Ku po shkon Mali i Zi?

Të dielën, më 23 tetor, u mbajtën zgjedhjet lokale në 14 nga 25 komunat në Mal të Zi. Edhe pse zgjedhjet lokale, të gjithë aktorët politikë e dinë mirë se kjo ishte një provë për zgjedhje të mundshme të jashtëzakonshme parlamentare. Shkak për këtë është se zgjedhjet janë mbajtur edhe në kryeqytetin Podgoricë, si dhe në qytetet më të mëdha në veri dhe jug të vendit, Bijelo Polje dhe Tivar.

Zgjedhjet lokale padyshim kanë treguar se kush janë humbësit dhe kush janë fituesit e këtyre zgjedhjeve.

Le të fillojmë me humbësit.

Humbja e parë e zgjedhjeve është sigurisht Partia Demokratike e Socialistëve. Siç qëndrojnë gjërat, DPS humbi pushtetin në Podgoricë, Danilovgrad, Zeta, Pljevlja dhe Kolashin. Pushteti në Bijelo Polje dhe Tivar mund të ruhet vetëm përmes një marrëveshjeje të gjerë koalicioni me një numër partish të pakicave dhe qytetare.

Doli se DPS nuk arriti të ndalonte trendin rënës që ka vijuar që nga humbja në zgjedhjet parlamentare të 2020-ës. Ka shumë arsye për këtë. Sigurisht, disa janë në vetë DPS. Qëndrimi i personave që dyshohen për shumë veprime të padenjë në klubin e deputetëve dhe në krye të partisë bëri që një pjesë e mirë e votuesve në Mal të Zi të preferojnë opsione të tjera ose thjesht të qëndrojnë në shtëpi.

Malazezëve u pëlqen të jenë me qeverinë, cilado qoftë ajo

Ka edhe dy arsye për rënien e DPS që nuk varen fare prej tyre. E para është se DPS ishte dhe mbetet një parti klienteliste në një masë të madhe. Kjo solli në DPS një sërë kuadrosh që nuk kishin bindje të tjera përveç nevojës për para dhe privilegje. Kur kjo u zhduk, u zhduk edhe nevoja e tyre për anëtarësim. Një arsye tjetër për rënien e DPS-së qëndron në faktin se malazezëve u pëlqen të jenë me qeverinë, pavarësisht se çfarë lloj qeverie është.

Humbësit tjetër, jo më pak se DPS janë URA dhe SNP në pushtet. Pyes veten se si mund të ndodhë kjo, kur kam shkruar më lart se malazezëve u pëlqen të jenë me qeverinë? Shpjegimi është i thjeshtë. As URA dhe as SNP, edhe pse me pjesën më të madhe të pushtetit, nuk kanë arritur të krijojnë një rrjet të gjerë klientelist në një kohë të shkurtër që kur Abazovic dhe Joković morën qeverinë. Ndërkohë, ata u braktisën nga votuesit që i votuan në vitin 2020 për bindje. Në disa qytete këto dy parti mbetën pa asambleistë në parlamentet lokale për shkak se nuk e kaluan censusin. Gjithashtu, as URA dhe as SNP nuk i duhen askujt për të formuar një shumicë parlamentare. Është e vërtetë, ata mund të ftohen në pushtet nga fituesit e zgjedhjeve, por është fare e qartë se edhe nëse janë pjesë e qeverisë, realisht do të jenë vetëm “ikebana”.

Fituesit e zgjedhjeve janë sigurisht lëvizja “Evropa sad” dhe Fronti Demokratik.

Lëvizja “Evropa sad” ka marrë më së shumti vota në Podgoricë, mbi 20 për qind dhe është reale të pritet që bartësi i listës së tyre, Jakov Milatoviq, të bëhet kryetar komune. Ajo që objektivisht kontribuoi në suksesin e tyre është se ata ngritën pagat dhe pensionet më të ulëta dhe rritën përfitimet sociale, ndërsa Milatoviq dhe Spajiq ishin ministra në Qeverinë e Malit të Zi. Duhet pranuar se fushata, e përqendruar ekskluzivisht në rritjen e standardit të jetesës, i solli lëvizjes një pjesë të mirë të votave nga kombet minoritare dhe votuesit pro malazez, gjë që mund të shihet nga rezultatet nga qendrat e votimit.

