Nacionalistët e djathtë serbë dhe sllovakë forcojnë lidhjet

Rilidhja e grupeve ekstremiste të djathta në Sllovaki dhe Serbi pas gati dy dekadash heshtjeje ngre një pyetje kyçe: pse po ndodh pikërisht tani? Përgjigja duket se qëndron më pak te përputhja e sinqertë ideologjike e ekstremistëve, dhe më shumë te bashkëpunimi instrumental brenda ekosistemit më të gjerë pro-Kremlinit të dezinformimit dhe ndikimit.

Gjatë dy dekadave e gjysmë të fundit, bashkëpunimi midis aktorëve ekstremistë të djathtë në Sllovaki dhe Serbi ka kaluar nëpër disa faza – nga kontaktet e hapura dhe paraqitjet e përbashkëta publike në fillim të viteve 2000, përmes një periudhe heshtjeje dhe tërheqjeje nga skena publike, deri te ringjallja e papritur në vitin 2024 përmes kanaleve politike, mediatike dhe subkulturore. Kjo dinamikë e ndryshueshme pasqyron si përshtatjen e ekstremit të djathtë ndaj rrethanave dhe objektivave të reja, ashtu edhe proceset më të gjera brenda rrjetit pro-Kremlinit të ndikimit në Evropën Qendrore dhe Lindore. Më poshtë do të shqyrtojmë më hollësisht se si është zhvilluar bashkëpunimi mes nacionalistëve të djathtë serbë dhe sllovakë, si dhe cilat janë forcat kryesore që shtyjnë sot rilidhjen e tyre.

Nga viti 2007 deri te heshtja: Zhdukja e lidhjeve të ekstremit të djathtë

Në tetor 2007, policia serbe në Novi Sad arrestoi dhe deportoi njëmbëdhjetë shtetas sllovakë gjatë një aktiviteti përkujtimor të organizuar nga grupi ekstremist i djathtë “Obraz”, në nder të mbretit Stefan Vladislav. Fillimisht, shtetasit sllovakë pretenduan se ishin turistë në rrugë për në Kragujevac, me synimin të qëndronin shkurtimisht në qytet. Megjithatë, doli se ishin të lidhur me organizata ekstremiste sllovake si “Vëllazëria Sllovake” (Slovenská pospolitosť) dhe “Lëvizja e Rindërtimit Sllovak” (Slovenské hnutie obrody), dhe se kishin planifikuar të merrnin pjesë në tubimin e organizuar nga “Obraz”. Ky incident përfaqëson një nga shembujt e rrallë të njohur publikisht të bashkëpunimit mes ekstremit të djathtë sllovak dhe atij serb, i cili tërhoqi vëmendjen kryesisht për shkak të përfshirjes së policisë dhe reagimeve diplomatike. Megjithatë, kjo ndodhi pothuajse dy dekada më parë – aq larg në kohë sa që as “Obraz” e as “Vëllazëria Sllovake” nuk ekzistojnë më në formën e tyre të dikurshme.

Pas arrestimeve në Novi Sad, kontaktet mes grupeve ekstremiste të djathta serbe dhe sllovake filluan të zbehen, derisa pothuajse u zhdukën plotësisht. Edhe pse herë pas here shfaqeshin gjeste simbolike bashkëpunimi në internet, nuk pati përpjekje serioze për rilidhje. Kjo tërheqje ishte pasojë e transformimit të ekstremit të djathtë në Sllovaki – nga lëvizje të rrugës, të pakorganizuara dhe në margjina të jetës politike, në aktorë formalë politikë, pra parti që marrin pjesë në proceset e rregullta zgjedhore. Për këtë ndryshim, merita i takon kryesisht Marian Kotlebës, ish-udhëheqësit të “Vëllazërisë Sllovake”, i cili arriti të bashkonte grupe dhe individë ekstremistë të djathtë në partinë politike “Partia Popullore Sllovakia Jonë” (Ľudová strana Naše Slovensko – ĽSNS). Partia, relativisht shpejt pas themelimit, hyri në parlament, dhe Kotleba e zhvendosi fokusin nga bashkëpunimi ndërkombëtar në politikën e brendshme, të përqendruar në fitimin e mbështetjes së zgjedhësve vendas dhe suksesin në zgjedhje. Aktivitetet e “Vëllazërisë Sllovake” shpejt u shuan, dhe madje edhe përpjekjet simbolike për lidhje ndërkombëtare u zhdukën krejtësisht.

Megjithëse narrativat që lidhen me Serbinë – veçanërisht tema e Kosovës dhe bombardimeve të NATO-s – vazhdojnë të jenë të pranishme në diskursin e gjerë të djathtë në Sllovaki, ato përdoren kryesisht për të shprehur qëndrime anti-perëndimore, e jo si tregues i një solidariteti të vërtetë me nacionalistët serbë. Tubimet publike dhe fushatat e mbështetjes pothuajse u zhdukën deri në fund të dekadës së kaluar, dhe tema e bashkëpunimit sllovako-serb u zhduk nga mediat dhe retorika politike. Herë pas here, si në vitin 2019, shfaqeshin foto grafitësh të shpërndara nga organizata serbe “Junak fondacija”, ku simbolikisht lidhnin serbët, çekët, sllovakët dhe polakët, me përmendje të pashmangshme të Kosovës. Megjithatë, këto përmbajtje nuk arritën te publiku i gjerë, as nuk ndezën debate serioze mbi këtë çështje.

