
Drejtori dhe kryeredaktori i Pobjedës, Drashko Gjuranoviq, duke folur për ndikimin e Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi, tha se ndikimi i saj është i dyfishtë. Ai në një intervistë për “The Geopost” ka thënë se Kisha Ortodokse Serbe, gjegjësisht Kisha e Serbisë, është pro krijimit të një shteti kombëtar.
Sipas tij, liturgjitë e organizuara nga Kisha Ortodokse Serbe gjatë vitit 2020 janë organizuar dhe financuar shumë mirë nga Beogradi zyrtar, por, siç tha ai, edhe nga faktori rus.
Gjuranoviq shtoi se pas pavarësisë së Malit të Zi, Kisha Ortodokse Serbe kishte një bashkëpunim jashtëzakonisht të fortë me Beogradin zyrtar, dhe indirekt me Kishën Ortodokse Ruse.
Ai theksoi se Kisha Ortodokse Serbe përmes lëvizjes kontestimore, e cila ishte një lloj lëvizje politike për rrëzimin e qeverisë së Gjukanoviqit, ka ndikuar në formimin e Qeverisë së Zdravko Krivokapiqit.
“Kisha ka luajtur një rol të madh në ndryshimin e pushtetit në Mal të Zi”, tha Gjuranoviq.
Intervista e plotë:
Geopost: Cili është roli i Kishës Ortodokse Serbe dhe ndikimi i saj në Mal të Zi, a ka lidhje me ndikimin e Rusisë në Mal të Zi?
Gjuranoviq: Fatkeqësisht, ndikimi i Kishës Ortodokse Serbe në këtë pjesë, jo vetëm në Mal të Zi, nuk ka ndryshuar që nga vitet 1990, kur kisha luajti një rol aktiv në shpërbërjen e Jugosllavisë, në shpërbërjen e përgjakshme të Jugosllavisë. Kisha Ortodokse Serbe, ose siç e quajmë ne Kisha e Serbisë, po sillet si një kishë që në një farë mënyre propagandon dhe përfaqëson interesat e shtetit serb në të gjithë rajonin dhe kjo nuk do të ishte problem nëse do të bëhej fjalë për një projekt imperialist i cili joformalisht quhet “bota serbe” dhe bota serbe është një derivat i një historie më të gjerë që lidhet sërish me Rusinë, botën ruse, paqen ruse.
Prandaj, ndikimi i Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi është i dyfishtë. Në nivelin e brendshëm, Kisha Ortodokse Serbe, dmth Kisha e Serbisë, mbron krijimin e praktikisht të një shteti kombëtar, dmth. Kisha e Serbisë nuk e ka njohur kurrë ekzistencën zyrtare të malazezëve si komb dhe që kur qeveria në Mal të Zi vendosi të shpallte referendumin për pavarësim, Kisha e Serbisë ka bërë të gjitha përpjekjet për ta parandaluar këtë.
Pas pavarësisë, Kisha ka pasur një bashkëpunim jashtëzakonisht të fortë me Beogradin zyrtar dhe indirekt me Kishën Ortodokse Ruse, dhe mendoj se në dekadat e fundit Kisha ka luajtur një rol shumë negativ në aspektin e paqes në Mal të Zi dhe në Ballkan. Kisha e Serbisë ka ndikuar kryesisht në formimin e Qeverisë së Zdravko Krivokapiqit përmes lëvizjes liturgjike, e cila ishte një lloj lëvizjeje politike për përmbysjen e qeverisë së Gjukanoviqit. Kontestet gjyqësore të organizuara nga Kisha Ortodokse Serbe gjatë vitit 2020 ishin shumë mirë të organizuara dhe të financuara shumë mirë nga Beogradi zyrtar, por edhe nga faktori rus. Në të njëjtën kohë u bë një fushatë shumë e mirë propagandistike ndaj vendeve perëndimore, ku u krye një slogan propagandistik në Mal të Zi, që ish-komunistët po përndjekin të krishterët në Mal të Zi. Në thelb, pas motivit të KOS-it qëndronte dëshira për të pasur pronë që i takon në mënyrë të pamerituar në Mal të Zi, sepse, le të themi, Manastiri i Cetinjes, normalisht nuk i përket Kishës Ortodokse Serbe, e cila është formuar në vitin 1920, ndërsa manastiri është ndërtuar në vitin 1600 e ca.
