Intervistë me ish-ambasadorin e Bosnje dhe Hercegovinës në Rusi, Enver Haliloviq (Pjesa e dytë)

The Geopost: Në librin tuaj, ju keni shkruar për Kharchenkon, ambasadorin e Rusisë. Si e komentoni vizitën e tij në kufi mes Kosovës dhe Serbisë, vizitën në ushtrinë serbe së bashku me ministrin e Mbrojtjes?

Halilovic: Politika e Rusisë ndaj Kosovës është interesante dhe ka të paktën dy faza. Një fazë është para shhpalljes së pavarësisë së Kosovës para vitit 2008, kur Rusia mendon se negociatat ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit duhet të ndodhin dhe duhet të gjendet një zgjidhje e përbashkët e kënaqshme, pa ndonjë kohë të caktuar, në mënyrë që Kosova të mos njihet nga Federata Ruse si shtet i pavarur, deri në periudhën e dytë kur bëhet shpallja e Republikës së Kosove në vitin 2008, kur nuk mund të flitet më se si të zgjidhet kjo mosmarrëveshje, e cila tashmë ka përfunduar, me shpalljen e pavarësisë, pra me mbështetjen e planit të Ahtisaarit në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara. Pastaj vjen një situatë e re, pyetja të njihet apo të mos njihet Kosova pas shpalljes së pavarësisë? Rusia udhëhiqet nga dy gjëra në refuzimin e shpalljes së pavarësisë – së pari përfaqëson interesat dhe mbrojtjen e Serbisë, siç thonë ata, të interesave politike të Serbisë në Kosovë dhe në Ballkan, dhe për më shumë – Rusia po përpiqet të përfitojë me pranimin e  negociatave se duhet ta njohë Kosovën, ajo përgjigjet me një kërkesë. Një nga njerëzit shumë të rëndësishëm të asaj politike të  Rusisë ndaj Kosovës, por edhe ndaj  gjithë Ballkanit është Bocan-Kharchenko. Kharchenko ishte ambasador në Bosnje dhe Hercegovinë, ai është përfshirë në të gjitha zhvillimet politike në Ballkan, veçanërisht që nga vitet 1990. Ai madje ishte shumë i përfshirë direkt e indirekt në negociata dhe në lidhje me Marrëveshjen e Paqes të Dejtonit. Ai është një nga personalitetet më me ndikim  brenda klubeve politike diplomatike në diplomacinë ruse. Ai është një avokat shumë i përkushtuar i pikëpamjeve të Federatës Ruse për Ballkanin dhe vendin e Serbisë në Ballkan për interesat e Federatës Ruse. Neeutraliteti ushtarak i Serbisë është një favor që Serbia i ka bërë dhe po i bën Rusisë në kuptimin politik. Neutraliteti i Serbisë do të thotë në fakt pamundësia e anëtarësimit në aleancën e NATO-s, dhe ky është interesi dhe rëndësia e veçantë e Federatës Ruse për çdo vend, i cili ende nuk është anëtarësuar në aleancën e NATO-s, që të mos anëtarësohet në NATO.

Ndodhi krejt çuditërisht dhe e papritur, por ndodhi diçka interesante që ka të bëjë me Malin e Zi. Unë isha ambasador në atë kohë në Moskë kur ndiqej politika e fitores së referendumit në Mal të Zi. Në atë kohë ambasador i  Malit të Zi dhe Serbisë së atëhershme ishte ministri i punëve të jashtme Milan Roqen, dhe më pas në fakt Federata Ruse ra dakord të mbahet ky referendum për dy arsye. Së pari, Rusia nuk ishte aq e fuqishme ushtarakisht dhe politikisht në atë kohë, atëherë edhe Kina ishte më pak e fuqishme se sa është sot, dhe Rusia në fakt nuk mund ta kundërshtonte drejtpërdrejt këtë tendencë evropiane, madje edhe amerikane, dhe veçanërisht tendencën e Malit të Zi për të mbajtur një referendum për ndarjen e Malit të Zi me Serbinë, dhe më pas rusët duhej ta pranonin këtë. Arsyeja e dytë ishte se Rusisë iu premtua se do të mund të blejnë prona në Mal të Zi. Viktima e parë e kësaj marrëveshjeje me Rusinë ishte blerja e një fabrike në Titograd. Është blerë nga manjatë rusë, dhe manjatë rusë janë ekskluzivisht në funksionin politik të Putinit dhe në funksionin diplomatik dhe politik të Federatës Ruse në tërësi.

