“Stabiliteti është i brishtë”: Një zonë e konfliktit evropian e anashkaluar është në një pikë kthese midis paqes dhe betejës

PIKAT KRYESORE

Ndërsa Evropa e kthen vëmendjen e saj ndaj luftës së vazhdueshme midis Rusisë dhe Ukrainës, paqja dhe stabiliteti nuk janë aspak të garantuara në një tjetër nga zonat më të paqëndrueshme të konfliktit të rajonit, ka thënë një diplomat i lartë i BE-së.

Marrëdhëniet midis Serbisë dhe Kosovës, të tensionuara që nga konflikti brutal midis dy vendeve në vitet 1990, mbeten “të brishta” pavarësisht marrëveshjes për një rrugë të re drejt normalizimit, sipas Miroslav Lajçak.

Marrëveshja shënoi një hap të madh përpara për kundërshtarët e vjetër, por më vonë u dëmtua nga një ringjallje e dhunës.

DAVOS, ZVICËR – Ndërsa vëmendja e Evropës kthehet në luftën e vazhdueshme midis Rusisë dhe Ukrainës, paqja dhe stabiliteti në një tjetër nga zonat më të paqëndrueshme të konfliktit të rajonit nuk janë aspak të garantuara, sipas një diplomati të lartë të BE-së.

Marrëdhëniet midis Serbisë dhe Kosovës, të tensionuara që nga konflikti brutal midis dy vendeve në vitet 1990, mbeten të vështira edhe një vit pas një marrëveshjeje tentative për një rrugë të re drejt normalizimit.

“Stabiliteti është i brishtë. Ne nuk mund ta marrim paqen dhe stabilitetin si të mirëqenë,” i tha CNBC në Davos muajin e kaluar Miroslav Lajçak, përfaqësues i posaçëm i BE për dialogun Beograd-Prishtinë dhe Ballkanin Perëndimor.

Dialogu Beograd-Prishtinë është një seri bisedimesh të ndërmjetësuara nga Bashkimi Evropian që synojnë reduktimin e armiqësive midis vendeve fqinje të Evropës Juglindore.

Në shkurt 2023, Serbia dhe Kosova ranë dakord për një rrugë drejt normalizimit, duke shënuar një hap të madh përpara për kundërshtarët e gjatë, fërkimi i të cilëve prej dekadash është përqendruar në mosmarrëveshjet territoriale dhe ndarjet etnike.

Megjithatë, ky përparim u dëmtua më vonë nga një ringjallje e dhunës në Kosovën veriore, duke përfshirë një shkëmbim zjarri vdekjeprurës midis një grupi të armatosur rëndë të serbëve etnikë dhe forcave speciale të policisë kosovare në fshatin Banjska.

Nuk ka rrugë kthimi

Veriu i Kosovës është me shumicë serbe dhe prandaj pretendohet nga Beogradi si krahina e tij jugore. Kosova në tërësi, megjithatë, është 93% shqiptarë etnikë dhe Prishtina shpalli pavarësinë në vitin 2008.

Konflikti i gjatë midis dy vendeve e ka lënë Evropën shumë të ndarë për të ardhmen. Disa anëtarë të BE-së – Spanja, Sllovakia, Qiproja, Rumania dhe Greqia – dhe fqinjë të tjerë jo-BE kundërshtojnë pretendimin e Kosovës për pavarësi.

Megjithatë, Lajçak tha se marrëveshja e normalizimit e kishte çuar situatën përpara “si kurrë më parë”, duke vënë në dukje se fokusi ishte tani në zbatimin. Masat e normalizimit përfshijnë zhvillimin e “marrëdhënieve normale, të fqinjësisë së mirë” dhe shmangien nga “kërcënimi ose përdorimi i forcës” në mosmarrëveshjet e ardhshme.

“Nuk ka rrugë kthimi,” tha ai. “Nuk ka rrugëdalje nga këto marrëveshje sepse këto marrëveshje janë të pranuara nga të dyja palët”.

Si BE ashtu edhe SHBA janë shumë të interesuara për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, edhe pse ato përballen me konflikte të tjera ndërkombëtare që zhvillohen me shpejtësi midis Izraelit dhe Hamasit dhe Rusisë e Ukrainës.

Por ora po troket. Me zgjedhjet në Parlamentin Evropian këtë verë dhe në SHBA më vonë gjatë vitit, përparimi në bisedimet e normalizimit do të jetë vendimtar përpara se çështja të privohet.

“Ajo që fillon përpara zgjedhjeve të BE-së dhe SHBA-së do të vazhdojë gjatë gjithë procesit zgjedhor”, tha Lajçak. “Por nëse nuk fillon më parë, kam dyshime se do të fillojë më pas”.

Rezistenca ka më shumë gjasa të vijë nga liderët përkatës të Serbisë dhe Kosovës, presidenti Aleksandar Vuçiç dhe kryeministri Albin Kurti, të cilët kanë një bazë nacionaliste për të qetësuar në shtëpi.

Ka shumë në rrezik për të dyja palët. Sipas Lajçak, pasi Serbia dhe Kosova po kërkojnë anëtarësimin në BE, kjo mund të jetë një nxitje për BE-në për të promovuar paqen midis dy vendeve.

Serbia është aktualisht në mes të bisedimeve të pranimit në BE pasi iu dha statusi i kandidatit në vitin 2012, ndërsa Kosova ka statusin e kandidatit potencial, megjithëse të dy vendet kanë nevojë për reforma të mëdha për t’u bashkuar me bllokun.

“Suksesi i procesit të normalizimit do të varet edhe nga sa drejtpërdrejt dhe ngushtë janë të lidhura me rrugën e Kosovës dhe Serbisë drejt BE-së”, tha Lajçak. “Kjo është leva më e fortë që kemi”./cnbc/