Dua të them se Kisha ka luajtur një rol të madh në ndryshimin e pushtetit në Mal të Zi. Ky në vetvete nuk do të ishte një problem i tillë nëse ndryshimi që ndodhi në Mal të Zi, në zgjedhjet e gushtit 2020, nuk do ta çonte Malin e Zi në një sqarim shtesë të shoqërisë dhe në fashizëm shtesë të shoqërisë. Pra, sistemi i vlerave që mbron Kisha e Serbisë është në fakt një vazhdimësi e “politikës së Justinianit”, është një politikë e Justilian Popoviçqt, një ideolog kishtar, i cili së bashku me disa ideologë të tjerë të kishës në thelb ruan idetë fashiste, që nga Hitleri e këtej.
Fatkeqësisht, rryma e Justinianit është ende e fortë në Kishën e Serbisë dhe mendoj se ata vazhdojnë të zbatojnë ideologjinë e “gjakut dhe tokës”, e kjo nuk shihet vetëm në Mal të Zi, shihet në sjelljen e Kishës edhe në Kosovë, sidomos në Bosnje dhe Hercegovinë. Kisha e Serbisë është Kisha që mbështet të gjitha krimet e luftës në ish-Jugosllavi, përfshirë gjenocidin në Srebrenicë. Kisha e Serbisë është një organizatë që është më shumë politike sesa fetare, dhe Kisha e Serbisë mbështet pushtimin e Rusisë në Ukrainë, megjithëse të dy janë të ashtuquajtur popuj vëllazërorë dhe popuj ortodoksë. Kisha e Serbisë nuk e ka problem të mbështesë pushtimin dhe vrasjen e popullsisë ortodokse në Ukrainë. Kjo është tragjike, sepse Kisha e Serbisë ende ka një ndikim të madh te njerëzit. Rreth dhjetë ditë më parë, Mitropoliti Ioanikije qëndroi nën flamurin e Rusisë cariste, duke dërguar kështu një mesazh simbolik se Rusia cariste duhet rinovuar.
Geopost: Kur flasim për ndikimin rus në Ballkan, konkretisht në Mal të Zi, çfarë mund të thoni se si Rusia është e lidhur drejtpërdrejt ose tërthorazi me ndikimin e saj në Malin e Zi?
Gjuranoviq: Lidhjet mes Rusisë dhe Malit të Zi janë historike dhe tradicionale që nga koha e Petrit I, Petrit II, dinastisë Petroviq në Mal të Zi, por ato lidhje tradicionale dhe të mira, miqësia mes Rusisë dhe Malit të Zi, abuzohen mjaft në Mal të Zi, veçanërisht në një kohë, kur qeveria malazeze vendosi në vitin 2003, 2004 dhe 2005 të shkojë në drejtim të pavarësisë, por njëkohësisht në drejtim të Perëndimit. Diku, 12, 13 vjet më parë, Rusia kërkoi zyrtarisht dy porte në Mal të Zi, portin e Tivarit dhe portin e Kotorrit, akses në anijet luftarake ruse, ofroi një miliard e gjysmë euro, ishte dëshira e Rusisë për të shkuar në detet e ngrohta , sepse përveç portit në Siri, Rusia nuk ka qasje në detet e ngrohta.
Në atë kohë ata shfaqën, edhe pse ishte ofertë zyrtare, dëshirën për të sunduar këtë rajon, të cilën pala malazeze e refuzoi. Qeveria malazeze, e udhëhequr nga Gjukanoviq, e udhëhoqi Malin e Zi në Perëndim, pasi Rusia e konsideron Serbinë, Malin e Zi dhe një pjesë të Bosnjës e një pjesë të Kosovës, zonë të saj të interesit dhe donte të mbronte ndikimin e saj në atë zonë të interesit, të cilën Kremlini tha se i përket atyre. Ngjarjet në Malin e Zi para zgjedhjeve parlamentare të vitit 2016, që është një vit para anëtarësimit të Malit të Zi në NATO, kanë treguar se sa mund të jetë i fortë edhe ne terren ndikimi malinj i Rusisë.