2024: Ringjallja e lidhjeve përmes politikës, mediave dhe subkulturës

Periudha e gjatë e heshtjes u ndërpre në vitin 2024 nga një sërë ngjarjesh që tregojnë ekzistencën e një interesi për të rindërtuar bashkëpunimin mes ekstremit të djathtë në Sllovaki dhe Serbi. Më i rëndësishmi ndër ta ishte paraqitja e përbashkët e partisë politike sllovake “Republika” – një fraksion i ndarë nga ĽSNS e Kotlebës, me orientim të theksuar neo-fashist dhe pro-rus – dhe partisë serbe “Zavetnici” në Konferencën e Sofjes, të organizuar nga partia ekstremiste bullgare “Rilindja” (Възраждане / Vazrazhdane).

Tema si Kosova, agresioni i NATO-s ndaj Serbisë dhe viktimizimi i serbëve kanë qenë prej vitesh të pranishme në narrativat e djathta, dhe ekstremistët sllovakë, edhe pse pa ndonjë lidhje të thellë me këto çështje, i adoptojnë me dëshirë.

Të dy aktorët politikë nënshkruan “Deklaratën e Sofjes”, duke iu bashkuar zyrtarisht një koalicioni nacionalist pan-evropian të udhëhequr aktualisht nga “Alternativa për Gjermaninë” (Alternative für Deutschland – AfD) përmes grupimit politik “Evropa e Kombeve Sovrane” në Parlamentin Evropian. Edhe pse kjo bashkëpunim nuk u promovua më tej në media pas konferencës, paraqitja e përbashkët e ekstremit të djathtë në këtë ngjarje ishte një akt simbolik i ringjalljes së bashkëpunimit, por tashmë në një nivel pak më të lartë politik.

Paralelisht, grupimi politik “Domov – Partia Kombëtare” (Domov – Národná strana), i udhëhequr nga Pavol Slota, mori pjesë në një aleancë me “Republikën” për zgjedhjet e Parlamentit Evropian 2024. Në janar të atij viti, Slota dhe bashkëpunëtori i tij Rene Poluh u takuan me përfaqësues të partisë politike serbe “Dveri”, përfshirë nënkryetarin Ivan Kostić dhe drejtorin e shërbimit informativ Miodrag Preković, si dhe me Aleksandar Pavić nga lëvizja “Ne – Zëri i Popullit”. Sipas Slotës, qëllimi i këtyre takimeve ishte vendosja e një bashkëpunimi më të ngushtë politik dhe mediatik mes partive të djathta të dy vendeve. Takimet u ndërmjetësuan nga Igor Marinković nga organizata “SNP Naši” dhe platforma mediatike “Helmcast”. Slota dhe Poluh gjithashtu morën pjesë në kanalin ekstremist në YouTube “X33” të drejtuar nga Vuk Rosandić, ish-këngëtar i grupit pop beogradas “Ruž”. Delegacioni sllovak u shfaq gjithashtu në podcast-in “Srbin-info”, ku mesazhet kryesore kishin orientim pro-rus, ishin hapur kundër BE-së dhe përmbanin spekulime të forta për transformimin politik të Evropës.

Në fushën e simbolikës politike-kulturore, bashkëpunimi u promovua edhe përmes muzikës: përfaqësuesi politik i “Domov”-it, Denis Domaracki, dhe muzikanti sllovak Karol Jedlovski, i cili publikisht kishte mbështetur kandidatët e listës ĽSNS që në vitin 2020, u shfaqën në një videoklip së bashku me Škaba nga grupi serb “Beogradski sindikat”. Kënga u publikua më 23 mars 2024, megjithëse ishte hedhur fillimisht në fund të dhjetorit të vitit të kaluar. Fokus i saj ishte uniteti sllav, mesazhet pro-ruse dhe përhapja e dezinformatave për Organizatën Botërore të Shëndetësisë, Bashkimin Evropian dhe NATO-n. Mund të supozohet se data e publikimit, një ditë para përvjetorit të fillimit të bombardimeve të NATO-s mbi Jugosllavinë më 24 mars 1999, ishte zgjedhur qëllimisht. Megjithatë, pavarësisht këtij aktiviteti publik, asnjë nga aktorët nuk vazhdoi promovimin e bashkëpunimit dhe nuk pati publikime të reja, gjë që të kujton modelin e ngjashëm të heshtjes si në rastin e “Republikës” dhe “Zavetnicëve”.

