Protestat e studentëve, Videnoviq: Rusia mbështet qeverinë e Vuçiqit, Kina shfrytëzon çdo mundësi korruptive në Serbi

Protestat studentore në Serbi, që po zgjasin për muaj të tërë nuk janë të orkestruara nga grupe të jashtme, por rezultat i një pakënaqësie të thellë ndaj korrupsionit dhe mungesës së shtetit ligjor nën pushtetin e Vuçiqit, thotë politikani liberal serb dhe profesori i Universitetit të Beogradit, Ivan Videnoviq.

Në një intervistë për The Geopost, Videnoviq thekson se zbatimi i ligjit është kërkesa kryesore e studentëve që po protestojnë duke kërkuar përgjegjësi për rrëzimin e çatisë në një stacion të trenit në Novi Sad, që la të vdekur 15 persona.

Sipas tij, Rusia mbështet qeverinë e Vuçiqit, e cila ende refuzon të përafrohet plotësisht me politikën e jashtme të BE-së. Ndërsa kritikon Kinën për shfrytëzimin e mundësive korruptive në Serbi, duke marrë prona dhe pasuri përmes marrëveshjeve sekrete dhe jotransparente.

Ai flet po ashtu mbi ndikimin e qeverisë aktuale të presidentit serb Aleksandar Vuçiq, mundësitë e opozitës dhe qëndrimin e Bashkimit Evropian ndaj situatës politike në Serbi.

“Është shumë e qartë se Rusia po e mbështet qeverinë e Vuçiqit. Deri në çfarë mase, deri në çfarë mase po shkon kjo mbështetje, është e vështirë të thuhet, por për momentin i përshtatet qëndrimit të Vuçiqit, i cili ende po refuzon të akomodohet plotësisht dhe të përafrohet plotësisht me politikën e jashtme të Bashkimit Evropian. Kina është shfrytëzuese e mundësive korruptive për të marrë, në mënyrë korruptive, punë të caktuara, madje edhe disa pronësi, disa pasuri të paluajtshme, disa miniera, disa toka në Serbi, përmes këtyre marrëveshjeve sekrete, që nuk e di, janë miqësore, vëllazërore, kjo e ajo, por në fund të fundit, sigurisht që janë jotransparente”, thotë ai.

Intervista e plotë:

The Geopost: Protestat në Serbi kanë vazhduar për muaj të tërë. Kush mendoni se qëndron pas tyre – a ka një ndikim të koordinuar politik apo të jashtëm në lojë?

Videnoviq: Nuk mendoj se ka ndonjë veprim të organizuar, ndonjë grup të organizuar pas këtyre protestave, realisht mendoj se këto protesta kanë dalë nga thellësia e pakënaqësisë së popullatës studentore me shtetin ligjor në vend, ndaj duhet të dimë se këto protesta kanë kërkesa shumë të qarta dhe kanë të bëjnë me korrupsionin, kanë të bëjnë me shtetin ligjor dhe kanë të bëjnë me zbatimin e ligjeve ekzistuese. Sepse ne i kemi të gjitha ligjet që duhet të kemi, kemi të gjithë legjislacionin që na nevojitet për t’u marrë me raste si aksidenti në Novi Sad më 1 nëntor të vitit të kaluar, për të vendosur përgjegjësinë. Problemi është se tek ne zbatimi i ligjit varet nga vullneti i ekzekutivit. Dhe ajo që është, ajo që është kërkesa e parë kryesore e protestave të studentëve, është që ligji të zbatohet, të zbatohet pavarësisht kush janë autorët, çfarë funksionesh kanë, çfarë fuqie financiare kanë, që ligji të zbatohet thjesht për të gjithë. Në këtë kuptim, thelbi i protestës është thellësisht evropian dhe thellësisht demokratik në aspektin e shtetit ligjor dhe barazisë para ligjit për të gjithë.

The Geopost: Cilat janë kërkesat kryesore të protestuesve dhe pse qeveria ka luftuar për t’i adresuar ato?

