A futi Rusia një “pilulë helmuese” në marrëveshjen e armëpushimit të Detit të Zi?

Deklaratat e SHBA-së dhe Rusisë që përshkruanin një kornizë për kufizimin e veprimeve ushtarake në Detin e Zi u mirëpritën gjerësisht si një hap drejt një armëpushimi më të gjerë në luftën e Kremlinit kundër Ukrainës: Si Moska ashtu edhe Uashingtoni “do të vazhdojnë të punojnë drejt një paqeje të qëndrueshme dhe të qëndrueshme”, thanë Kremlini dhe Shtëpia e Bardhë.

Megjithatë, deklarata e Kremlinit përmbante edhe formulime specifike që mungonin në deklaratën e Shtëpisë së Bardhë.

Moska do të respektojë marrëveshjen vetëm nëse Perëndimi heq sanksionet kundër bankave ruse të përfshira në tregtinë e produkteve bujqësore dhe kundër anijeve ruse, tha Kremlini. Rosselkhozbank, një huadhënës i madh shtetëror për industrinë bujqësore ruse, u përmend në mënyrë specifike, duke përfshirë lidhjen e kësaj dhe institucioneve të tjera ruse me sistemin global të transferimit SWIFT.

Si dhe heqjen e kufizimeve për eksportet e plehrave dhe kompanive të sigurimit që i mbulojnë ato.

E gjithë kjo mund të përbëjë një pengesë të madhe, thonë ekspertët: rihyrja në sistemin SWIFT, për shembull, do të kërkonte miratimin e Evropës – në një kohë kur marrëdhëniet midis SHBA dhe Evropës janë në një spirale në rënie.

A është kjo një “pilulë helmuese” që synon të torpedojë të gjithë marrëveshjen? A është një pozicion negociues maksimalist i Rusisë, i ngjashëm me atë para fillimit të pushtimit total të Ukrainës? Apo gjuha e Kremlinit është thjesht më e qartë në formulimin e saj?

“Kërkesat ruse janë në disproporcion me atë që ofron Rusia”, tha për Radion Evropa e Lirë Janis Kluge, zëvendësdrejtor i departamentit të Evropës Lindore dhe Euroazisë në Institutin Gjerman për Çështjet Ndërkombëtare dhe të Sigurisë në Berlin.

“Moska dëshiron të testojë [administratën Trump] këtu. Ajo dëshiron të shohë se sa i dëshpëruar është ai në të vërtetë për të arritur qoftë edhe një armëpushim të pjesshëm,” tha Kluge. “Por është gjithashtu e rëndësishme se kë do të fajësojë Trump nëse nuk ka marrëveshje. Kushtet e Rusisë synojnë të ridrejtojnë zemërimin e Trump larg Moskës dhe drejt Evropës.”

Shkaqet themelore Trump e ka bërë përfundimin e sulmit trevjeçar të Rusisë ndaj Ukrainës një nga prioritetet e tij kryesore të politikës së jashtme. Ndryshe nga paraardhësi i tij, Joe Biden, i cili refuzoi të negociojë me Moskën, administrata e Trump ka bërë pikërisht këtë, duke mbajtur të paktën dy telefonata me presidentin Vladimir Putin dhe duke dërguar këshilltarë të lartë, përfshirë Sekretarin e Shtetit Marco Rubio, në Arabinë Saudite për të filluar negociatat.

Bisedimet nuk ishin vetëm për përfundimin e luftës, por edhe për rivendosjen e marrëdhënieve SHBA-Rusi, të cilat kanë qenë në një pikë të ulët që të paktën nga viti 2012 nën presidentin e atëhershëm Barack Obama dhe u përkeqësuan më tej pas pushtimit në shkurt 2022. Putini i ka përshkruar problemet më të gjera si “shkaqet rrënjësore” të ngërçit në Ukrainë.

Marrëveshja e arritur këtë javë – e cila përfshinte gjithashtu një seri bisedimesh paralele të SHBA-së me zyrtarët ukrainas – përfshinte “ekspertë teknikë” të cilët do të fokusoheshin në një fushë të vetme: Iniciativën e Detit të Zi.

Kjo është një marrëveshje e ndërmjetësuar nga Turqia dhe Kombet e Bashkuara që synon të kanalizojë eksportet e grurit ukrainas dhe rusë nga Deti i Zi në tregjet botërore, duke zbutur kështu frikën nga rritja e çmimeve dhe uria.

Marrëveshja skadoi në korrik 2023 pasi Rusia refuzoi të rinovojë pjesëmarrjen e saj.

Ndër sanksionet gjithëpërfshirëse perëndimore të krijuara për të ndëshkuar Rusinë për pushtimin ishte përjashtimi i bankave ruse nga SWIFT, një sistem mesazhesh që ndihmon bankat të përpunojnë transfertat dhe pagesat.

