afërsisë kulturore, gjuhësore e fetare. Për më tepër, ka lidhje të konsiderusheme politike e ekonomike midis Bullgarisë dhe Rusisë (shumë prej tyre të trashëguara qysh nga periudha komuniste). Ekonomikisht, ndikimi i Kremlinit është i fortë në Bullgari, në fushën e energjisë, telekomunikacionit dhe atë të sektorit të mbrojtjes. Në sferën e medies, Moska mbështetet në një rrjet të gjërë krijuesish të përmbajtjes pro-ruse, të cilët garantojnë qarkullimin e gjerë të tregimeve dezinformuese ruse. Megjithatë, fakti që Bullgaria është anëtare e BE-së – dhe si rrjedhojë është pjesë e një ekosistemi evropian diskursiv që përfshin debate publike rreth çështjeve dhe zhvillimeve evropiane, përfaqëson një mbrojtje ndaj përhapjes së mesazheve antiperëndimore.

THE GEOPOST: Si e shihni ndikimin rus në Serbi dhe pretendimin e Serbisë për destabilizim në vendet e tjera të rajonit?

FILIPOVA: Mund të argumentohet se Serbia përfaqëson strumbullarin e aktiviteteve të ndikimit keqdashës të Rusisë në Ballkan. Për sa i përket medies, mesazhet propagandistike ruse po shpërndahen jo vetëm nëpërmjet edicionit serb të Sputnik-ut, i cili prek popullatat serbo-folëse në të gjithë Ballkanin, por edhe nga mediet proqeveritare serbe. Për më tepër, Beogradi është pozicionuar si qendër dixhitale kineze e cila do të bëjë ndërtimin e rrjeteve të telekomunikacionit 5G të Huaëei-t dhe sistemet e njohjes së fytyrës nga AI. Serbia ka qenë gjithashtu përfituese e investimeve të konsiderueshme kineze në industrinë e çelikut, minierave, energjisë, infrastrukturës dhe telekomunikacionit. Për çudi, bashkëpunimi në mes të Rusisë e Kinës në Serbi, si dhe në rajonin e gjerë të Ballkanit, shtyhet nga nivelet më të larta politike në Beograd. Për shembull, lehtësimi i aktiviteteve ruso-kineze mbikëqyret nga Këshilli Kombëtar për Koordinim të Bashkëpunimit me Federatën Ruse dhe Republikën Popullore të Kinës, themeluar nga qeveria serbe në vitin 2017.

THE GEOPOST: Para disa javësh në tensionet mes kufirit Kosovë-Serbi, pati një përpjekje nga disa rusë për të hyrë. A mendoni se ata kishin një plan për të ndikuar që serbët në veri të përshkallëzojnë situatën?

FILIPOVA: Ky incident duhet të vendoset në sfondin afatgjatë të vazhdimësisë së Rusisë si përpjekje për të mbjellë përçarje brenda Ballkanit, veçanërisht midis popullsisë sllave dhe asaj shqiptare/kosovare. Pasi që Kremlini nuk mund të promovojë lehtësisht iniciativat e tij brenda Kosovës (duke pasur parasysh se Rusia shihet gjerësisht në terma negativë nga kosovarët), ai e ka fokusuar ofensivën e tij mbi popullatën serbe në veri të Kosovës.
Për shembull, Sputnik Serbia, mediet serbe pro-ruse dhe disa burime lokale të medieve kosovare e tagetojnë këtë popullatë me mesazhet që ka tensione të vazhdueshme politike dhe ndëretnike ndërmjet kosovarëve dhe serbëve. Propaganda ruse gjithashtu përkrah ndryshimet e kufijve dhe hedh dyshime mbi aftësinë e BE-së për të arritur një dialog paqësor, ndërsa Rusia përfaqësohet si ndërmjetësi kryesor ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës.

THE GEOPOST: Pas atyre ngjarjeve në kufin e anës serbe, ambasadori rus në Beograd, Harçenko, bëri një vizitë urgjente. Si komentoni një ambasador rus i cili vjen për të vizituar ushtrinë serbe?

FILIPOVA: Kjo nuk është për t’u habitur, duke pasur parasysh se Rusia ka mbajtur ndikim të gjerë në inteligjencën diplomatike dhe operacionet në Ballkan, veçanërisht duke nxitur një partneritet të ngushtë me Serbinë. Komploti i grushshtetit në Mal të Zi është një nga shembujt më të qartë të bashkëpunimit të inteligjencës ruso-serbe. Vende të tjera të Evropës Juglindore gjithashtu janë prekur ndjeshëm nga aktivitetet ruse të spiunazhit. Në Bullgari, aktivitete të tilla spiunazhi kanë qenë të dukshme në sferën e mbrojtjes, ku operativët e inteligjencës ushtarake bullgare gjetën për rusët informacione sekrete të NATO-s. Që nga viti 2019, Sofja ka dëbuar 7 diplomatë rusë me akuza për spiunazh (në fushën e ushtrisë, tregtëtisë e energjisë) dhe lidhje me shpërthimet e Vërbeticës.

THE GEOPOST: Cilat vende janë më të ekspozuara ndaj këtij ndikimi?

