Raporti i Qendrës për Kërcënimet Hibride: Dezinformimi si një Sfidë për Sigurinë dhe Stabilitetin e Rajonit Euro-Atlantik

Raporti i Qendrës për Kërcënimet Hibride (Hibrid CoE) për shtatorin 2025 shqyrton dezinformimin si një sfidë serioze për sigurinë dhe stabilitetin e rajonit Euro-Atlantik. Ai përqendrohet në strategjitë, mjetet dhe praktikat për luftimin e dezinformimit, me theks në bashkëpunimin midis vendeve, institucioneve dhe aktorëve të tjerë.

Dezinformimi përkufizohet si përhapja e qëllimshme e informacionit të rremë ose mashtrues për ndikim politik, ekonomik ose shoqëror.

Në kontekstin Euro-Atlantik, ai shpesh buron nga aktorë shtetërorë dhe jo-shtetërorë, duke përfshirë fushatat propagandistike, manipulimin e mediave sociale dhe kërcënimet hibride.

Thuhet se synon të minojë besimin në institucione, të polarizojë shoqëritë dhe të dobësojë proceset demokratike.

Sfidat kryesore në luftimin e dezinformimit janë shpejtësia me të cilën përhapet në platformat dixhitale, duke e bërë të vështirë ndërmarrjen e veprimeve në kohë.

Ekziston tension midis lirisë së fjalës dhe nevojës për të rregulluar përmbajtjen e dëmshme, dhe mungesa e koordinimit midis vendeve dhe organizatave kufizon efektivitetin e masave.

Strategjitë kryesore për të luftuar këtë janë:

Forcimi i njohurive mediatike: Edukimi i qytetarëve se si ta njohin dezinformimin dhe të mendojnë në mënyrë kritike është thelbësor. Programet e njohurive mediatike duhet të jenë gjerësisht të disponueshme, veçanërisht për të rinjtë.

Partneritetet publiko-private: Vendet, kompanitë e teknologjisë dhe shoqëria civile duhet të punojnë së bashku për të zhvilluar mjete për të monitoruar dhe hequr dezinformimin.

Transparenca dhe komunikimi: Institucionet duhet të komunikojnë qartë dhe në mënyrë proaktive për të ndërtuar besim dhe për të kundërshtuar narrativat e rreme.

Bashkëpunimi ndërkombëtar: NATO, BE dhe organizata të tjera kanë një rol të rëndësishëm për të luajtur në ndarjen e informacionit dhe koordinimin e përpjekjeve kundër dezinformimit.

Zgjidhje teknologjike: Përdorni inteligjencën artificiale dhe analizën e të dhënave për të identifikuar dhe ndjekur fushatat e dezinformimit.

Raporti paraqet shembuj nga jeta reale të fushatave të dezinformimit, duke u përqendruar në kontekstin, metodat, ndikimet dhe mësimet e nxjerra. Raporti mbështetet shumë në shembuj nga rajoni euroatlantik, siç janë fushatat ruse, ndërhyrja në zgjedhje dhe pandemia COVID-19.

Studimi i rastit 1: Fushatat ruse të dezinformimit në vitet 2013–2014

Ky studim analizon fushatat e ripërtërira të dezinformimit rus në zonën euroatlantike, të cilat u intensifikuan gjatë Revolucionit të Dinjitetit dhe aneksimit të Krimesë në vitet 2013-2014. Ky ishte një ndryshim i rëndësishëm nga fushatat e mëparshme, më të kufizuara (p.sh., në Estoni në vitin 2007 ose në Gjeorgji në vitin 2008).

Fushatat ishin të gjera, shumëkanalëshe dhe shumëgjuhëshe, të nisura nga Kremlini me përpjekje të vazhdueshme që synonin rajone dhe audienca të ndryshme. Mesazhet e propagandës u përdorën në media, media sociale dhe kanale të tjera.

Këto fushata çuan në rritje të përpjekjeve për të luftuar dezinformimin në të gjithë Evropën dhe Amerikën e Veriut. Vendet në vijën e parë, si Ukraina, reaguan shpejt, duke çuar në iniciativa të tilla si StopFake.org, e cila u krijua në mars 2014 për të dokumentuar dhe hedhur poshtë sistematikisht gënjeshtrat.