Siç e dini, në vitin 2016, jo vetëm falë shërbimeve malazeze, por në radhë të parë të shërbimeve perëndimore, dua të them atyre britanike dhe amerikane, u zbulua një tentativë për një grusht shteti politik rus. Është e qartë se ka pasur ndikimin e Rusisë dhe dëshirën për të rrëzuar qeverinë malazeze, jo vetëm për ta rrëzuar atë qeveri, por mbi të gjitha për të ndryshuar rrugën gjeostrategjike të Malit të Zi drejt Perëndimit dhe në vitin 2016 ata për pak ia dolën mbanë, e atë që nuk arritën, le të themi, me mjete të armatosura apo teori konspirative, ata ia dolën për 20 vjet me ndihmën e Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi dhe politikanëve pro-rusë si njerëz nga Fronti Demokratik, njerëz nga shumë OJQ të tjera serbe këtu, sepse përmes Beogradit është financuar dhe është themeluar Shtëpia Serbe në Podgoricë në vlerë prej 3 milionë e 700 mijë euro. Doli se në vitin 2016, edhe përmes pikave propagandistike si Sputnik, Info Res., propaganda ruso-serbe luajti një rol të rëndësishëm në vitin 2020 në përmbysjen e qeverisë së Gjukanoviqit.
Geopost: Cila është strategjia e Serbisë ndaj Malit të Zi?
Gjuranoviq: Fatkeqësisht këtu Mali i Zi është i ndarë për këtë çështje, shumica deri në moshën 20 vjeçare ishte ashpër kundër llojit të të ashtuquajturës ndihmë vëllazërore që na ofron Serbia, megjithatë, kjo forcë ka ndryshuar që nga gushti 2020, edhe pse në terren, mes botës së zakonshme, mendoj se shumica e njerëzve janë kundër këtij lloj ndikimi.
Konturet e botës serbe janë shumë të qarta, në thelb ato janë vazhdimësi vetëm me mjete të tjera të së njëjtës ideologji të ndjekur nga Akademia Serbe e Shkencave dhe e Arteve, përmes memorandumit të saj, të cilin Millosheviqi u përpoq ta zbatonte në nivelin e ish-Jugosllavisë, kur tha se të gjithë serbët duhet të jetojnë në një shtet. Nga ai slogan “të gjithë serbët në një shtet” doli një botë serbe që në fakt është vetëm një emër tjetër për politikën serbe, e cila epigonet e saj i ka në Mal të Zi përmes partive politike, përmes shoqatave të shumta. Në të njëjtën kohë, ai mbështetet në projektin e të ashtuquajturës botë ruse, sepse bota ruse ka disa territore për të dominuar, dhe bota serbe në Ballkanin Perëndimor ka territore që Vuçiq duhet t’i dominojë me ndihmën e Putinit.
Kjo ideologji nuk lidhet vetëm me Presidentin e Serbisë, por është një projekt pak më i gjerë që përfshin shoqata të shumta, madje edhe pjesë të Akademisë së Shkencave, dhe një pjesë të Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Malit të Zi. Situata në lidhje me Malin e Zi është komplekse, sepse ka nga ata që i mbështesin këto ide politike dhe që financohen.
Pas fitores së Frontit Demokratik, gjegjësisht forcave serbe në Nikshiq, Vuçiq urdhëroi qytetin e Beogradit që t’i paguajë Nikshiqit 2 milionë euro si ndihmë, ndërsa e gjithë makineria e partisë, e cila është e ngarkuar me kusht për prodhimin e votave, ishte i angazhuar në Nikshiq.Mediat serbe, kur ishin zgjedhjet lokale në Nikshiq, bënin emisione speciale. Pra, propaganda serbe është mjaft me ndikim këtu, televizioni në frekuencën kombëtare në Mal të Zi nuk është në duart e njerëzve nga Mali i Zi. Kjo flet mjaftueshëm se sa është Mali i Zi nën presionin e propagandës politike, madje edhe mediatike nga jashtë.
Geopost: Cila është arsyeja dhe cila është strategjia e Vuçiqit që udhëheq Serbinë në aspektin e statusit ligjor, ushtarak… çfarë do të thotë kjo për Serbinë dhe vetë rajonin?
Gjuranoviq: Sinqerisht, presidenti i Serbisë ka balancuar mjaft mirë politikisht mes Evropës, Amerikës dhe Rusisë, megjithëse është e qartë se Serbia është një lojtar rus në Ballkan, por me ndihmën e politikës së përfaqësuar në një farë mënyre nga Angela Merel, Vuçiq ndërtoi pushtetin para gjithçkaje në Serbi, është një lloj lidhjeje ekonomike dhe politike me Rusinë.
