Aleksandar Stoshiq për Geopost: Vuçiq mund t’ia kthejë shpinën Perëndimit si Yanukovych në Ukrainë

Mendoj se Vuçiq është hibrid i të gjithë liderëve të Serbisë, prej të cilëve mori më të keqen, thotë në një intervistë për Geopost Aleksandar Stoshiq, magjistër i shkencave politike dhe ish-gazetar dhe redaktor i gazetës së Beogradit Danas.

Stoshiq thekson se zgjidhja e çështjes së Kosovës, sado e dhimbshme të jetë, mund ta kthejë shoqërinë drejt së ardhmes dhe të përpiqet ta vendosë të kaluarën në një kornizë të pranueshme për ta kuptuar secilin prej nesh.

“Ende dyshoj se do të ndodhë, nëse flasim për përvojat serbe, ju kujtohet se si liderët e SRS, SPS dhe JUL në vitet 1990 refuzuan çdo marrëveshje në fund”.

Ai thekson se ekziston mundësia që gjithçka të përfundojë si rasti që ishte në Kiev në vitet 2013/2014 kur përfundimisht u nënshkrua Marrëveshja me BE-në.

“Nuk do të habitesha nga skenari i Yanukovych-it që Vuçiq të dorëzohet në momentin e fundit kur nuk ka ku të shkojë tjetër”. Mund të përmend një milion arsye pse është kështu dhe ndoshta sepse marrëdhëniet mes Beogradit dhe Moskës janë mjaft të forta”.

E vetmja mundësi, sipas mendimit të tij, që mund të jetë pozitive për Serbinë që të pushojë së bredhuri, thotë ai, është “në njëfarë kuptimi hipotetik, nëse Putini do ta humbiste luftën dhe do të zëvendësohej në Rusi, në mënyrë që këto gjëra hipotetike të mund të analizohen dhe të mendohet, por kjo  është  ana tjetër dhe diçka që ne absolutisht nuk e shohim si një realitet aktual”.

E dimë vetëm, thekson ai, se nga anëtarësimi i Serbisë në BE nuk do të ketë asgjë në dhjetë, pesëmbëdhjetë vitet e ardhshme. “Të paktën derisa të bëhet ndryshimi i qeverisë dhe pas kësaj gjithçka është e mundur, por deri atëherë shoh vetëm ndonjë bredhje”.

Intervista e plotë:

Geopost: Në gazetën irlandeze “Munster express” nga Waterford vitin e kaluar, ju keni shkruar një artikull në të cilin keni thënë se kur shihni Putinin shihni Millosheviqin, duke përmendur pasojat fatale të politikave të Millosheviqit. A është Vuçiq më perfid se Millosheviqin, a e ka tejkaluar atë?

Stoshiq: E shkrova atë tekst menjëherë pas pushtimit rus të Ukrainës, isha në gjendje emocionale, por u përpoqa të mendoj në mënyrë racionale dhe kritike për të gjitha. Nga ky këndvështrim, nuk e di saktësisht nëse Putini është Millosheviq apo Millosheviqi ishte në të vërtetë vetëm një levë e KGB-së, të cilën ne e shohim të funksionojë sot.

Në fund të fundit, politikanët, autokratët, diktatorët janë shumë të ngjashëm në metodologji, organizojnë shoqëritë në një mënyrë shumë të ngjashme, njëri organizoi tjetrin dhe ai e bën sot. Mënyra se si Millosheviqi i trajtoi fqinjët e tij – kroatët, boshnjakët në Bosnje dhe Hercegovinë, shqiptarët e Kosovës ishte absolutisht identike me atë që po bën Putin me Ukrainën, atë që po bënte me Gjeorgjinë, duke mos njohur absolutisht identitetin e kombeve të arritura, duke injoruar të gjitha marrëveshjet ndërkombëtare dhe marrëveshjet që kanë ekzistuar ndonjëherë në të kaluarën, në mënyrë që ne të mund të jetonim në paqe sot. Pra në këtë kuptim janë të barabartë, të dy kanë mbajtur/mbajnë shërbime sekrete, institucione pushteti në mënyrë identike.

Geopost: Po Vuçiq?

Stoshiq: Sa i përket Vuçiqit, ai ka nxjerrë përfundime nga sundimi i ndoshta të gjithë pushtetarëve të mëparshëm që kanë qenë në 25 vitet e fundit në Serbi, duke filluar nga Millosheviqi përmes Gjingjiqit, Koshtunicës dhe Tadiqit – ai ndoshta ka bërë një analizë të të gjithëve dhe përpiqet të injorojë të gjitha gabimet e tyre dhe ia del mbanë. A është perfiditet apo në fakt thjesht mëson nga gabimet e paraardhësve, por jo në kuptimin e përmirësimit të cilësisë së shoqërisë dhe zhvillimit të institucioneve demokratike, pluralizmit, transparencës, por duke i kthyer të gjitha këto në drejtim të vetëruajtjes së pushtetit dhe dhunës së zhveshur.

Në këtë kuptim, ai nuk është më perfid, por është shumë më i aftë sepse ka një sfond historik të cilit mund t’i referohet dhe aftësinë për të sunduar shumë më fuqishëm. Midis viteve 2000 dhe 2012, ne patëm një atmosferë relativisht të përmirësuar në rajon, ku liderët serbë, properëndimorë, kishin marrëdhënie më të mira me vendet e tjera fqinje. Kujtojmë marrëdhënien e Tadiqit me presidentin kroat Josipoviq.