Videnoviq: Kërkesat kryesore, pra, janë nxjerrja para drejtësisë e përgjegjësve për shembjen e tendës, që është qartazi korrupsion nga fillimi në fund. Këto janë kërkesat kryesore, kështu që pyetja juaj ka kuptim se përse qeveria ka vështirësi në adresimin e këtyre kërkesave, sepse në fakt, adresimi i plotë i këtyre kërkesave ekspozon oktapodin e korrupsionit që e ka mbyllur plotësisht Serbinë për momentin, e ekspozon, sepse duhet të kemi parasysh se gjithçka fillon me kontrata të fshehta midis, veçanërisht, ndërqeveritare dhe kontrata sekrete me Kinën, e cila më pas keni qenë një kontratë sekrete me Kinën. Një tender, dhe pastaj ky kontraktor kinez nuk ekziston, por punëson nënkontraktorë që janë, natyrisht, afër regjimit dhe Partisë Progresive Serbe, dhe më pas ato kompani që shpesh nuk kanë referencat e duhura, nuk kanë njohuritë e duhura dhe kanë këtë afërsi me partinë në pushtet, ato kompani marrin kontratat dhe i kryejnë ato në mënyrën se si i kishin kryer ato, gjë që mund të ketë qenë në fund të fundit. Dhe, kështu thjesht nuk ndodhi për 60 vjet, kjo ndërtesë qëndron për 60 vjet, mund të qëndronte edhe 60 vjet të tjera, por pas rindërtimit u rrëzua. Pse qeveria ka problem, sepse adresimi i kërkesave të studentëve nxjerr në pah oktapodin e korruptuar, pra ti e di kush i ka bërë të gjitha punët, e di kush i ka dhënë urdhrat, e di kush i ka dhënë lejet, e di kush e ka hapur stacionin e rinovuar para se të jepej leja, pra di gjithçka, thjesht duhet të zbatosh ligjin. Epo, kur të zbatohet ligji, atëherë ai shkon në nivele shumë të larta dhe në personalitete shumë të larta, në nivel ministror, dhe kur të arrini në nivel ministror dhe kur ta çoni në gjykatë, atëherë ai do të thotë se e gjithë kjo është bërë në bashkëpunim me pushtetin suprem në Serbi, që natyrisht është në duart e Aleksandër Vuçiqit.

The Geopost: Aleksandar Vuçiq ka mbajtur një kontroll të fortë në pushtet për më shumë se një dekadë. Duke pasur parasysh klimën aktuale politike, a shihni ndonjë kërcënim real për qeverisjen e tij?

Videnoviq: Po, mendoj se ka një ndikim të madh në qeverinë e tij, mendoj se këto protesta në një farë mënyre, deri në palcë, kanë ekspozuar natyrën e kësaj qeverie dhe ne mund të shohim se në faktin që ai tani po kthehet, ai tani po kthehet në mbrojtje. Kështu, ashtu siç erdhi në pushtet në vitin 2012 dhe shpalli luftën e ashpër kundër korrupsionit në sistemin e atëhershëm, ai e bëri këtë luftë në gjysmë të rrugës, në fakt duke arrestuar manjatin kryesor në vend, dhe më pas, natyrisht, duhej ta lironte kur gjyqësori kishte bërë punën e tij, madje edhe shteti duhej t’i rimbursonte shpenzimet e luftës kundër korrupsionit dhe paraburgimit në atë kohë, duke e shpallur tani. Që mund të nënkuptojë se ai në të vërtetë do të mbrojë veten, do të mbrojë pozicionin e tij, do të mbrojë reputacionin e tij tek qytetarët dhe do të përpiqet ta rikuperojë atë, sepse i gjithë sistemi i qeverisë së tij është shumë i dobësuar në këtë rast dhe në një farë kuptimi, të gjitha ato leva që përbënin atë rrjet që ishte mbi Serbinë, tani është në vitin e tij të 13-të këtu, të gjitha ato leva kanë shpërthyer në një farë kuptimi, dhe njerëzit janë shumë të kujdesshëm tani për çdo investim në biznese me ato kompani që janë caktuar dhe dihet se janë pranë autoriteteve. Pra, gjithçka që përbënte këtë rrjet ka filluar të plasaritet dalëngadalë dhe më duket se ai ka mbetur vetëm në mbrojtjen e tij, të cilën e ka shpallur me shumë agresivitet këto ditë. Ai ka mbetur vetëm për të mbrojtur pozicionin e tij, dhe ndoshta një nga njerëzit e tij të rëndësishëm thjesht do t’i kthejë shpinën dhe do t’i thotë, ju keni përfituar nga pozicioni juaj, tani do të shkojmë, tani do të shkojmë të mbrojmë veten, sepse kjo është ajo që është e rëndësishme, dhe ndoshta ju duhet të shkoni në burg.