FILIPOVA: Shtetet post-jugosllave në veçanti janë më të cenueshme ndaj këtij ndikimi për shkak të qasjes që Serbia ka ndaj trashëgimisë së Jugosllavisë dhe veçanërisht nëse popullatat serbe në të gjithë vendet e Ballkanit inkurajohen të veprojnë në mënyrë irredentiste. Ngjarjet e fundit në Bosnje e Hercegovinë në lidhje me planet për të krijuar një ushtri serbe të Bosnjës janë një rast i tillë. Por edhe shtete të tjera në rajon, të cilat janë anëtarë të BE-së dhe NATO-s, siç janë Bullgaria dhe Rumania, mund të ndikohet të paktën në mënyrë indirekte në aspektin e sigurisë nëse tensionet në vendet fqinje ngriten.

THE GEOPOST: Në cilët sektorë është i pranishëm ndikimi rus në Ballkan?

FILIPOVA: Siç u përmend më parë, Rusia ka një ndikim ​​të gjerë politik, ekonomik, kulturor dhe mediatik në Ballkan. Mbështetja në media është veçanërisht shqetësuese sepse synon të kapë zemrat dhe mendjet& duke minuar besimin e shoqërive ballkanike në demokraci dhe një orientim properëndimor të politikës së jashtme. Një nga të përbashkëtat që kam identifikuar nga hulumtimi i ndikimit të medies ruse në Evropën Juglindore lidhet me një model, sipas të cilit tendencat e pronësisë, varësia ekonomike dhe lidhjet politiko-ideologjike të mediave lokale, grupeve dhe interesave (pro) ruse kushtëzojnë tendencat përkatëse të shpërndarjes së mesazheve propagandistike me origjinë nga Rusia. Në veçanti, sa më afër që të jetë e lidhur politikisht dhe ekonomikisht një prizë e caktuar me grupe dhe interesa të tilla (pro) ruse, aq më të drejtpërdrejtë e të paanshëm janë ata në tregimet që bejnë e që sponsorizohen nga Kremlini. Nga ana tjetër, sigurisht që ka dallime midis vendeve të Ballkanit që lidhen me ndjeshmërinë e ndryshimet politike, ekonomike dhe kulturore prej ndikimit rus si dhe kapacitetin e reagimit ndaj dezinformimit diferencial. Në përputhje me rrethanat, ne mund të klasifikojmë shtetet Juglindore Evropiane si “mundësues të ndjeshëm”, ku niveli i lartë i pranueshmërisë së medieve ruse,poashtu ndikon në lehtësimin e zgjerimit të tij rajonal. Këtu mund të përfshijmë, për shembull, Serbinë, Bosnjën e Malin e Zi në këtë kategori. Ngaana tjetër, “frenuesit e palëkundur” përfshin vendet ku niveli i ulët i pranueshmërisë së ndikimit të medias ruse vepron si një mbrojtës për shpërndarjen dhe qarkullimin rajonal. Shembuj kryesorë të vendeve të tilla janë Shqipëria dhe Kosova.

THE GEOPOST: Si është situata në Maqedoninë Veriore? A do të ketë një ndryshim politik pas dorëheqjes së Zaevit dhe a do ta shfrytëzojnë rusët këtë situatë?

FILIPOVA: Dorëheqja e Zoran Zaev si kryeministër ka të ngjarë të inaugurojë një periudhë pasigurie. Qëndrimet e tij properëndimore dhe toni më pajtues ndaj zgjidhjes së mosmarrëveshjeve historike rreth identitetit me Greqinë dhe Bullgarinë fqinje, më të dukshme në Marrëveshjen e Prespës, krijoi një mundësi për dialog rajonal dhe integrim euroatlantik. Megjithatë, pengesat e përsëritura të pranimit të Maqedonisë së Veriut në BE – ku hapja e negociatave të anëtarësimit fillimisht u bllokua nga Franca dhe më pas nga Bullgaria pati një efekt negativ në mbështetjen e shoqërisë maqedonase për socialdemokratët e Zaevit. Që tani e tutje ka një sërë zhvillimesh të rëndësishme që ka të ngjarë të shpalosen dhe këto duhen vëzhguar. Këto lidhen me pyetjen nëse një periudhë qeverisjeje e paqëndrueshme do të pasojë pasi qeveria e udhëhequr nga socialdemokratët ka një shumicë të ngushtë. Çfarë qasje do të mbështesë pasardhësi i Zaev është një çështje tjetër e rëndësishme. Ka edhe shenja që nacionalistët e krahut të djathtë të VMRO-DPMNE, e cila aktualisht është opozitë në Parlament, do të frenoi nismat e fqinjësisë së mirë të ndërmarra tashmë midis Greqisë/Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut, për shembull, përmes rikthimit të përdorimit të emrit të vjetër të vendit. Mbi të gjitha, Rusia ka shumë të ngjarë të përdorë hapjen e ofruar nga kjo pasiguri për të vazhduar të minojë rrugën euroatlantike të Shkupit, siç ka bërë në të kaluarën përmes iniciativave ekonomike korruptive dhe dezinformatave.

THE GEOPOST: Evropa tani po përballet me një krizë gazi. A është ky rezultat i përdorimit të gazit për ndikim në Evropë?
FILIPOVA: Refuzimi i Rusisë për furnizimet me gaz në Evropë ka qenë një faktor kontribues për krizën e energjisë në kontinent. Megjithatë, ky është një episod i një trendi afatgjatë të varësisë së energjisë evropiane nga Rusia dhe nënvizon edhe një herë nevojën për një veprim të përbashkët të BE-së për sigurimin e një shumëllojshmërie furnizimevesh me energji. Anëtarët e BE-së, që janë më të cënueshëm dhe më të varur nga Rusia, duhet të merren parasysh me prioritet për krijimin e politikave energjetike në mbarë Bashkimin Evropian.