Rusia po plaçkit burimet natyrore të Ukrainës

Ukraina njihet si një nga prodhuesit më të mëdhenj të grurit në Evropë. Por ajo gjithashtu ka burime të vlefshme minerale si mineral hekuri dhe qymyr, të cilat Rusia do të donte t’i shfrytëzonte.

Nëse gërmoni në tokë pranë qytetit ukrainas të Dniprorudne, do të gjeni mineral me përmbajtje hekuri mbi 60%.

Para luftës, rreth 4.5 milionë tonë të këtij minerali hekuri të cilësisë së lartë nxirreshin çdo vit, ku pjesa e luanit eksportohej në Sllovaki, Republikën Çeke dhe Austri. Shitja e këtyre burimeve të rëndësishme strategjike i solli minierave të Dniprorudne ekuivalentin e 200 milionë eurove (216 milionë dollarë) në vit. Një e treta e xehes u përpunua në çelik në një fabrikë në perëndim, në qytetin e Zaporizhia, dhe gjithashtu eksportohej.

Por gjithçka ndryshoi në verën e vitit 2022, kur trupat ruse pushtuan Dniprorudne. Burimet natyrore të lakmuara dhe strategjike të rëndësishme të Ukrainës tani po i dorëzohen Rusisë. Investitorët ukrainas, sllovakë dhe çekë të angazhuar në miniera u kapën nga Rusia.

Sipas analistëve të industrisë nga Qendra GMK, një institut me bazë në Ukrainë, eksportet e xeheve metalurgjike ranë me pothuajse 60% në vitin 2022 krahasuar me vitin 2021, duke arritur një vlerë totale prej më pak se 3 miliardë dollarë (2.8 miliardë euro). Një pjesë e kësaj rënie është për shkak të pushtimit nga Rusia të rajoneve minerare të Ukrainës. Grupi i mendimit kanadez SecDev vlerësoi vlerën totale të depozitave në Ukrainën e pushtuar në vitin 2022 në mbi 12 trilion dollarë. Përveç mineralit të hekurit, Ukraina ka edhe burime të rëndësishme si qymyri, titani dhe mangani. Ari, gazi natyror, nafta, kaolini, kripa, gipsi, zirkoniumi dhe uraniumi janë gjithashtu të pranishëm.

Depozita më e madhe e mineralit të hekurit në vend, pellgu Kryvyi Rih, mbetet nën kontrollin e Ukrainës, ashtu si edhe fabrikat e përpunimit atje. Megjithatë, ky rajon po granatohet sistematikisht nga zonat e afërta nën kontrollin rus.

“Plani politik i Moskës ka për qëllim kryesisht shkatërrimin e potencialit ekonomik të Ukrainës,” tha për DW Yaroslav Shalilo, një analist ekonomik në Institutin Kombëtar për Studime Strategjike në Kiev. “Për ta arritur këtë, nuk ka rëndësi nëse konfiskoni burimet apo i shkatërroni ato duke bombarduar.”

Zhalilo tha se mungesat e burimeve po sjellin pasoja dramatike për prodhimin e çelikut ukrainas. Ndërsa Ukraina eksportoi gati 20 milionë tonë produkte metalurgjike në vitin 2021, kjo shifër ra në vetëm 2.5 milionë tonë në gjysmën e parë të 2023, një rënie prej 80% kur ekstrapolohet për të gjithë vitin. Trupat ruse shkatërruan fabrikat kryesore të çelikut ukrainas në kapjen e Mariupolit dhe ato që kanë mbetur tani po luftojnë për të qëndruar në funksion.

Kontrollë mbi burimet globale

Rreth 80% e depozitave të qymyrit të Ukrainës ndodhen në territoret e pushtuara nga Rusia. I gjithë antraciti ose qymyri bituminoz ukrainas, i cili ka densitet të lartë energjie, është aktualisht nën kontrollin rus. Kjo do të thotë se Ukraina është e detyruar të importojë qymyr nga vende si Shtetet e Bashkuara dhe Afrika e Jugut. Këto importe janë veçanërisht të shtrenjta për shkak të bllokadës ruse të porteve të Detit të Zi të Ukrainës. Në vend të kësaj, lëndët e para dërgohen në portet e Polonisë ose Rumanisë fqinje dhe transportohen prej andej me hekurudhë.