The Geopost: Çfarë roli luajnë aktorët e huaj – qofshin nga Perëndimi, Rusia apo Kina – në mbështetjen ose sfidimin e sundimit të Vuçiqit?

Videnoviq: Është e vështirë të thuhet, kështu që para së gjithash është shumë e qartë se Rusia po e mbështet qeverinë e Vuçiqit, deri në çfarë mase, deri në çfarë mase po shkon kjo mbështetje, është e vështirë të thuhet, por për momentin i përshtatet qëndrimit të Vuçiqit, i cili ende po refuzon të akomodohet plotësisht dhe të përafrohet plotësisht me politikën e jashtme të Bashkimit Evropian. Kina është shfrytëzuese e mundësive korruptive për të marrë, në mënyrë korruptive, punë të caktuara, madje edhe disa pronësi, disa pasuri të paluajtshme, disa miniera, disa toka në Serbi, përmes këtyre marrëveshjeve sekrete, që nuk e di, janë miqësore, vëllazërore, kjo e ajo, por në fund të fundit, sigurisht që janë jo transparente. Çfarë mund të themi për Bashkimin Evropian? Nuk mendoj se Bashkimi Evropian ka një qëndrim të qartë për qeverinë e Aleksandër Vuçiqit për momentin, por ky qëndrim dihet. Në fakt, më duket se për momentin, Bashkimi Evropian nuk sheh alternativë për të lënë një diktator dashamirës si Aleksandar Vuçiq, i cili në fund të fundit po jep disa rezultate mjaft domethënëse. Mund të shohim se zgjedhjet në veri të Kosovës nje javë më parë shkuan shumë mirë, rezultatet janë ato që janë, por ajo që është shumë e rëndësishme në gjithë këtë është se zgjedhjet u organizuan në mënyrë demokratike dhe se populli në këto zgjedhje shkoi në mënyrë shumë të civilizuar dhe votoi për përfaqësuesit e tij. Disi, gjithmonë kam përshtypjen se Evropa vlerëson më shumë veprimet sesa fjalët. Megjithatë, për Bashkimin Evropian, ndonjëherë janë veprimet ato që janë mjaft të rëndësishme, kështu që nuk po mban ndonjë qëndrim të rëndësishëm për momentin. Supozoj se arsyeja e heshtjes së Bashkimit Evropian është se nuk sheh një alternativë të organizuar ndaj kësaj qeverie, ose ende nuk është e qartë se si të shndërrohet një protestë studentore në një qeveri alternative dhe një rezultat politik që do të çonte disi në ndryshimin e qeverisë së Vuçiçit. Studentët nuk duan të merren me partitë opozitare, nuk duan të merren me asnjë lëvizje, as me OJQ-të apo me qeverinë. Dhe pastaj ka një hapësirë boshe, ju nuk e dini me të vërtetë se kush mund të hyjë. E rëndësishme këtu është se autoriteti i Partisë Përparimtare Serbe është rrënuar në masë të madhe, se ajo tani po mbështetet vetëm në figurën e Aleksandër Vuçiqit, i cili, siç ju thashë pak më parë, tani po mbron veten dhe pozicionin e tij me çdo kusht, duke harruar të gjithë shokët dhe partnerët e tjerë në mjedisin e tij të afërt. Dhe në këtë kuptim, kjo qeveri do të zgjasë për një kohë, por është e dëmtuar rëndë.

The Geopost: A është opozita gati të marrë pushtetin në Serbi?