Mësimet e nxjerra: Vendet kanë fituar përvojë gjatë dekadës dhe masa të tilla si zbulimi dhe rritja e ndërgjegjësimit janë miratuar gjerësisht. Megjithatë, masa të tilla si vendosja e kostove ndaj agresorëve ose ndalimi i burimeve po zbatohen vetëm në disa vende në vijën e parë. U theksua nevoja për burime dhe bashkëpunim më të madh me aktorët jo-shtetërorë për të parandaluar në mënyrë efektive kërcënimin.

Studimi i rastit 2: Ndërhyrja ruse në zgjedhjet presidenciale të SHBA-së të vitit 2016

Fokusi është në ndërhyrjen ruse në zgjedhjet presidenciale të SHBA-së të vitit 2016, e cila shkaktoi reagime të BE-së, me një theks të veçantë në luftimin e dezinformimit në mediat sociale.

Raporti nuk detajon metodat specifike ruse, por vëren se ndërhyrja përfshinte manipulim që çoi në masa të BE-së, të tilla si një fokus në platformat e mediave sociale. Kjo ndërhyrje çoi në rritjen e përpjekjeve të BE-së, duke përfshirë fushatën EuvsDisinfo të nisur në vitin 2015 dhe zhvillimin e qasjeve më të sofistikuara, të tilla si mjeti FIMI në vitin 2021.

Rasti theksoi rëndësinë e monitorimit dhe luftimit të dezinformimit në mediat sociale dhe theksoi nevojën për mekanizma reagimi të shpejtë dhe bashkëpunim ndërkombëtar, të cilat ndikuan në përpjekjet pasuese të BE-së dhe NATO-s.

Studimi i rastit 3: Fushatat e dezinformimit gjatë pandemisë COVID-19

Ky studim shqyrton fushatat e përhapura të dezinformimit gjatë pandemisë COVID-19, të cilat çuan në rritjen e kundërmasave në të gjithë zonën euroatlantike. Metodat specifike nuk përshkruhen në detaje, por përmendet se fushatat përfshinin përhapjen e informacionit të rremë shëndetësor, gjë që çoi në futjen e qasjeve të sofistikuara si mjeti FIMI në vitin 2021 dhe mjeti britanik “Resist 2: Counter-Desinformation Toolkit” në janar 2022.

Fushatat rritën ndërgjegjësimin publik dhe çuan në zhvillimin e masave për të luftuar dezinformimin shëndetësor, të cilat ndikuan në politika të tilla si ato të grupeve të komunikimit strategjik të BE-së.

Pandemia ka nxjerrë në pah nevojën për një reagim të shpejtë dhe të koordinuar, me mësime që duhen nxjerrë në rritjen e ndërgjegjësimit, adresimin e dobësive në ekosistemet e informacionit (p.sh., shkrim-leximi mediatik) dhe rolin e aktorëve joqeveritarë në luftën kundër dezinformimit shëndetësor.

Studimi i rastit 4: Përgjigja e Ukrainës ndaj dezinformimit rus (si shtet në vijën e parë)

Si shtet në vijën e parë, Ukraina është përballur me dezinformim të gjerë rus që nga viti 2014, me pionierë si StopFake.org që filluan të dokumentojnë dhe ekspozojnë sistematikisht dezinformimin në mars 2014, të ndjekur nga aktorë të tjerë të shoqërisë civile.

U përdorën ekspozimi i shpejtë i dezinformimit, monitorimi i gjerë dhe bashkëpunimi me shoqërinë civile, me gjetjet e kolegëve të përdorura për të informuar dhe përhapur produktet e komunikimit, si në rastin e Qendrës Ukrainase për Komunikime Strategjike.

Këto përpjekje kanë forcuar qëndrueshmërinë, dhe Ukraina shërben si model për vendet e tjera, veçanërisht në zbulimin, monitorimin dhe ndërgjegjësimin, dhe ndikon në përgjigjet euroatlantike përmes shkëmbimit të praktikave më të mira.

Rasti thekson rolin thelbësor të shoqërisë civile, nevojën për reagim të shpejtë dhe ndarje të burimeve. Qasja ukrainase, siç është Shkolla StratCom, e cila ka trajnuar më shumë se 1,000 nëpunës publikë, ofron frymëzim për bashkëpunim rajonal dhe ndërtim kapacitetesh.