DPS i tronditur

Fronti Demokratik ka treguar se ka një elektorat të qëndrueshëm, i cili e voton pavarësisht nëse ai subjekt politik është në opozitë apo në pushtet. Këmbëngulja për çështjet kombëtare është padyshim ende e rëndësishme për një pjesë të votuesve, siç shihet edhe nga votat e fituara nga Fronti Demokratik.

Demokratët e Aleksa Beçiqit mund të jenë të kënaqur me numrin e votave të fituara, por është e qartë se duhet të ndryshojnë diçka, sepse ky numër votash nuk u garanton atyre se mund të jenë akter vendimtar në zgjedhjet parlamentare.

Shtrohet pyetja se si do të vazhdojnë proceset në skenën politike në Mal të Zi?

DPS duket qartë se është tronditur. E ardhmja e tyre është shumë e diskutueshme dhe do të varet nga sa të suksesshme do të jenë reformat brenda partisë. Një përgjegjësi e madhe sigurisht që do të kenë kryetarët e komunave të Tivarit dhe Bijelo Polje (nëse DPS mbetet në pushtet atje). Nëse DPS do të mbijetojë politikisht do të varet nga sa me sukses i menaxhojnë ato komuna. Nëse “rrëshqasin” aty, ajo mund të jetë gozhda në arkivol.

URA dhe SNP kanë një problem edhe më të madh. Është fare e qartë se zgjedhjet lokale treguan se qeveria aktuale e dorëhequr është politikisht jolegjitime. Por rënia e Qeverisë do të nënkuptonte edhe prerjen e URE dhe SNP nga të gjitha burimet shtetërore dhe realisht fundin e tyre politik.

Ndonëse janë fituesit më të mëdhenj të zgjedhjeve, lideret e “Evropa sad” janë potencialisht në problemin më të madh. Është e vërtetë që rritën pagat dhe pensionet, por është gjithashtu e vërtetë se kjo u arrit me çmimin e rritjes marramendëse të borxheve kombëtare dhe kolapsit të Fondit të Shëndetësisë. Kjo është arsyeja pse zgjedhjet parlamentare do t’i përshtaten kësaj subjekti politik qysh nesër. Çdo vonesë është potencialisht problematike për ta, sepse vonesa e parë e pagave dhe pensioneve apo ulja e tyre do të çonte në humbjen e një pjese të konsiderueshme, në mos më të madhe të votuesve.

Mandic në pozicionin më të relaksuar

Realisht, pozicionin më të relaksuar aktualisht e mban kryetari i Frontit Demokratik, Andrija Mandiq. Ai ka elektoratin më të qëndrueshëm në Mal të Zi. Gjithashtu, dhe aktualisht më i motivuari, për të shkuar në zgjedhjet lokale dhe në të gjitha zgjedhjet e tjera. Ndryshe nga të gjitha subjektet e tjera politike, të cilat kanë dhe do të kenë akoma më shumë probleme me abstenuesit, Frontit Demokratik falë këtij fakti i mbetet vetëm rritje e vazhdueshme.

Edhe pse u paralajmeruan kërkesa për zgjedhje të jashtëzakonshme parlamentare, mendoj se kjo çështje tani, të paktën për një periudhë të shkurtër, do të lihet mënjanë. Për një arsye të thjeshtë, sepse zgjedhjet për momentin nuk i përgjigjen asnjë subjekti politik të përfaqësuar në parlament, përveç Frontit Demokratik.

Kur bëhet fjalë për zhvillimin e situatës në zonat ku janë mbajtur zgjedhjet, është reale të pritet që kaosi të kalojë nga niveli kombëtar në nivelet lokale. Pra, do të shohim një skenar të njohur – grindje mes partnerëve të koalicionit për ndarjen e mandateve, punësimin politik dhe keqpërdorimin e resurseve. Pra, asgjë që nuk kemi parë më parë, thjesht më e dukshme dhe shumë më primitive.

Sigurisht që çmimin do ta paguajnë qytetarët, të cilët gjithashtu nuk janë të pafajshëm për këtë situatë.

Prandaj, situata në Mal të Zi është e rregullt.

Domethënë jonormale./Al Jazeera