Videnoviq: Nuk besoj, nuk shoh. Opozita në Serbi, si mund t’ju them, është bllokuar në një kuti, që në fakt është një kuti e një mendimi që është dhënë, një mendim që është dhënë ndoshta 40 vjet më parë, 40 vjet më parë me memorandumin e Akademisë Serbe të Shkencave dhe Arteve, me veprimet e akademikëve të shquar, mendimtarëve të shquar të asaj kohe, e cila përfundimisht çoi në të gjitha ato kriza që patëm në fund të shekullit të 20-të në Ballkan. Kjo kuti që është, kjo kuti opinionesh që është, është ende e tillë që opozita, opozita nuk del prej saj. Opozita nuk ka fuqinë të paraqesë një alternativë të qartë, një alternativë të vetme por të qartë ndaj opinionit mbizotërues. Kjo është diçka për të cilën Grupi ynë Liberal po përpiqet të tërheqë vëmendjen e njerëzve, për të hapur këtë temë. Një vit më parë ia dolëm të kandidojmë në këtë temë, por nuk ia dolëm mirë, sepse kjo është një paradigmë krejtësisht e re që po ua ofrojmë qytetarëve të Serbisë që ta marrin në konsideratë, e cila do të shkëputej nga konceptet që u parashtruan 40 vjet më parë dhe që e kanë mbajtur këtë vend, apo vendin tonë, në zinxhirë gjatë gjithë asaj kohe. Këto koncepte kanë të bëjnë para së gjithash me Kosovën, marrëdhëniet me Kosovën, këto koncepte kanë të bëjnë me marrëdhëniet me Bosnjën dhe Hercegovinën, marrëdhëniet me Malin e Zi, marrëdhëniet me Evropën, marrëdhëniet me NATO-n, marrëdhëniet me Rusinë dhe Kinën, e kështu me radhë, e kështu me radhë. Pra, këto janë disa marrëdhënie rajonale që janë, them unë, futur në një kuti që dikush e ka quajtur interes kombëtar, dhe askush nuk e di se si dhe pse, por interesi kombëtar është ai që është dhe nuk ka rrugëdalje prej tij, as opozita nuk mund të dalë prej tij. Prandaj, në këtë moment nuk duket se opozita është gati të marrë pushtetin, por supozoj se një qeveri kalimtare do të ishte një zgjidhje e mirë për t’u përgatitur për zgjedhje të lira. Një qeveri tranzicionale, sidomos tani që ka rënë qeveria e Millosh Vuçevicit, nuk shoh se çfarë do të mund të sillte një qeveri tjetër, një qeveri e re e Partisë Progresive Serbe, do të ishte saktësisht e njëjtë me atë të Vuçiqit. Pra, këta njerëz nga opozita duhet të përfshihen në një farë mënyre në vendimmarrje dhe në përgatitjen e zgjedhjeve të lira, të cilat do të mbaheshin diku, le të themi, brenda një viti, kur dalëngadalë po i vjen fundi mandatit të Aleksandër Vuçiqit dhe në një farë mënyre mund të sjellë ndryshime në vend.

The Geopost: Shumë ekspertë argumentojnë se Vuçiq përdor pakicën serbe në Kosovë si mjet për agjendën e tij politike. Si e shihni këtë strategji?

Videnoviq: Po, ajo që kemi parë tani në veri të Kosovës është se qytetarët e veriut ende e shohin Listën e tij Serbe si një lloj garantuesi të sigurisë. Thjesht do të thotë se në popullin e veriut të Kosovës ende nuk është pjekur vetëdija se munden, se kanë lirinë, se kanë mundësi dhe hapësirë të organizohen politikisht dhe të përfaqësojnë interesat e tyre në mënyrën më të mirë të mundshme në Kuvendin e Kosovës. Ata janë ende të kapur pas qëndrimit disi mbrojtës të Serbisë ndaj tyre. Është shumë e qartë se ka ende punë për të bërë për këtë, megjithëse nuk është plotësisht e sigurt, megjithëse mendoj se në këto zgjedhje morën pjesë gjashtë lista të ndryshme serbe, ose më mirë gjashtë grupe, nuk është plotësisht e qartë nëse këto grupe, në masën që ofrojnë një politikë alternative, u ofrojnë atyre grupeve që janë treguar sërish mjaft të fortë për të sfiduar Listën Serbe. Deri më tani në këtë krizë, nuk e kam parë Vuçiqin duke përdorur qytetarët e veriut të Kosovës si rrugëdalje. Unë mendoj se ai ka një agjendë tjetër tani, situata aktuale në Serbi i përshtatet atij që të shtyjë atë që është urgjente për të, që është transformimi i pronësisë së Industrisë së Naftës të Serbisë NIS, e cila është 51 për qind ose 54 për qind në pronësi të Rusisë dhe e cila është subjekt i sanksioneve nga Thesari i Shteteve të Bashkuara që nga fundi i shkurtit, kështu që nuk do të jetë e mundur të paguhet nafta nga Rusia ka pronësi shumicë ose ndonjë pronësi në të. Ai ende nuk është marrë me këtë problem, kanë kërkuar shtyrje dhe zgjidhje të këtij problemi, nuk është e sigurt, nuk është e sigurt nëse administrata e re do ta lejojë këtë shtyrje, më duket se vërtet nuk e shoh se janë të prirur, nuk shoh që administrata e re të bëjë lëshime në situata të tilla, pra, mund të ndodhë që shumë shpejt, deri në fund të këtij muaji, të gjendemi në një problem shumë serioz që tani është futur disi nën qilim sepse ekzistojnë, sepse janë këto protesta të përhapura studentore që janë të sakta, janë ideja e duhur, por përsëri them se po i japin atij, si oportunist të njohur, hapësirë për t’u distancuar nga zgjidhja e këtij problemi të zjarrtë të Serbisë. Mendoj se duhet të zgjidhet një qeveri kalimtare, detyra e së cilës do të jetë vetëm përcaktimi i përgjegjësisë, përgjegjësisë politike dhe penale, qeveria nuk mund të mbajë përgjegjësi penale, por përgjegjësinë politike për rënien e tendës, përgatitjen e zgjedhjeve të reja dhe zgjidhjen e çështjes, që është urgjente, zgjidhja e çështjes së Industrisë së naftës të Serbisë nuk mund të shtyhet për asnjë arsye.

