Vrasësit e paguar dhe diversantët rusë po synojnë industrinë e armëve të Bullgarisë, thotë një manjat

Prodhuesi i armëve Emilian Gebrev i mbijetoi dy tentativave për helmim dhe fabrikave të tij të municionit iu vu zjarri.

Një manjat bullgar i armëve që i mbijetoi dy tentativave për vrasje ruse po ngre alarmin për një fushatë sabotimi që ai thotë se Moska ka zhvilluar prej vitesh për të penguar dërgesat e rëndësishme të armëve në Ukrainë.

Emilian Gebrev, kompania e të cilit Emco prodhon pjesën më të madhe të prodhimit bullgar të plumbave të standardit sovjetik dhe predhave të tankeve të furnizuara në Kiev, i tha Financial Times se sabotatorët rusë kanë shënjestruar në mënyrë aktive fabrikat dhe depot e tij – edhe pas pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga presidenti rus Vladimir Putin vitin e kaluar.

“Kërcënimet ruse [nënkuptojnë] se një sërë masash të reja duhet të ndërmerren në nivel kombëtar dhe të aleancës”, shkroi ai në përgjigjet e tij ndaj pyetjeve të dërguara me email. Ai i referohej NATO-s, në të cilën Bullgaria është anëtare që nga viti 2004.

Prodhuesi i armëve tha se agjentët e Inteligjencës Ushtarake Ruse (GRU) që u përpoqën ta vrisnin dy herë në 2015 “me sa duket vepruan sipas udhëzimeve nga një nivel shumë i lartë në Moskë”, por se mbeti e paqartë pse Rusia “përdori metoda subversive në vendet e lidhura me mbrojtjen dhe “[kundër] jetëve të individëve në tokën e NATO-s dhe BE-së”.

Asnjë agjent rus nuk u kap apo u ndoq penalisht në lidhje me helmimet dhe shpërthimet në vendet e kompanisë së tij, të cilat Gebrev ia atribuoi ndikimit të vazhdueshëm të Moskës mbi qeverinë bullgare.

Ndërhyrja ruse, e cila shtrihet gjithashtu në partitë politike dhe media, kërcënon ambiciet në rritje të Bullgarisë për të rritur prodhimin e armëve dhe municioneve të epokës sovjetike të përdorura nga Ukraina dhe klientët në vendet në zhvillim, sipas analistëve dhe zyrtarëve qeveritarë.

Shteti ballkanik 7 milionësh- një nga aleatët më të afërt të Moskës gjatë Luftës së Ftohtë – mbetet një zonë e preferuar e operacioneve për agjentët rusë, sipas Gebrev dhe të brendshëm të industrisë. Ata thonë se infiltrimi është veçanërisht i mprehtë në shërbimet e zbatimit të ligjit dhe sigurimit të vendit.

Që nga Lufta e Ftohtë, “Bullgaria ishte shumë e ekspozuar dhe e qetë, duke siguruar një mjedis të favorshëm për agjentët e GRU për të vepruar lirisht,” tha Gebrev.

Gebrev u helmua në vitin 2015 me një agjent nervor organofosfat të ngjashëm me Novichok – një substancë e përdorur në atentatin ndaj ish-oficerit të inteligjencës ruse Sergei Skripal në tokën britanike tre vjet më vonë.

Në rastin e Gebrevit, agjenti nervor ishte spërkatur në dorezën e derës së makinës së tij në një parking në Sofje. Ai ra në koma për disa javë, por u shërua. Disa muaj më vonë ai shfaqi simptoma të ngjashme të helmimit në shtëpinë e tij verore dhe u dërgua në spital dhe u trajtua.

Prokurorët bullgarë hetuan tre agjentë të GRU-së të dyshuar për trajtimin e agjentit nervor dhe i akuzuan për “vrasje të mbetur në tentativë”. Megjithatë, në vitin 2020 çështja u mbyll me arsyetimin se hetimi kishte ngecur dhe kishte mungesë të ndihmës juridike ndërkombëtare.

Ekspertët kanë theksuar se Emco është një nga kompanitë e pakta jashtë Rusisë që prodhon predha tankesh 125 mm të standardit sovjetik, të cilat forcat ukrainase i përdorin ende për flotën e tyre të vjetër të tankeve. Këto aftësi të veçanta mund të jenë një nga arsyet pse prodhuesi bullgar është në shënjestër të tentativave për sabotim.

“Rusët janë shumë të interesuar për objektet tona dhe njerëzit që u shërbejnë atyre,” tha një zyrtar bullgar i cili kërkoi anonimitetin. “Pyetja është se si autoritetet bullgare mund të mbrojnë industrinë dhe njerëzit që zotërojnë industrinë. Hetimet e gabuara, provat e shkatërruara – ky është një problem. Kush po heton prokurorët?”

Emco u vu për herë të parë nën vëzhgim në vitin 2011, kur një nga depot e saj në Bullgarinë qendrore u godit nga një shpërthim. Gebrev tha se ky ishte akti i parë i sabotimit kundër fabrikave të tij – një pretendim i pa konfirmuar nga një hetim zyrtar. Shpërthime të tjera kanë ndodhur gjatë viteve, duke përfshirë një shpërthim në vitin 2022 dhe një zjarr të madh këtë vit në uzinën Emco në Karnobat në Bullgarinë lindore.

