
Edhe pas fillimit të pushtimit të plotë të Rusisë në Ukrainë, shumica e studiuesve evropianë ende e shohin Ukrainën përmes marrëdhënieve të Perëndimit me Rusinë, dhe jo si një subjekt i marrëdhënieve ndërkombëtare. Nuk janë vetëm politikanët ukrainas që duhet të ndryshojnë situatën, por edhe diaspora, e cila përfaqëson në mënyrë aktive Ukrainën, historinë, traditat dhe vlerat e saj në botë.
Këtë e tha Alina Nychyk, PhD, e cila ka punuar në Institucionet Evropiane në Bruksel dhe aktualisht është studiuese në Universitetin e Shkencave të Aplikuara të Cyrihut (ZHAW) në një intervistë për The Geopost.
Libri i saj “Ukraina Vis-à-Vis Rusia dhe BE: Keqperceptimet e Sfidave të Huaja në Kohë Lufte, 2014–2015” u botua së fundmi.
Intervista e plotë:
Alina Nychyk: Këtë verë, në një konferencë në Amsterdam, takova ambasadorin e Republikës së Kosovës në Mbretërinë e Holandës. Unë ndava me të se sa më bëri përshtypje Kosova dhe thashë se nëse do të kisha mundësi, do të isha e lumtur të vija përsëri. Disa muaj më vonë ai tha: “Ekziston një mundësi e tillë, ne po organizojmë Forumin Ulpiana – një forum i diasporës, në të cilin ftohen mysafirë nga vende të ndryshme të botës”. Vitin e kaluar ishin 20, ndërsa këtë vit tashmë janë mbi 30, më shumë se 200 të ftuar. Forumi i kushtohet diasporës, rëndësisë së saj, si dhe mënyrës se si organizatat publike, bizneset dhe politikanët bashkëpunojnë me diasporën. Unë isha e ftuar si moderatore në këtë forum.
Fatkeqësisht, në Ukrainë diaspora historikisht është perceptuar shumë negativisht, duke filluar nga Bashkimi Sovjetik. Më ka habitur se sa mirë është zhvilluar bashkëpunimi me diasporën në Kosovë dhe jo vetëm këtu, por edhe në shumë vende të tjera. Në forum morën pjesë ministra dhe zyrtarë të lartë që merren me diasporën. Në vende të tjera, edhe në ato të vogla si ishulli i Shën Lucias, ka ministri përgjegjëse për diasporën. Në Ukrainë, kjo mbetet një temë tabu. Njerëzit që janë larguar shpesh konsiderohen si tradhtarë që nuk duan të punojnë për të mirën e vendit. Ata nuk e kuptojnë se në shumë raste qëndrimi jashtë vendit jep një mundësi për të bërë shumë më tepër për Ukrainën sesa mund të bëhej duke qëndruar në shtëpi.
Për shembull, unë mund të flas për përvojën time. Unë jam shkencëtare, studimet e doktoraturës i kam kryer në Universitetin e Mançesterit. Tani vazhdoj aktivitetet e mia shkencore në Cyrih, jam e angazhuar në kërkime për Ukrainën. Universitetet në vende të ndryshme më japin grante për intervista dhe kërkime. Unë merrem me temën e luftës ruso-ukrainase dhe politikën e jashtme të Ukrainës. Kjo është një temë pak e studiuar në botë, sepse shumica e studiuesve evropianë ende e shohin Ukrainën përmes marrëdhënieve të Perëndimit me Rusinë, dhe jo si një subjekt të marrëdhënieve ndërkombëtare. Tani më jepet mundësia të kryej kërkime që nuk kryhen në Ukrainë për shkak të mungesës së fondeve në shkencë. Prandaj e bëj jashtë vendit për të folur për Ukrainën.
Ky është një aspekt. Një tjetër është aktiviteti im si aktiviste publike në organizata të ndryshme. Për shembull, kur isha në Bruksel, organizova konferenca për të promovuar bashkëpunimin e Ukrainës me Bashkimin Evropian. Nuk kishte asnjë mundësi për ta organizuar këtë në Ukrainë.