Në përgjithësi, Evropa e ka toleruar prej kohësh këtë politikë pro-ruse të Aleksandër Vuçiqit, megjithatë, tani me ngjarjet tragjike në Ukrainë me pushtimin e Rusisë, mendoj se gjërat po ndryshojnë dhe procesi po përshpejtohet, kështu që teoria e neutralitetit, duke u ulur në dy karrige, të cilat Vuçiq i luan, nuk do të jetë e lehtë për t’i kryer. Nuk mendoj se Serbia mund t’i kthejë shpinën Rusisë. Vuçiq, nuk mund të jesh përkrahës i Rusisë dhe në të njëjtën kohë të kërkosh hyrje të shpejtë në BE.
Kjo mund të reflektohet shumë indirekt, por edhe në një të ardhme të parashikueshme për qëndrimin e Vuçiqit në negociatat me Kosovën, që nuk do të jenë më aq të lehta. Mendoj se Vuçiq do të jetë në një problem serioz, të cilin tani po e shtyn “nën qilim” për shkak të zgjedhjeve që janë në Serbi më 3 prill. Pas 3 prillit, mendoj se Serbia duhet të përballet me një zgjedhje që nuk do të jetë e lehtë dhe nuk jam i sigurt se Serbia, pavarësisht se kush fitoi më 3 prill, mund të bëjë fare një kthesë të tillë, të kthehet nga perëndimi dhe të qëndrojë në disa marrëdhënie të mira me Rusinë.
Serbia vuan nga ajo dëshirë edhe e BE-së edhe e Kosovës. Boris Tadiq e promovoi edhe atë frazë politike, si BE ashtu edhe Kosovë, kështu që është e vështirë të hysh në BE nëse dëshiron të pushtosh Kosovën. Është një problem i vështirë politik që askush nuk do ta zgjidhë dot.
Geopost: A përdor Presidenti i Serbisë nacionalizmin dhe luftën e agresionin në Ukrainë për zgjedhjet presidenciale?
Gjuranoviq: Vuçiq po përpiqet të balancojë në këtë, mendoj se udhëheqja e Serbisë, e udhëhequr nga Vuçiq, bëri një lloj kompromisi kur dënoi agresionin rus, por në të njëjtën kohë nuk iu bashkua sanksioneve kundër Rusisë. Mendoj se ky është një veprim i mençur politik, i cili në fakt ishte i vetmi që i lë Vuçiqit një shans për të ndërtuar më tej marrëdhëniet me Evropën dhe Rusinë, dhe se sa do të varet gjithçka nga ajo që po ndodh në Ukrainë. Nëse bota vazhdon të shikojë këtë tragjedi që po ndodh atje me popullin e Ukrainës, ose nëse ajo tragjedi intensifikohet, domethënë nëse konflikti përshkallëzohet me një sulm ndaj qyteteve të mëdha siç paralajmëroi Putin, mendoj se kjo do të ndikojë indirekt në politikat e Serbisë dhe Malit të Zi. Politikanët në Ballkan duhet të përcaktojnë se për cilin sistem vlerash përpiqen, sepse nuk është e mundur të përpiqen për fashizëm dhe vlera evropiane, do të duhet të deklarohen dhe ato deklarata do të jenë të vështira, do të çojnë në përçarje të konsiderueshme në -quhet korpusi politik serb, i cili është shumicë, për fat të keq, profashist dhe që pengon zhvillimin e Ballkanit dhe pengon marrëdhëniet e mira fqinjësore. Mendoj se, për fat të keq, kjo nuk do të ndryshojë shpejt në Beograd.
Geopost: Sa janë të rrezikuara institucionet në Mal të Zi?
Gjuranoviq: Për një vit e katër muaj institucionet malazeze janë shkatërruar plotësisht. Kur them institucionet malazeze, para së gjithash kam parasysh sistemin e sigurisë – Agjencinë e Sigurisë Kombëtare. Informacioni kalon nëpër “vrima” çdo ditë, patëm një situatë ku drejtori i Agjencisë Kombëtare të Sigurisë në mënyrë të ngathët, pa vetëdije, megjithëse është një avokat me përvojë, nxori emra dhe mbiemra në Komitetin e Sigurisë së agjentëve amerikanë në Mal të Zi dhe agjentëve malazezë, bashkëpunimin e tyre, është diçka e paimagjinueshme.