Mali i Zi ka qenë gjithmonë një kuazi shtet në sytë e opinionit publik serb, por jo siç është sot. Ne u ofenduam në heshtje, por i trajtuam në mënyrë njerëzore. Kishte disa elementë të marrëdhënieve të mira dhe të drejta që tani po zhduken edhe pse presidenti aktual po përpiqet të mos duket si në vitet 1990. OK, nuk kemi politikë luftarake, por verbalisht mendoj se niveli është identik ose shumë i ngjashëm – ne jemi gjithmonë viktima, jemi gjithmonë të sulmuar nga të tjerët, ne nuk dorëzohemi, do të ngulmojmë, jemi të vegjël, por ne jemi të ashpër… Dhe kjo është një retorikë që synon pikëzimin populist me pjesën më të madhe të paarsimuar të popullsisë, që sigurisht ekziston në çdo vend, por në vende të tjera ajo pjesë e popullsisë  “zhvillohet dhe kultivohet” në një mënyrë tjetër, ndërsa në Serbi vetëm kripin plagën dhe nuk kanë asnjë shans të kuptojnë veten në kuptimin që dikush t’u shpjegojë se çfarë ka ndodhur dhe si ka ndodhur. Në fund të fundit, edhe kur dikush përpiqet ta shpjegojë, shumë shpejt kalon në të kaluarën në media.

E përsëris, mendoj se Vuçiq është hibrid i të gjithë liderëve serbë, prej të cilëve mori më të keqen.

Geopost: Çështja e Kosovës duhet të zgjidhet deri në fund të vitit, është një shprehje që e dëgjojmë shpesh nga zyrtarë perëndimorë të përfshirë në negociata. Sipas jush, a pritet që Vuçiq ta përmbushë detyrën dhe ta njohë Kosovën brenda afatit të caktuar?

Stoshiq: Me liderët serbë me origjinë nacionaliste, të djathtët, asgjë nuk pritet dhe asgjë nuk mund të dihet paraprakisht. Politika e ‘shkopit dhe karotës’ duket se po funksionon mirë për ta, ata po përpiqen ta zgjasin atë shkop sa më fleksibël. Mirëpo, gjoja të gjithë e dimë, të paktën kështu është vërtetuar në opinionin publik, se Perëndimi pret qartë prej tij (Vuçiqit) njohjen dhe premtimin se do të përfundojë. Do të doja që kjo të ndodhte sepse populli i Kosovës po vuan tmerrësisht, serbët në Kosovë po vuajnë tmerrësisht, serbët në Serbi po vuajnë nga apatia e rëndë sepse nuk e dinë se çfarë është e tyre. Kjo është arsyeja pse zgjidhja, sado e dhimbshme, mund ta kthejë shoqërinë drejt së ardhmes dhe të përpiqet ta vendosë të kaluarën në një kornizë të pranueshme për ta kuptuar secilin prej nesh. Dhe ndoshta duhet të bëhet e qartë në vitet e ardhshme se si ndodhi dhe çfarë ndodhi historikisht.

Unë ende dyshoj se do të ndodhë, nëse flasim për përvojat serbe, ju kujtohet se si liderët e SRS, SPS dhe JUL në vitet 1990 refuzuan çdo marrëveshje në fund. Unë nuk e di dhe nuk mund ta kuptoj se cilat janë ato arsye dhe komplekse, nuk ka absolutisht asnjë racionalitet në atë pjesë të strukturës së tyre ideologjike. Po mundohen ta kapërcejnë realitetin me mitomani, po e bëjnë me sukses në opinionin publik të PS-së, njerëzit filluan të besojnë në gënjeshtrat shumëngjyrëshe në vend të situatës reale dhe më e keqja po e fusin veten në një situatë ku do të trajtoheshin si tradhtarë. Është e qartë për mua që Perëndimi e pret këtë, dhe mua më është e qartë se ai gjoja i ka premtuar Perëndimit një gjë të tillë, por nuk shoh se do të ndodhë.

Geopost: Çfarë rezultati mund të presim atëherë?

Stoshiq: Për disa kohë kam pasur fiksionin se gjithçka do të përfundojë si rasti që ndodhi në Kiev në 2013/2014 kur përfundimisht u nënshkrua Marrëveshja me BE-në. Nuk do të habitesha nga skenari i Yanukovych që edhe Vuçiq të dorëzohet në momentin e fundit kur nuk ka ku të shkojë tjetër. Unë mund të përmend një milion arsye pse është kështu, dhe ndoshta për shkak se marrëdhëniet midis Beogradit dhe Moskës janë mjaft të forta, në të kaluarën ka pasur marrëdhënie shumë klienteliste midis pushteteve apo pushtetarëve. Nuk e kuptoj sa do t’ia dilnin tani, ndoshta ka shantazh historik.

Do të doja që Kosova të mbyllej si temë, t’i drejtohemi së ardhmes. Për shembull, le të shohim se si irlandezët arritën ta përmbysin situatën e tyre të vështirë historike që kishin me shtetin britanik, unë jetoj këtu kështu që e përmend këtë. Këto janë shembuj shumë pozitivë. Kjo do të jetë e ardhmja e rajonit, do të shohim nëse një ditë do të ketë armëpushim në kohën e Vuçiqit apo një presidenti tjetër.

Geopost/