Hulumtimi im i fundit si studiues u fokusua në pyetjen se pse Bashkimi Evropian i dha Ukrainës statusin e kandidatit. Kuptova se një rol të madh në këtë luajti diaspora ukrainase, ukrainasit jashtë vendit, të cilët promovuan në mënyrë aktive imazhin e Ukrainës. Kur politikanët ukrainas vizitonin vendet evropiane, ata shpesh nuk kishin kontakte të duhura me politikanët vendas, nuk dinin kë të takonin apo çfarë të bënin. Dhe ishin ukrainasit, qoftë përmes organizatave joqeveritare ose individualisht, ata që i organizuan këto takime.
Në kontekstin e temës sime të politikës së jashtme të Ukrainës, shoh që ukrainasit jashtë vendit janë tashmë pjesëmarrës në këtë politikë. Vërtet, puna e tyre mbetet e papaguar dhe nuk janë pjesë e strukturave zyrtare, por kanë ndikim të rëndësishëm. Shumë politikanë evropianë dhe studiues ukrainas vërejnë se ukrainasit jashtë vendit luajtën një rol të madh në marrjen e statusit të kandidatit për anëtarësim në BE. Prandaj, ne shohim rezultate reale, edhe në një hap kaq të rëndësishëm për ne, siç është statusi i vendit kandidat për në BE. Do të doja shumë, të mos na perceptonin më si armiq.
Unë kam librin tim me vete. Është një studim i marrëdhënieve të Ukrainës me Bashkimin Evropian dhe Rusinë gjatë vitit të parë të luftës – Politika e Jashtme 2014-2015. Një nga kapitujt i kushtohet historisë së politikës ukrainase nga pavarësia deri në vitin 2014, një analizë e aktiviteteve të presidentëve të ndryshëm dhe zhvillimit të marrëdhënieve midis Ukrainës, Rusisë dhe BE-së. Ukraina është kapur gjithmonë mes dy zjarreve.
Kur filloi pushtimi në shkallë të gjerë, sapo po mbaroja doktoraturën në Mançester. Gjithçka kishte ndryshuar aq shumë sa dukej sikur puna ime nuk kishte më rëndësi. Por më vonë kuptova se shumë aspekte të marrëdhënieve Ukrainë-Rusi-BE kishin mbetur të njëjta. Disa gjëra kishin ndryshuar, të tjera jo. Në epilog shtova një krahasim të shkurtër me vitin e parë të luftës.
Për shembull, një gjë që nuk ka ndryshuar është mungesa e mirëkuptimit të Rusisë. Ashtu si para aneksimit të Krimesë, askush nuk besonte se mund të ndodhte, kështu askush nuk besonte se Rusia do të pushtonte Ukrainën. Edhe pasi inteligjenca amerikane publikoi të dhënat e saj, politikanët evropianë dhe ukrainas ende nuk e besonin se Rusia mund ta bënte një gjë të tillë. Mosbesimi në motivet e Rusisë, në strategjinë e saj dhe në faktet e dukshme ishte i pranishëm. Putini dhe diplomatët rusë deklaruan hapur praninë e trupave, por ende askush nuk besonte se Rusia do të guxonte të pushtonte.
Një gjë tjetër që nuk ka ndryshuar është roli i shoqërisë civile ukrainase dhe ukrainasve në ushtri. Në vitin 2014, ukrainasit u vetëorganizuan dhe krijuan batalione vullnetare. Në vitin 2022 (pas fillimit të luftës së madhe – Ed.), roli i shoqërisë civile është bërë sërish jashtëzakonisht i rëndësishëm. Këto dy gjëra kanë mbetur të pandryshuara.
The Geopost: Përpara se tanket ruse të hynin në Ukrainë, kultura ruse u promovua në Ukrainë për shumë vite. Kultura dhe propaganda ruse po depërtojnë në hapësirën informative dhe kulturore të Evropës. A ka Zvicra, për shembull, një kundërveprim ndaj propagandës ruse?
Alina Nychyk: Pas fillimit të pushtimit të plotë të Rusisë, shumë kanale ruse, përfshirë Russia Today, u ndaluan në vendet evropiane. Para pushtimit, nuk kishte diskutime serioze për mundësinë e një ndalimi të tillë. Zvicra, ndonëse është një vend neutral, ku qytetarët vlerësojnë shumë neutralitetin e tyre dhe janë mësuar me burime të ndryshme informacioni, ka ndryshuar gjithashtu pozicionin e saj. Edhe pse nuk është anëtare e BE-së, Zvicra mbështeti sanksionet kundër Rusisë për shkak të luftës, pranoi refugjatët ukrainas dhe mori masat e duhura në sferën e informacionit.