Gjërat janë edhe më keq, shumica e informacionit të klasifikuar që disponon Agjencia e Sigurisë Kombëtare, e cila duhet ta ndajë atë me partnerët e saj perëndimorë të NATO-s, për pothuajse të gjithë këtë të ashtuquajtur informacion të klasifikuar, duke përfshirë lëvizjen e agjentëve në Mal të Zi në të njëjtën kohë i kanë edhe qarqet e sigurisë në Beograd si dhe qarqet e sigurisë në Kremlin. Një levë tjetër e rëndësishme e sektorit të sigurisë është Ministria e Mbrojtjes, e cila bëri gabime katastrofike deri në atë masë sa praktikisht një inspektim i posaçëm i NATO-s erdhi konkretisht në Mal të Zi dhe mendoj se dalja e të dhënave ishte e konsiderueshme, ku edhe u punësuan disa oficerë, të cilët dikur u etiketuan në stërvitjet e NATO-s si njerëz pa kulturë sigurie.
Disa prej tyre tani janë të vendosur diku në sektorin e sigurisë, kështu që unë mendoj nga këndvështrimi i institucioneve, se Qeveria e Zdravko Krivokapiqit, e cila erdhi në një valë kontestimesh, kishtare dhe politike, i shkatërroi paksa institucionet.
Mali i Zi nuk munde të mbijetojë mbi dominimin e një kombi apo të një feje, Mali i Zi ka ekzistuar dhe mund të ekzistojë vetëm si një përbërje ose grup fesh dhe kombësish të ndryshme. Në këtë kuptim, fakti që Dritan Abazoviq, të cilit i është dhënë mandati për të formuar Qeverinë, mund të jetë shumë i mirë nëse ai zbaton një politikë që do të nënkuptojë përfshirjen e të gjitha feve dhe kombeve. Pyetja është nëse e ka atë kapacitet politik, por me rënien e qeverisë së Zdravko Krivokapiq, Mali i Zi po fillon të rimëkëmbet, është një proces që nuk do të shkojë lehtë, një proces që do të ngadalësohet ndjeshëm dhe tani duhet të rindërtojmë disa institucione, të cilat edhe më parë nuk ishin të shkëlqyera, por tani janë vërtet në gjendje shumë të keqe, praktikisht inekzistente.
Geopost: Serbia dhe Rusia po përpiqen të pamundësojnë bashkëpunimin mes Kosovës dhe Malit të Zi?
Gjuranoviq: Sigurisht që po. Që kur Mali i Zi e njohu Kosovën, në Podgoricë ka pasur demonstrata mjaft të dhunshme, jo një qëndrim politik, por një demonstratë e udhëhequr nga mitropoliti i ndjerë Amfilohije, Kisha e Serbisë, e mbështetur edhe nga udhëheqësit e Frontit Demokratik. Më pas ishte sulmi në Kuvend, duke hedhur bomba molotov në drejtim të policisë… Që atëherë, ai ekip politik ka qenë shumë aktiv, duke bërë një aksion për të penguar marrëdhëniet e mira mes Malit të Zi dhe Kosovës. Përkundër kësaj, pavarësisht se kishte disa histori, kufiri mes Malit të Zi dhe Kosovës ishte demarkuar, edhe pse më vonë z. Kurti e vuri në dyshim këtë, por lidhjet në mes të biznesit janë mjaft solide. Për sa i përket turizmit, ai është i dukshëm çdo vit. Kështu që këto forca politike retrograde do të ekzistojnë gjithmonë, problemi ishte se ato kanë qenë praktikisht dominuese në Malin e Zi gjatë një viti e gjysmë të fundit dhe pastaj e ngadalësuan zhvillimin e marrëdhënieve,dhe nëse ka ndonjë faj për këtë është, në radhë të parë në Podgoricën zyrtare. Ajo që është e nevojshme është përfshirja e të gjithëve. Përfaqësuesit politikë të të ashtuquajturve serb në Mal të Zi po e shqetësojnë idenë e multikulturalizmit në Mal të Zi, kështu që reflektohet në marrëdhëniet mes Malit të Zi dhe Kosovës, edhe pse mendoj se janë mjaft të mira.