Incidente të ngjashme kishin ndodhur gjithashtu në prodhuesit e tjerë të armëve pa hetimin e rrethanave nga autoritetet, tha ai.

“Në më shumë se një duzinë rastesh që përfshijnë akte ruse të terrorizmit dhe rrjeteve të spiunazhit në Bullgari, nuk pati asnjë rezultat,” tha Gebrev. “Të gjitha hetimet ose janë ndërprerë ose janë vonuar dhe asnjë nuk është vënë para drejtësisë.”

Korrupsioni midis prokurorëve bullgarë dhe mungesa e hetimeve për sjelljen e tyre kriminale janë theksuar në raportet e Komisionit Evropian. Mosndëshkimi i prokurorisë dhe ndikimi i vazhdueshëm i Rusisë janë gjithashtu ndër arsyet e përmendura nga disa kryeqytete të BE për të bllokuar hyrjen e Bullgarisë në zonën Shengen pa kufij.

Nën qeverinë e zgjedhur së fundmi pro-perëndimore në Sofje, e cila është zotuar të frenojë ndikimin rus, prokurori i përgjithshëm u shkarkua në qershor dhe reforma në drejtësi e ka bërë më të vështirë heqjen e rasteve të korrupsionit dhe krimit të organizuar. Gebrev tha se ky është një fillim, por ka ende shumë punë për të bërë.

“Zyra e prokurorit dhe ish-udhëheqja e Shërbimit të Sigurisë Kombëtare [DANS] u përfshinë në një mbulim sistematik dhe masiv të akteve të sabotimit nga agjentët rusë, duke përfshirë shpërthimet në objektet tona të magazinimit dhe tentativën për helmimin e Novichok,” ai. tha.

DANS tha se kohët e fundit kishte marrë “një numër masash” për të kufizuar ndikimin rus dhe zbuloi “një numër të paprecedentë rastesh të aktivitetit spiunazh keqdashës rus”.

Veselin Ivanov, një zëdhënës i zyrës së prokurorit bullgar, tha se pretendimet për infiltrimin rus ishin “kategorikisht jo të vërteta” dhe se udhëheqja e re ishte e përkushtuar për reformimin e institucionit të saj. Ai tha se prokurorët dokumentuan “veprimtaritë kriminale” të agjentëve të GRU dhe i mbanin ata penalisht përgjegjës. Megjithatë, duke qenë se Rusia nuk i ekstradon qytetarët e saj, “nuk ka asnjë mënyrë për t’i sjellë ata para drejtësisë”.

Sa i përket shpërthimeve, Ivanov tha se zyra e tij kishte regjistruar katër incidente në të cilat u shkatërruan produkte të destinuara për eksport në Gjeorgji dhe Ukrainë. Sofja “ka paditur gjashtë persona të njohur si oficerë të GRU,” tha ai.

Qeveria e re po mbështet industrinë e armëve të vendit për të nxitur rritjen ekonomike në anëtarin më të varfër të BE-së. Eksportet bullgare u rritën me më shumë se 1 miliard euro në 2022 krahasuar me një vit më parë – dhe “një pjesë e madhe e kësaj është për shkak të prodhimit të municioneve”, tha për FT Ministri i Mbrojtjes Todor Tagarev.

Zyrtarët bullgarë vlerësojnë se deri në 40 për qind të plumbave dhe predhave të përdorura nga Ukraina në luftën e saj kundër Rusisë janë prodhuar në Bullgari.

Përveç dërgesave direkte në Kiev, “shumë shkon në vendet që dërguan stoqet e tyre në Ukrainë … dhe ne po rimbushim rezervat për aleatët,” tha Tagarev. “Direkt dhe indirekt, më shumë se gjysma e prodhimit tonë shkon në Ukrainë,” shtoi ai.

Sipas zyrtarëve qeveritarë, rreth 5 për qind e prodhimit të brendshëm bruto të vendit vjen nga tregtia e armëve. Shumica e biznesit trajtohet nga kompani private si Emco dhe Arsenal, të cilat tani po përpiqen të zgjerojnë prodhimin për të përfshirë pajisjet standarde të NATO-s.

“Aleanca perëndimore është e interesuar të prodhojë më lirë dhe më shpejt, jo vetëm për Ukrainën… Prodhuesit bullgarë po përpiqen të kalojnë në standardet perëndimore,” tha Tihomir Bezlov, një analist ushtarak në Qendrën për Studimin e Demokracisë në Sofje. Por për shkak të çështjeve të licencimit dhe shqetësimit të kompanive perëndimore me dhënien e prodhimit te një ish-aleat rus, do të jetë një “proces i ngadaltë”, tha ai.

Ish-ministri i mbrojtjes Velizar Shalamanov tha se infiltrimi rus vazhdon të pengojë ambiciet e Bullgarisë.

“Ekziston rreziku që Bullgaria të marrë njohuri perëndimore,” tha ai. “Ne duhet të reformojmë shërbimet e inteligjencës. [Aleatët e NATO-s] nuk do të na besojnë nëse nuk mund të mbrojmë njohuritë./FT/