Kur shikoj lajmet në gjermanisht, shoh narrativa mjaft objektive, jo propagandë pro-ruse. Megjithatë, ka situata të tjera. Për shembull, një artist ukrainas, nuk e mbaj mend emrin e tij, duhej të vinte për të performuar në Cyrih. Lobi rus arriti të ndalonte koncertin për shkak të pikëpamjeve të tij të supozuara radikale të krahut të djathtë, sepse ai kishte një foto me luftëtarët nga regjimenti Azov. Kishte gjithashtu një rast me një festival filmi ku ishte planifikuar të shfaqej një film rus që portretizonte ushtarët rusë si njerëz të pafajshëm. Filmi është realizuar nga një gazetar rus, ish-punonjës i Russia Today. Organizatorët e festivalit thanë se donin të tregonin këndvështrime të ndryshme. Por në fund, falë përpjekjeve të ukrainasve, ky film u hoq nga programi.
Siç mund ta shohim, ndonjëherë proceset shkojnë në drejtime të ndryshme. Por më duket se zviceranët kanë filluar të kuptojnë se çfarë po ndodh dhe madje kanë ndaluar asetet ruse. Ky, për mendimin tim, është hapi i duhur dhe është shumë bukur të shohësh që Zvicra po reagon në këtë mënyrë.
The Geopost: Propaganda ruse po promovon në mënyrë aktive narrativën se bota dhe Evropa tashmë janë lodhur nga një luftë në shkallë të gjerë në Ukrainë. A është e vërtetë kjo?
Alina Nychyk: Situata është e ndryshme në vende të ndryshme. Për shembull, në Austri forcat e djathta radikale fituan zgjedhjet. Një nga parullat e tyre kryesore ishte: “Të japim fund luftës, ne nuk duam luftë”. Kur jetoja në Austri, unë vetë isha dëshmitar i protestave kundër sanksioneve kundër Rusisë: ata thonë, ne jemi një vend neutral dhe nuk duam sanksione. Edhe pse Austria është pjesë e BE-së, ajo mbështeti sanksionet kundër Rusisë.
Austria është një vend më i varfër se Zvicra dhe njerëzit janë më të prekur nga rritja e çmimeve dhe vështirësitë sociale. Refugjatët ukrainas marrin ndihmë, e cila gjithashtu krijon njëfarë tensioni në mesin e popullatës lokale. Prandaj, në Austri, mund të vërehet një lodhje e caktuar me Ukrainën.
Zvicra është një vend më i pasur dhe këto probleme nuk janë aq të dukshme atje. Por edhe atje, ndonjëherë ka momente kur, le të themi, ukrainasit me makina të shtrenjta ose me apartamente që u mungojnë vendasve shkaktojnë indinjatë te popullata. Sigurisht, rastet individuale mund të përdoren për të formuar një këndvështrim të caktuar. Por në vendet e tjera, veçanërisht në Evropën Lindore, ekziston një kuptim i kërcënimit nga Rusia dhe askush nuk e dëshiron fitoren e saj.
The Geopost: Një nga të parët që e kuptoi seriozitetin e kërcënimit nga Rusia ishte Republika e Kosovës. A e shihni perspektivën e afrimit të vendeve tona në nivel zyrtar?
Alina Nychyk: Unë mendoj se po. Kosova na përkrah shumë. Është e pabesueshme se si një vend i vogël me problemet e veta mund të jetë kaq pro-ukrainas. Unë jam gjithmonë e kënaqur që vij këtu. Marrëdhëniet midis vendeve tona po zhvillohen vazhdimisht. Por përderisa Rusia ekziston në formën e saj aktuale, me diktatorin Putin, dhe për sa kohë Krimea dhe Donbasi janë të pushtuara, mendoj se do të jetë e vështirë për Ukrainën të njohë Kosovën. Kemi një problem të përbashkët dhe duhet ta zgjidhim. Nëse Rusia dhe Putini zhduken, atëherë Serbia nuk do të jetë më një kërcënim i tillë në Ballkan. Prandaj, për mendimin tim, ne duhet ta mposhtim këtë kërcënim të përbashkët dhe Kosova e kupton këtë.
/The Geopost