Kur rusët pas pavarësisë së Malit të Zi filluan të blejnë një numër të madh të pronave në Mal të Zi, kur kaq shumë njerëz emigruan në Mal të Zi, mbi 10,000 rusë, kryesisht në Budva, por edhe në zona të tjera të bregdetit të Adriatikut të pjesës malazeze, kur filluan të bënin shkolla fillore, të mesme, televizione në Budva, kur pa se ku po shkonte puna atëherë në fakt Bashkimi Evropian e kuptoi se Mali i Zi një ditë mund të jetë blerë nga Federata Ruse. Më pas, Gjukanoviqit iu bë një pyetje nga Bashkimi Evropian: “A doni të hyni në Bashkimin Evropian, ju thoni se doni të anëtarësoheni në BE, ndërsa mijëra manjatë dhe qytetarë rusë po vijnë në Mal të Zi”. Aty ndodhi një kthesë, mënyra e blerjes dhe e shitjes u ndryshua, rusët nuk mund të blinin më dhe të përkthenin më për veten e tyre atë që po blinin në Mal të Zi, dhe më pas pati një kthesë në politikën malazeze. Që atëherë, në fakt, marrëdhëniet midis Rusisë dhe Malit të Zi janë ftohur. Mali i Zi duke u anëtarësuar në aleancën e NATO-s,  doli nga kornizat e ndikimit të Federatës Ruse. Federata Ruse pastaj bën gjithçka që në çdo mënyrë, nëpërmjet qeverisë civile, me mbështetjen e qarqeve separatiste dhe nacionaliste në Mal të Zi, të rivendosë situatën, të paktën kur bëhet fjalë për anëtarësimin në Bashkimin Evropian, ata e rikthejnë situatën dhe e vënë nën kontroll Malin e Zi,  indirekt nën kontrollin e saj dhe direkt nën kontrollin e Serbisë.

Sot, ne jemi vetëm dëshmitarë të kësaj pranie të Serbisë, gjegjësisht ndikimit të Serbisë në Mal të Zi përmes organizimit të protestave, projekteve dhe emërimin e  qeverisë aktuale në Mal të Zi. Ai qëndrim i Serbisë ndaj Malit të Zi në fakt është një dorë e zgjatur e ndikimit dhe marrëdhënieve të Rusisë me Malin e Zi, interesimi i Rusisë për të pasur edhe një dalje në det.

The Geopost: Çfarë mendoni për takimin e Vuçiqit dhe Putinit para zgjedhjeve në Serbi? A mungon bashkëpunimi ndërajonal kundër Rusia, si t’i kundërvihemi agresionit të Rusisë kundër Ballkanit?

Haliloviq: Vizita duket tragjikomike. Arsyetimi se po takoheshin për të nënshkruar marrëveshjen për gazin nuk qëndronte. Marrëveshjet e tilla nënshkruhen nga zyrtarët, nuk janë as për nivelin ministror, ​​e lëre më për një nivel presidencial. Padyshim që ishte vetëm një arsyetim për vizitën. Nuk mendoj se vizita e Vuçiqit  ka lidhje as me zgjedhjet në Serbi. Vuçiq ka kontroll të plotë atje, ai vendosi një sistem totalitar , një sistem njëpartiak në Evropë. Dua të them se mendoj që ajo vizitë kishte më së shumti lidhje me  bisedimet për Bosnje-Hercegovinën dhe bisedimet për Kosovën. Këto dy pyetje janë pyetjet kryesore në Ballkan, në këtë moment. Për fat të keq, edhe situata në Mal të Zi është bërë më e ndërlikuar, saqë Mali i Zi po bëhet një fokus shumë i rëndësishëm i zhvillimeve politike në Ballkan.

Ndërsa për pyetjen tjetër se si apo çfarë të bëhet në lidhje me negociatat me Kosovën për të ashtuquajturin Asociacionin e Komunave Serbe në Kosovë, ai në fakt është një projekt serb i mbështetur nga Rusia, për të realizuar një boshnjakizim të Kosovës, dhe për të ndalur proceset e zgjidhjes diplomatike, për ta mbajtur atë në një lloj konflikti të ngrirë deri në një njoftim të dytë. Mendoj se këto janë arsyet kryesore për takimin e tyre, dhe marrëveshja për gazin ishte vetëm arsyetim.

Sa i përket formimit të një lloj aleance mes vendeve, të cilat janë vërtetë, mund të themi lirisht, të rrezikuara politikisht, nën presionin politik të Rusisë dhe Serbisë së bashku, kryesisht Bosnja dhe Hercegovina, Kosova dhe Mali i Zi. Mendoj se bashkëpunimi mes qeverive dhe shteteve të këtyre nuk mjafton dhe ai sinkronizim mungon. Mbështetja e ndërsjellë është e nevojshme përsa i përket paraqitjes publike. Mendoj se ky mund të jetë një faktor shumë i rëndësishëm në ndalimin e ndikimit të asaj ideologjie. Ideologjia serbe d.m.th liderët serbë, politikisht dhe akademikisht duhet të pranojnë ekzistencën dhe legjitimitetin e popujve të tjerë.

Çështja e statusit të boshnjakëve në Serbi nuk është as afër zgjidhjes në mënyrën se si është zgjidhur çështja e serbëve në Bosnje dhe Hercegovinë. Çështja e kroatëve në Bosnje dhe Hercegovinë është shumë më mirë e zgjidhur sesa, të themi, çështja e boshnjakëve në Kroaci. Nuk e kontestoj se Serbia ka disa arsye historike për interesat e saj në Kroaci, por Serbia kundërshton interesat e të gjithëve në Serbi, i konsideron vetëm interesat e saj legjitime. Ky është një tregues dhe shembull klasik i një qëndrimi nacionalist, pra një një doktrinë nacionaliste që ka një traditë shekullore nga e ashtuquajtura Çështje Lindore deri te momenti kur shtrohet pyetja “si do të na organizojë Ballkani?”