Megjithatë, sanksionet nuk ndikuan në eksportet ruse të ushqimit dhe plehrave; Moska mbetet një furnizues i rëndësishëm i mallrave bujqësore në tregjet botërore. Megjithatë, zyrtarët rusë janë ankuar vazhdimisht se sanksionet në fusha të tilla si sigurimet, transporti dhe logjistika e kanë penguar këtë tregti.

Sipas Kluge, kërkesat e formuluara në deklaratën e Kremlinit të 25 marsit janë të ngjashme me atë që Rusia donte në negociatat e vitit 2023.

“Në atë kohë, Ukraina ishte në një situatë të dëshpëruar dhe duhej gjetur një zgjidhje për eksportet e grurit,” tha ai. “BE ishte e shqetësuar se shumë grurë do të vinte në Evropë dhe do të shkaktonte protesta nga fermerët. Kështu që BE ishte e gatshme të bënte kompromis dhe ‘rishpërndarja’ e Rosselkhozbank shihej si një mënyrë për ta arritur këtë.”

“Ne e kemi parë këtë më parë. Ata në thelb po kopjojnë gjuhën e tyre nga vera e 2023,” tha Iulia-Sabina Joja, një bashkëpunëtore e lartë në Institutin e Lindjes së Mesme në Uashington, D.C. dhe një ish-këshilltare presidenciale rumune. “Ata nuk ishin aq të guximshëm sa janë tani, me gjuhën SWIFT dhe veçanërisht me eksportet e plehrave, nga të cilat ata fitojnë shumë para.”

Një taktikë negocimi Një javë përpara se të shpallej marrëveshja e Detit të Zi, Kremlini dhe Shtëpia e Bardhë përcaktuan kornizën për një armëpushim të kufizuar që synon të kufizojë sulmet ndaj infrastrukturës energjetike si termocentralet, linjat e transmetimit dhe nënstacionet.

Megjithatë, forcat ukrainase dhe ruse vazhduan të gjuanin me dronë dhe raketa njëra-tjetrën, përfshirë natën e 26 marsit. Dmytro Lytvyn, një këshilltar i presidentit Volodymyr Zelenskyy, i tha shërbimit ukrainas të Radios Evropa e Lirë se Rusia ka sulmuar objektet energjetike të Ukrainës të paktën tetë herë që nga 18 marsi.

Zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov u tha gazetarëve se urdhri i Putinit për një moratorium ndaj sulmeve ndaj infrastrukturës energjetike të Ukrainës mbetet në fuqi.

Megjithatë, ai tha gjithashtu se Iniciativa e Detit të Zi do të aktivizohet “pasi të jenë përmbushur një sërë kushtesh”.

Deklarata e Shtëpisë së Bardhë më 25 mars tregoi gjerësisht se Uashingtoni do të ndihmonte në rivendosjen e aksesit të Rusisë në tregun e eksportit të bujqësisë dhe plehrave, si dhe do të reduktonte kostot e sigurimit detar dhe do të përmirësonte aksesin në porte.

Në komentet për gazetarët, Trump më vonë tregoi se administrata e tij po konsideronte heqjen e sanksioneve të mëtejshme.

“Është një taktikë negociuese, por asgjë befasuese apo e pazakontë”, tha Joja për qëndrimin rus. “Ata nuk duan një armëpushim apo një fund të luftës. Ata vazhdojnë të gjejnë justifikime për të mos e bërë këtë dhe vazhdojnë të vendosin kushte që u shërbejnë interesave të tyre kombëtare.”

Rusia e ka bërë të qartë se qëllimi i saj kryesor është heqja e sanksioneve perëndimore. Por këto sanksione janë një levë për administratën Trump, kështu që nuk ka gjasa që Shtëpia e Bardhë do të dëshirojë t’i heqë të gjitha menjëherë, sipas ekonomistit ukrainas Borys Kushniruk.

“Nuk është e dobishme për Trump që të heqë të gjitha sanksionet kundër Rusisë. Është një mjet ndikimi, prandaj pse ta shfuqizojmë?” Kushniruk tha për shërbimin ukrainas të Radios Evropa e Lirë.

Mark Galeotti, një ekspert për një kohë të gjatë në shërbimet ruse të sigurisë, argumentoi se zyrtarët rusë po i vendosnin një kurth evropianëve.

“Shumë nga lëshimet e kërkuara nga Moska nuk janë thjesht një dhuratë nga Uashingtoni,” tha ai në një shkrim për revistën Spectator. “A e pranon Evropa me butësi planin amerikan, duke rritur kështu zhgënjimin e saj për të mos qenë në tryezën e bisedimeve, apo reziston dhe rrezikon të tjetërsojë më tej një qeveri tashmë anti-evropiane?”/rferl/