Senatorja Shaheen: E shqetësuar se dikush nga qeveria e re malazeze mund të ndajë me Putin se çfarë po ndodh në NATO

Në një intervistë ekskluzive me Zërin e Amerikës, senatori amerikan Jeanne Shaheen tha se ajo ndan shqetësimet e Ambasadës së SHBA për strukturën e re qeverisëse në Mal të Zi dhe mundësinë që “dikush në Mal të Zi të ndajë me presidentin rus atë që po ndodh në NATO”.

Shaheen, e cila së fundmi vizitoi Ballkanin Perëndimor me kolegun e saj demokrat Peter Welch, tha se ishte më e shqetësuar për çështjen e pazgjidhur të marrëdhënieve midis Serbisë dhe Kosovës dhe retorikës së liderit të Republikës Srpska, Milorad Dodik në Bosnje dhe Hercegovinë.

Senatorja demokrate nga New Hampshire dhe kryetarja e Nënkomitetit të Senatit për Evropën dhe Bashkëpunimin e Sigurisë Rajonale theksoi se, pavarësisht krizës në Lindjen e Mesme dhe Ukrainës dhe faktit që Amerika po hyn në rajon, Kongresi ka kapacitetin të fokusohet në rajon.

Zëri i Amerikës: Së fundmi keni vizituar Ballkanin Perëndimor dhe më pas keni folur për sfidat në rritje të sigurisë. Ku e shihni sfidën më të madhe të sigurisë, nëse jo kërcënimin?

Shaheen: Ka dy sfida. Njëra është çështjet aktuale mes Kosovës dhe Serbisë. Dimë për inkursionin në Kosovë më 24 shtator, kur u vra një polic i Kosovës dhe tre serbë. Ka shqetësime serioze për këtë kufi dhe se si të zgjidhen këto çështje në të ardhmen. Kam pasur rastin të takohem me kryeministrin (Albin) Kurti dhe Presidenten (Vjosa) Osmani për të shprehur shqetësimin tim për gjithçka që ka ndodhur dhe për të shprehur ngushëllimet e mia. I kam bërë thirrje edhe kryeministrit Kurti që të kthehet në tryezën e bisedimeve dhe të zgjidhë çështjet me Serbinë. Kam pasur rastin të flas në telefon me presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiq, t’i shpreh shqetësimin tim dhe t’i bëj thirrje që të bëjë të njëjtën gjë – të kthehet në tryezën e bisedimeve, sepse normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve është mënyra e vetme për të zgjidhur këto probleme.

Unë jam gjithashtu shumë i shqetësuar për Bosnje dhe Hercegovinën dhe retorikën gjithnjë e më nxitëse të zotit (Milorad) Dodik, i cili flet për shkëputjen e Republika Srpska nga pjesa tjetër e Bosnje dhe Hercegovinës.

Zëri i Amerikës: Kur bëhet fjalë për Serbinë dhe Kosovën, ne e dimë se dy liderët u kthyen në tryezën e bisedimeve javën e kaluar dhe ky raund dialogu nuk ishte i suksesshëm. A ka dështuar dialogu dhe a po ikën koha për të realizuar atë që është rënë dakord?

