Shkurt dhe qartë: Si erdhi Mali i Zi në një krizë të rëndë kushtetuese

Për shkak të krizës politike në shkurt, qeveria e parë e formuar pasi qeveria tre dekadash e partisë së Presidentit Milo Gjukanoviç u zëvendësua në gusht 2020 u rrëzua.

Qeveria e dytë, pakicë e Dritan Abazoviqit, e zgjedhur për të përshpejtuar integrimin evropian, “ra” pas tre muajsh për shkak të miratimit të Marrëveshjes Themelore me Kishën Ortodokse Serbe.

Mali i Zi po përballet me zgjedhjen e një qeverie të tretë, e cila përkrahet nga forcat rreth Frontit Demokratik pro-Rus, ose para zgjedhjeve të jashtëzakonshme, që është opsioni i partive properëndimore rreth Presidentit Gjukanoviq.

Lufta politike e këtyre dy grupeve e ka futur vendin në një raund të ri krize institucionale dhe integrimi evropian pothuajse është ndalur.

Mali i Zi ndodhet në krizën aktuale që nga 19 gushti, kur qeverisë e kryeministrit Dritan Abazovic iu votua mosbesimi.

Një shumicë e vogël prej 41 deputetësh (nga gjithsej 81), e udhëhequr nga Fronti Demokratik pro-rus, Demokratët dhe lëvizja URA, kërkuan më 19 shtator të zgjidhet një qeveri e re me mandatin e Miodrag Lekiq.

Për arsye formale, presidenti Gjukanoviq refuzoi t’i jepte Lekiqit një mandat për të formuar Qeverinë për shkak të dorëzimit të parakohshëm të 41 nënshkrimeve të mbështetjes.

I mbështetur nga Partia e tij Demokratike e Socialistëve, një bllok i opozitës dhe partive të pakicës, Gjukanoviç propozon shpërndarjen e Kuvendit dhe shpalljen e zgjedhjeve.

Më 22 shtator, shumica parlamentare e fut në procedurë propozimin për shkarkimin e Gjukanoviqit, pra nismën nëse ai ka shkelur Kushtetutën, por Kuvendi e kthen në rishikim për arsye procedurale.

Gjukanoviq mund të shkarkohet nga parlamenti vetëm nëse Gjykata Kushtetuese konstaton se ai ka shkelur Kushtetutën. Megjithatë, ajo gjykatë ka qenë joaktive që nga shtatori.

Fronti Demokratik njoftoi se propozimi (i rishikuar) për shkarkimin e Gjukanoviqit do të dërgohet përsëri në Kuvend për votim më 22. Nëntor.

Më 30 shtator, shumica parlamentare refuzoi të votojë kërkesën e Gjukanoviqit për shpërndarjen e Kuvendit.

Me propozim të Frontit Demokratik pro-rus, më 1 nëntor, Kuvendi miratoi ndryshimet në Ligjin për Presidentin, me të cilat transferohet autoriteti kushtetues i Gjukanoviqit, në pjesën e zgjedhjes së mandatarëve për përbërjen e Qeverisë, në shumicën parlamentare.

Që ky ligj të marrë formë të prerë, duhet të shpallet nga presidenti Gjukanoviq, i cili e refuzon dhe e kthen në parlament për një votim tjetër. Nëse e miratojnë sërish, ai duhet ta shpallë në një periudhë të shkurtër që nuk është përcaktuar.

I vetmi institucion përgjegjës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit për Presidentin dhe vendimtar për mbajtjen e rregullt të zgjedhjeve, Gjykata Kushtetuese nuk ka pasur kuorum që nga mesi i shtatorit sepse ka vetëm tre gjyqtarë nga shtatë të paraparë.

Përpjekja e fundit për zgjedhjen e gjyqtarëve të asaj gjykate në Kuvend ka dështuar në fund të tetorit, sepse asnjë kandidat nuk ka marrë mbështetjen e nevojshme prej dy të tretave të 54 deputetëve. Në raundin e dytë të votimit, më 22 nëntor, për zgjedhje duhen 49 vota.

DPS e Gjukanoviqit më herët i ka bërë thirrje shumicës parlamentare që të heqë dorë nga Ligji për Presidentin, duke shprehur gatishmërinë për negociata për zgjedhjen e gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese.

Më 9 nëntor, Gjukanoviq i kërkoi Komisionit të Venecias, një organ këshillues i Këshillit të Evropës, një opinion urgjent për Ligjin e ndryshuar për Presidentin, duke deklaruar se rivotimi i tij mund të rrëzojë rendin kushtetues të Malit të Zi.

Përfaqësuesit e komunitetit ndërkombëtar, të vendeve të QUINT-it dhe të Bashkimit Evropian, të cilët shprehën “shqetësim të thellë”, kërkuan zgjidhje për krizën politike dhe institucionale.

Mali i Zi është anëtare i NATO-s që nga viti 2017 dhe në negociatat e anëtarësimit me Bashkimin Evropian hapi të gjithë kapitujt dhe mbylli përkohësisht tre. Në dy vitet e fundit nuk ka pasur progres në negociata./RSE/