Studim rasti 5: Trajnimi i politikanëve në vendet nordike (Suedi, Danimarkë, Norvegji)

Ky studim përqendrohet në përpjekjet për të rritur ndërgjegjësimin midis politikanëve në vendet nordike, duke trajtuar çështje politikisht të ndjeshme, me shembuj nga Suedia, Danimarka dhe Norvegjia.

Agjencia Suedeze e Mbrojtjes Psikologjike ofron trajnime për partitë politike, ndërsa Danimarka dhe Norvegjia përdorin programe të ngjashme për të edukuar politikanët se si të njohin dhe luftojnë dezinformimin.

Këto përpjekje kanë rritur ndërgjegjësimin midis politikanëve, kanë zvogëluar cenueshmërinë ndaj dezinformimit në kontekstet politike dhe kanë forcuar proceset demokratike. Theksohet rëndësia e trajnimit të përshtatur për aktorët politikë, me theks në kapërcimin e çështjeve të ndjeshme dhe integrimin e arsimit në kundër-strategjitë kombëtare. Këto studime rastesh tregojnë se si dezinformimi ndikon në siguri dhe shoqëri dhe nxjerrin në pah nevojën për përgjigje të koordinuara.

Një shembull i dukshëm është qeveria kanadeze, e cila ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm për të adresuar kërcënimin në rritje të dezinformimit dhe formave të tjera të ndërhyrjes së huaj në proceset e saj demokratike duke nisur hetime dhe rishikime.

Një nga shembujt më të fundit të praktikës së mirë është Hetimi Publik mbi Ndërhyrjet e Huaja në Proceset Zgjedhore Federale dhe Institucionet Demokratike (Komisioni), i cili u krijua nga qeveria kanadeze më 7 shtator 2023 pas shqetësimeve në rritje në lidhje me ndërhyrjet e huaja dhe nevojën për të gjetur kundërmasa inovative.

Për më shumë se dy vjet, Komisioni ka shqyrtuar dhe vlerësuar përpjekjet e aktorëve të huaj – si Kina, Rusia dhe të tjerë – për të ndërhyrë në zgjedhjet federale kanadeze të viteve 2019 dhe 2021.

Komisioni gjithashtu hetoi rrjedhën e informacionit tek vendimmarrësit e lartë gjatë fushatës zgjedhore dhe kapacitetin e institucioneve qeveritare për të zbuluar, penguar dhe parandaluar ndërhyrjet e huaja që synojnë proceset demokratike.

Raporti përfundimtar që përmbledh punën e Komisionit u botua më 28 janar 2025 dhe përmban 51 rekomandime. Rekomandimet përshkruajnë hapa konkretë për të forcuar kapacitetin për të luftuar dezinformimin, duke përfshirë krijimin e një organi kombëtar për të monitoruar informacionin e rremë dhe mashtrues dhe një linjë telefonike për raportimin e ndërhyrjeve të huaja në qeveri. Përveç kësaj, Komisioni propozon të eksplorojë opsionet për të mbështetur median e pavarur dhe profesionale dhe për të ndihmuar organizatat e shoqërisë civile në zhvillimin e mjeteve dixhitale të verifikimit të fakteve.

Raporti i Ekselencës Hibride rekomandon zhvillimin e një kuadri të përbashkët euroatlantik për luftimin e dezinformimit me udhëzime dhe burime të qarta.

Më pas bën thirrje për rritje të investimeve në kërkimin dhe zhvillimin e teknologjive për të luftuar dezinformimin dhe promovimin e bashkëpunimit rajonal dhe global për t’iu përgjigjur në mënyrë efektive kërcënimeve transnacionale.

Është gjithashtu e nevojshme të fuqizohen komunitetet lokale dhe mediat që të jenë më rezistente ndaj dezinformimit, i cili është një kërcënim kompleks dhe në zhvillim që kërkon një përgjigje gjithëpërfshirëse dhe të koordinuar. Rajoni euroatlantik duhet të kombinojë inovacionin teknologjik, arsimin dhe bashkëpunimin ndërkombëtar për të mbrojtur shoqëritë dhe vlerat e tij demokratike. Raporti thekson se nuk ka një zgjidhje universale, por se proaktiviteti dhe përshtatshmëria janë çelësat e suksesit.

/The Geopost