The Geopost: A e sheh Perëndimi si alternativë opozitën në Serbi dhe çfarë duhet të bëjë opozita për të qenë alternativë ndaj Perëndimit?

Videnoviq: Pra, shohim që partitë opozitare nuk kanë një agjendë të qartë dhe të qartë evropiane, përveçse kërkojnë ndihmë nga Evropa kundër autokracisë së Aleksandër Vuçiqit. Ne shohim se nuk ka një axhendë të qartë pro-evropiane në mesin e partive opozitare. Para së gjithash, ato përbëhen nga fakti që blloku opozitar përbëhet nga parti që janë në thelb pro-evropiane dhe shumë anti-evropiane, domethënë parti nacionaliste dhe anti-evropiane. Direkt pro-ruse, drejtpërsëdrejti, ju keni një rritje të fortë të marionetave të drejtpërdrejta ruse si në parlamentin serb ashtu edhe në parlamentet lokale në të gjithë Serbinë. Pra, përveç SNS-së, keni të tjera, keni lëvizje të tjera që janë hapur pro-ruse. Pra, ajo që ne e quajmë opozitë qytetare apo pro-evropiane është shumë e turpshme në narrativat e saj pro-evropiane. Në radhë të parë bëhet fjalë për përmbushjen e të gjitha kritereve për anëtarësim në Bashkimin Evropian menjëherë dhe shpejt. Ata janë të shqetësuar për anëtarësimin në NATO, nuk ka asnjë marrëveshje për këtë, jo se nuk ka asnjë marrëveshje, por nuk ka fare deklaratë për këtë, ose kur gjenden përballë kësaj çështjeje, ata shpeshherë i qasen asaj që është në të vërtetë një opsion anti-evropian, që është neutraliteti ushtarak, i cili ishte vendosur para kësaj qeverie, por është një opsion në thelb anti-evropian në lidhje me Serbinë dhe me pozicionin e Serbisë dhe të gjithë vendeve përreth saj govina dhe marrëdhënia e tyre me NATO-n varet shumë nga mënyra se si Serbia do të lidhet me NATO dhe, natyrisht, është e qartë për të gjithë se kjo është e vetmja rrugë, se kjo siguri e përbashkët kolektive është e vetmja rrugë përpara për të gjithë ne dhe se çdo mosmarrëveshje apo konflikt që është ende i pazgjidhur mes nesh do të zgjidhet shumë më mirë në të gjithë grupet tona të armatosura. Pra, ju keni çështje të ndryshme të ndikimit në Bosnje dhe Hercegovinë dhe të ndikimit në Mal të Zi, por sidomos kur është fjala për çështjen e Kosovës, atëherë keni pengesën që dikush që e quan veten evropian të vendosë vija të kuqe dhe të thotë se pavarësia e Kosovës është një vijë e kuqe që ne nuk mund ta kalojmë. Kjo, them unë, është sekuenca, kutia e mendimeve që është ngritur 40 vjet më parë, nga e cila nuk mund të shpëtojë jo vetëm qeveria serbe, por edhe opozita serbe. Prandaj, nuk mendoj se ka mbështetje të mjaftueshme nga Bashkimi Evropian për këtë opozitë. Bashkimi Evropian po e mbështet opozitën në Gjeorgji, e cila është fare qartë pro-evropiane, por ajo që mungon është se profili i opozitës nuk është i dukshëm, nuk ka një profil të qartë evropian të opozitës serbe, prandaj nuk ka mbështetje.

/The Geopost