Shaheen: Mendoj se koha mund të mbarojë për mundësinë që u është dhënë. E di që Kosova dhe Serbia kanë thënë se është në interesin e tyre të anëtarësohen në Bashkimin Evropian dhe të bëhen pjesë e Aleancës Atlantike, për shkak të mundësive ekonomike që ajo hap dhe, sinqerisht, mundësive të sigurisë. Ne e dimë se (Presidentja e Komisionit Evropian) Ursula von der Leyen ishte në rajon këtë javë dhe se tema e diskutimit ishin stimujt ekonomikë për vendet që po zbatojnë reforma që i afrojnë ato me BE-në. Kjo mundësi mund të mos jetë e përjetshme, duke pasur parasysh sfidat me të cilat përballet Evropa – nga lufta në Ukrainë dhe pushtimi rus i atij vendi, te sfidat në Lindjen e Mesme dhe konfliktet e mundshme në botë. BE-ja po përpiqet të ndihmojë vendet që nuk duan të jenë autokratike, që nuk duan të mbështesin një diktator si Vladimir Putin. Ajo po përpiqet t’i ndihmojë ata të ecin drejt demokracisë. Megjithatë, nuk mendoj se kjo mundësi do të zgjasë përgjithmonë. Dhe shpresoj se Serbia dhe Kosova do të arrijnë të arrijnë një marrëveshje dhe të gjejnë një mënyrë për të jetuar së bashku. E kuptoj që ata mund të mos e njohin njëri-tjetrin, por të paktën të sigurojnë që qytetarët e tyre të mos jetojnë në konflikt, me frikë, pa asgjë për t’u shqetësuar, mua më duket shumë e rëndësishme.

Zëri i Amerikës: BE-ja kërkon njohjen de facto të Kosovës nga Serbia dhe krijimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe nga Kosova. Si t’i inkurajoni apo ndoshta edhe t’i bëni presion të dyja palëve për ta bërë këtë?

Shaheen: Epo, mendoj se kjo është arsyeja pse është e rëndësishme që Ursula von der Leyen ishte atje, që senatori Welch dhe unë shkuam atje për të shprehur shqetësimin tonë për gjithçka që po ndodh, pse është e rëndësishme që ata të dëgjojnë nga SHBA dhe BE se kjo është një mundësi për ta dhe se duhet të punojnë për të kapërcyer dallimet e tyre. Propozimi që është para tyre është ai që është rënë dakord në Marrëveshjen e Ohrit. Dhe shpresoj se ata po mendojnë se si të kthehen në këtë. Ata që janë përgjegjës për ngjarjet e 24 shtatorit (në Banjska) duhet të mbajnë përgjegjësi. Dhe ne duhet të sigurohemi që kjo të mos ndodhë më kurrë. Duhet të kemi një kufi të sigurt. Konflikte të tilla në kufirin mes Serbisë dhe Kosovës nuk janë në interesin e askujt.

Zëri i Amerikës: Në kuadër të vizitës suaj në rajon, keni qenë edhe në Mal të Zi, ku këtë javë zgjodhën një kryetar parlamenti të njohur për pikëpamjet e tij anti-NATO dhe pro-ruse. Koalicioni i të cilit ai është një nga liderët – dhe që SHBA e konsiderojnë si antiperëndimor – është pjesë e strukturës së re qeverisëse. Ambasada e SHBA-së ka përsëritur shqetësimin e saj për këtë dhe ka kërkuar kujdes. A e ndani këtë shqetësim?

Shaheen: Po, absolutisht. Nuk e kuptoj se si dikush mund të shikojë atë që Vladimir Putin ka bërë në Ukrainë, duke pushtuar, vrarë civilë, duke shkatërruar infrastrukturën – dhe kjo sepse ky vend donte të ishte pjesë e BE-së dhe demokracisë. Nuk e di pse ndonjë parti në Evropë do të mendonte se e ardhmja e saj qëndron atje.

Zëri i Amerikës: Duke qenë se Mali i Zi është anëtar i NATO-s, sa vigjilente duhet të jetë administrata amerikane për aktivitetet e qeverisë dhe parlamentit të ri malazez? Sa vigjilent duhet të jetë Kongresi?

Shaheen: Mendoj se duhet të jemi të kujdesshëm. Dhe ne duhet t’u themi atyre se e ardhmja e tyre nuk është aty. Unë jam shumë i shqetësuar për atë që dikush në Mal të Zi mund t’i thotë Vladimir Putinit për atë që po ndodh në NATO, veçanërisht duke pasur parasysh përpjekjet e Rusisë për të rrëzuar qeverinë malazeze. Do të mendonit se kjo do të shqetësonte çdo parti politike në vend.