Këto probleme logjistike komplikojnë gjithashtu eksportin e mallrave dhe minojnë konkurrencën industriale të Ukrainës. “Rusia dëshiron të thajë ekonominë e Ukrainës dhe ta paraqesë vendin si një “shtet të dështuar” që nuk mund të mbijetojë pa Rusinë,” tha Zhalilo.

Konfiskimi i burimeve natyrore të Ukrainës është një nga motivet kryesore të pushtimit të Rusisë, tha për DW Olivia Lazard nga grupi i ekspertëve Carnegie Europe me qendër në Bruksel. Përdorimi i forcës për të fituar kontrollin e burimeve të rëndësishme strategjike është një temë e përsëritur në politikën e jashtme ruse, tha ajo.

“Për vite kemi parë Kremlinin në Afrikë – nëpërmjet mercenarëve Wagner – duke u përpjekur të fitojë akses në një sërë burimesh natyrore si ari dhe diamante, por edhe materiale të ndryshme tranzicioni si litiumi, tokat e rralla dhe kobalti,” tha ajo.

Bashkimi Evropian nënshkroi një partneritet strategjik të lëndëve të para me Ukrainën në korrik 2021, vetëm disa muaj përpara se Rusia të pushtonte. BE-ja ka identifikuar 30 burime natyrore që i nevojiten për tranzicionin e saj të energjisë së gjelbër – dy të tretat e të cilave mund të merren nga Ukraina. Rusia është gjithashtu e prirur të fitojë kontrollin e këtyre burimeve jetike pasi kërcënimi i ndryshimit të klimës bëhet më i dukshëm.

“Rusia ka njëfarë kuptimi se mungesa e burimeve të shkaktuar nga kriza klimatike do ta bëjë atë një nga lojtarët kryesorë në lidhje me zinxhirët e furnizimit me energji, ushqim dhe ujë në të ardhmen,” tha Lazard. “Ne tani shohim me marrëveshjen e braktisur të grurit se Rusia po mban peng sigurinë ushqimore të ambicieve të saj politike. Burimet natyrore po zgjerojnë bazën e kontrollit të Rusisë kundër BE-së dhe NATO-s,” shtoi ajo.

Rezervat e lakmuara të litiumit

Litiumi është një nga mineralet më të kërkuar në botë sot, pasi ndër të tjera kërkohet për bateritë e smartfonëve dhe makinave. Ukraina po përpiqet të joshë investitorët e huaj me premtimin për “rezervat më të mëdha të litiumit në Evropë” – por nuk janë publikuar shifra specifike.

“Është një sekret shtetëror: askush nuk do t’ju tregojë,” tha për DW Dmytro Kashchuk nga Grupi i Investimeve Gjeologjike të Ukrainës.

Rusia ka vënë syrin e saj në dy depozita të litiumit të Ukrainës, katër prej të cilave besohet të jenë në vend. Njëra prej tyre, Kruta Balka, ndodhet në rajonin e Zaporizhias, i cili është nën pushtimin rus që nga pranvera e 2022. Tjetri, Shevchenko, është në rajonin e Donetsk, vetëm disa kilometra larg vijës së frontit. Një investitor australian, i cili mori një licencë minerare për Shevchenkon pak para fillimit të luftës, e ka anuluar projektin.

“Nxjerrja e litiumit në Ukrainë ka të ngjarë të jetë më e shtrenjtë se në Amerikën e Jugut ose pjesë të tjera të botës, duke pasur parasysh natyrën gjeologjike të depozitave. Nëse shtohen faktorë shtesë rreziku, minierat bëhen ekonomikisht të paqëndrueshme,” tha Kashchuk.

Përveç zonës Kruta Balka, Rusia ka tre depozita të tjera të tokës së rrallë në Ukrainë, sipas Kashchuk. Eksperti i burimeve shtoi se kërkesa për zirkon, uranium, por veçanërisht për grafit dhe titan do të rritet.

“Grafiti përdoret në prodhimin e baterive dhe është shumë i kërkuar”, tha ai për DW. Dy nga depozitat e grafitit të Ukrainës janë nën kontrollin rus. Megjithatë, katër pjesa e mbetur janë nën kontrollin e Ukrainës dhe minierat tashmë janë duke u zhvilluar në një nga depozitat, tha ai.

Ai sheh gjithashtu një potencial të madh që Ukraina të bëhet një furnizues kryesor i titanit. Vendi tashmë prodhon 7% të titanit në botë, duke e bërë atë një nga pesë vendet më të mëdha në botë.

Burimi: www.dw.com