Një përrallë për dy konspiracione ballkanike

Ekskluzivisht për The Geopost: Janusz Bugajski

Dy teori të mëdha konspirative në Ballkanin Perëndimor sillen rreth zgjidhjes përfundimtare të konflikteve të vazhdueshme rajonale. Këto teori përmbajnë shumë prova dhe analistët duhet të përpiqen të dallojnë faktin nga trillimi. Ato bazohen në besimin se zhgënjimi në rritje në Uashington dhe Bruksel për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të pazgjidhura dy dekada pas luftërave Jugosllave ka prodhuar dy zgjidhje radikale – planin e ndarjes dhe planin trepalësh.

Të dy planet e supozuara sugjerojnë se konflikti thelbësor në Ballkanin Perëndimor është midis serbëve dhe shqiptarëve dhe se rajoni mund të shkojë drejt një periudhe më të gjatë paqeje dhe stabiliteti nëse ai konflikt frenohet ose përfundon.

Plani i ndarjes u zbulua gjatë mandatit të Donald Trump për të gjetur një zgjidhje për mosnjohjen e shtetësisë së Kosovës nga Serbia. Diplomatët e Trumpit besonin se problemi themelor ishte konflikti etnik, jo ambiciet politike dhe se harta aktuale nuk korrespondonte me përkatësinë etnike. Ata ishin gjithashtu të bindur se Beogradit i duhej një karotë mjaft e madhe për të kënaqur aspiratat e tij.

Ideja e ndarjes u formulua si ri-hartim i kufijve apo rregullim territorial. Politikanët kryesorë në Beograd, Prishtinë dhe Tiranë janë përfshirë në procesin për të gjetur një zgjidhje të qëndrueshme territoriale.

Mbi të gjitha, Serbia dhe Shqipëria u joshën me një ndarje të mundshme të Kosovës mes tyre. Prandaj kontaktet e shpeshta dhe të përzemërta mes kryeministrit Edi Rama dhe presidentit Aleksandar Vuçiq. Politikanët amerikanë besonin se kjo do t’i ndihmonte të tria palët të fitonin.

Beogradi mund të pretendojë të fitojë tokat serbe dhe të përfshijë popullsinë serbe të veriut të Kosovës pa pasur nevojë të njohë shtetin e shkëputur pasi ai do të zhdukej.

Tirana mund të pretendonte se krijoi një Shqipëri më të madhe etnike në përputhje me aspiratat historike. Dhe me sa duket Prishtina do të ishte e lumtur me inkorporimin e Kosovës në Shqipëri, pavarësisht heqjes dorë nga ndonjë territori.

Ky plan konspirativ dështoi kryesisht sepse Qeveria e Hashim Thaçit nuk donte të humbiste territore pa fituar komunitetet me shumicë shqiptare në Serbinë jugore dhe sepse nuk e mirëpriti të bëhej një administratë provinciale në një Shqipëri të zgjeruar.

Ndërsa plani doli në media, ai gjithashtu nxiti frikën e luftërave të reja në Ballkan, pasi grupe të shumta etnike që përbëjnë shumicën në qarqet kufitare do ta shihnin atë si një precedent për ndarjen territoriale dhe aneksimin nga shtetet e lidhura. Si rezultat, opsioni i ndarjes është hequr gradualisht, megjithëse mund të rishfaqet në një formë të re.

Një plan i ri për të zgjidhur mosmarrëveshjet kryesore në Ballkanin Perëndimor u zhvillua nën administratën e Joe Bidenit. Ai bazohet në premisën e një ndarjeje trepalëshe të ndikimit ndërmjet Serbisë, Shqipërisë dhe Kroacisë, pa kërkuar ndryshime kufijsh apo ndarje të plotë territoriale.

Drafti nuk u publikua, duke e lënë terrenin të hapur për spekulime dhe teori edhe më të thella konspirative.

Autorët e planit trepalësh besojnë se rajoni mund të stabilizohet nëse Beogradi, Tirana dhe Kroacia shpërblehen me dominim politik dhe ekonomik mbi shtetet më të vogla fqinje.

Kështu, Beogradi do të kontrollonte në masë të madhe entitetin serb në Bosnjë e Hercegovinë, do të avanconte serbizimin e Malit të Zi dhe do të zhvillonte iniciativën e saj Ballkani i Hapur. Në një marrëveshje të tillë, Beogradi mund ta njohë edhe pavarësinë e Kosovës de-facto edhe pse jo de jure siç parashikon propozimi aktual franko-gjerman.

Ndërkohë, Shqipëria dhe Kosova mund të bashkohen edhe pa një bashkim formal dhe Zagrebi mund të krijojë një entitet kroat de fakto në Bosnjë e Hercegovinë që do të kënaqte ambiciet e veta rajonale.

Plani trepalësh do të siguronte padyshim dominimin e tre fuqive rajonale dhe nën presionin ndërkombëtar do të pritej që shtetet më të vogla të pajtoheshin. Megjithatë, kjo skemë trepalëshe përmban gjithashtu tre të meta të mëdha.

Së pari, Malazezët, Boshnjakët dhe Kosovarët, identitetet e dallueshme kombëtare dhe shtetërore të të cilëve janë forcuar që nga rënia e Jugosllavisë, do t’i rezistojnë çdo përpjekjeje për të kufizuar pavarësinë e tyre dhe për t’i nënshtruar një zgjidhjeje më të gjerë politike.

Së dyti, Serbia, Kroacia dhe Shqipëria mund ta interpretojnë planin trepalësh vetëm si hapin e parë drejt një pushtimi të plotë territorial të miratuar nga Washingtoni dhe Brukseli. Dhe së treti, plani trepalësh do të lejonte një depërtim edhe më të madh rus në rajon duke i dhënë Kremlinit më shumë klientë në Ballkan.

Në këtë mënyrë, një plan që synon zgjidhjen e përhershme të të gjitha mosmarrëveshjeve të pazgjidhura në praktikë do të krijonte konflikte të reja rajonale.

Ndërsa, edhe pse duhet të jemi të kujdesshëm në besimin e të gjitha teorive konspirative, duhet të jemi vigjilentë edhe në rast të praktikave konspiruese. /The Geopost/

—

Janusz Bugajski – është anëtar i lartë në Fondacionin Jamestown në Washington DC, libri i tij i ri është “Shteti i dështuar: Një udhëzues mbi arsyet e shpërbërjes së Rusisë“