Zëri i Amerikës: Ju përmendët edhe Bosnjën dhe retorikën e liderit të RS, Milorad Dodik, e cila vetëm sa po përshkallëzohet. Së fundmi ai tha se Republika Srpska, Serbia dhe Mali i Zi duhet të bashkohen në një vend. Sanksionet deri më tani nuk kanë pasur asnjë efekt në këtë retorikë. Çfarë mund të bëhet më shumë? Në çfarë mënyrash të tjera mund ta kundërshtojnë administrata amerikane dhe Kongresi këtë retorikë?

Shaheen: Mendoj se duhet të vazhdojmë të inkurajojmë BE-në që të sanksionojë edhe zotin Dodik. Deri më tani ata kanë hezituar ta hedhin këtë hap. Mendoj se duhet ta sanksionojnë edhe atë dhe ta sanksionojnë ashpër. Zyra e Përfaqësuesit të Lartë duhet të vazhdojë të merret me përpjekjet e z. Dodik për të minuar marrëveshjen e Dejtonit. Dhe tani, për herë të parë në tetë vjet, ka një qeveri të formuar me nxitim që po përpiqet të zgjidhë disa nga çështjet afatgjata në vend. Dhe është e trishtueshme që z. Dodik po përpiqet ta zhbëjë këtë.

Zëri i Amerikës: Këtë vit ju keni paraqitur sërish një propozim legjislativ për Ballkanin Perëndimor. A prisni që ajo të bëjë përparim drejt adoptimit?

Shaheen: Shpresoj se po. Është një propozim që mbështetet nga të dyja palët dhe parashikon shumë gjëra. Një prej tyre është që sanksionet të bëhen pjesë e ligjit. Deri më tani ato janë parashikuar me dekret dhe kanë të bëjnë me zyrtarë të korruptuar në Ballkanin Perëndimor. Ai parashikon gjithashtu asistencë teknike në zbatimin e reformave demokratike dhe një pjesë e madhe e saj ka të bëjë me aktivitetet tregtare dhe ekonomike, gjë që është shumë e rëndësishme. Dhe ka gjithashtu një pjesë që ofron mbështetje për liderët e rinj, të rinj në Ballkanin Perëndimor. Ne kemi punuar për këtë propozim për një kohë të gjatë. Roger Wicker, një senator republikan i cili është shumë i interesuar për rajonin, dhe unë kemi punuar mbi projektligjin në disa seanca të Kongresit. Ne morëm shumë reagime nga rajoni, nga Departamenti i Shtetit dhe nga agjenci të tjera që punonin në rajon, dhe të gjithë dhanë disa sugjerime. Shpresoj se kemi marrë një qasje gjithëpërfshirëse për zgjidhjen e problemit ku mund të ndihmojmë.

Zëri i Amerikës: Ne e dimë se Amerika po hyn në një vit zgjedhor. Ju përmendët edhe krizën në Lindjen e Mesme, në Ukrainë. A do të ketë Kongresi Amerikan kapacitetin për t’u marrë me Ballkanin Perëndimor në të ardhmen?

Shaheen: Mendoj se është thelbësore që ne të bëjmë, dhe kjo është arsyeja pse unë dhe Senatori Welch shkuam atje, sepse e dimë se ka çështje të pazgjidhura. Ne kemi dëgjuar në Maqedoninë e Veriut se ata vërtet duan të jenë në BE. Ata kanë ndryshuar edhe emrin për shkak të shqetësimeve nga Brukseli. Ata janë anëtarë të NATO-s dhe duan të vazhdojnë rrugën e tyre drejt komunitetit euroatlantik. Dhe ata vërtet kanë nevojë për mbështetje dhe kanë nevojë për aleatë. Ne ishim aty për t’u thënë atyre se ka shumë njerëz që po ndjekin atë që po ndodh në Ballkanin Perëndimor. Disa senatorë janë shumë të përkushtuar ndaj rajonit dhe ne duam të bëjmë gjithçka që mundemi për t’i mbështetur ata. Dhe unë besoj se kemi mjaft njerëz dhe kapacitet të mjaftueshëm për t’i bërë të gjitha këto./VOA/