Ringjallja e papritur e bashkëpunimit mes ekstremistëve të djathtë sllovakë dhe serbë duket më shumë si një veprim i sinkronizuar dhe i koordinuar nga Kremlini, sesa si një solidaritet autentik.

Në planin e aktiviteteve subkulturore, shenjat e ringjalljes së bashkëpunimit u panë edhe gjatë Marshimit të Pavarësisë (Marsza Niepodległości) në Varshavë, në nëntor 2024. Për herë të parë pas shumë vitesh, një grup i vogël sllovak “Vindenland” (Windenland), i lidhur me grupin çek “Nacionalistët” (Nacionalisté), si dhe me rrjetet ndërkombëtare “White Lives Matter” dhe “Active Club”, marshoi krah për krah me organizatën serbe “Serbia Division”, së bashku me grupe radikale nga Polonia, Çekia, Suedia, Italia, Franca dhe Gjermania.

Pse pikërisht tani? Solidariteti instrumental në ekosistemin pro-Kremlinit

Rilidhja e grupeve ekstremiste të djathta në Sllovaki dhe Serbi pas gati dy dekadash heshtjeje ngre një pyetje kyçe: pse po ndodh pikërisht tani? Përgjigja duket se qëndron më pak te përputhja e sinqertë ideologjike e ekstremistëve, dhe më shumë te bashkëpunimi instrumental dhe përputhja brenda ekosistemit më të gjerë pro-Kremlinit të dezinformimit dhe ndikimit. Tema si Kosova, agresioni i NATO-s ndaj Serbisë dhe viktimizimi i serbëve kanë qenë prej vitesh të pranishme në narrativat e djathta, dhe ekstremistët sllovakë, edhe pse pa ndonjë lidhje të thellë me këto çështje, i adoptojnë me dëshirë. Për këtë arsye, ringjallja e papritur e bashkëpunimit mes ekstremit të djathtë sllovak dhe atij serb duket më shumë si një veprim i sinkronizuar dhe i koordinuar nga Kremlini, sesa si një solidaritet autentik. Sidomos po të kemi parasysh që partitë ekstremiste të djathta sllovake “Republika” dhe “Domov” ndjekin një politikë hapur pro-Kremlinit dhe janë bartës të rëndësishëm të narrativave pro-ruse në rrjetet sociale. “Republika”, përmes veprimtarisë së Milan Uhrikut dhe Milan Mazurekut në Parlamentin Evropian, me vota dhe paraqitje publike mbështet rregullisht narrativat dhe interesat e Moskës. Për më tepër, vizitat e shpeshta të Pavel Slotës në Rusi janë një tregues i qartë i lidhjeve të tij me strukturat politike dhe të sigurisë së Kremlinit.

Ringjallja e lidhjeve mes ekstremistëve të djathtë serbë dhe sllovakë, pra, ngjan më shumë me një manovër gjeopolitike të Moskës sesa me një lëvizje spontane ideologjike, dhe një marrëveshje e tillë do të zgjasë vetëm për aq kohë sa i shërben interesave të Kremlinit.

Këto mesazhe të sinkronizuara të ekstremit të djathtë serb dhe sllovak janë pjesë e strategjisë më të gjerë të Rusisë për të shfrytëzuar traumat historike dhe narrativat nacionaliste në gjithë Evropën Qendrore dhe Lindore – një strategji që Moska e ka intensifikuar pas pushtimit të Ukrainës. Kremlini përdor në mënyrë të qëndrueshme tema si Kosova dhe bombardimet e NATO-s të vitit 1999 për të paraqitur Perëndimin si agresiv, hipokrit dhe moralisht të degjeneruar, dhe ekstremistët e djathtë sllovakë riprodhojnë rregullisht këto mesazhe dhe narrativa. Siç e kemi theksuar tashmë, motivimi për këtë sjellje qëndron më pak te ndjenja e vërtetë e lidhjes me Serbinë dhe ekstremistët serbë, dhe më shumë te përfitimi strategjik për ekstremistët e djathtë sllovakë që vjen nga pjesëmarrja në diskursin pro-rus.

Për parti si “Republika” dhe “Domov”, të cilat kanë humbur ndjeshëm ndikimin politik pas zgjedhjeve të fundit parlamentare në Sllovaki, ky lloj angazhimi transnacional ofron mundësinë të mbeten relevante, të forcojnë narrativat anti-BE dhe anti-perëndimore, dhe të fitojnë dukshmëri brenda rrjetit rajonal të ekstremit të djathtë, i cili vitet e fundit është formësuar gjithnjë e më shumë nga ndikimet e Moskës. Ekstremi i djathtë serb, tashmë i integruar thellë në hapësirën informative pro-Kremlinit, përbën një mjedis të favorshëm dhe ideologjikisht të përputhshëm për një pozicionim të tillë të ekstremit të djathtë sllovak. Ringjallja e lidhjeve mes ekstremistëve të djathtë serbë dhe sllovakë, pra, ngjan më shumë me një manovër gjeopolitike të Moskës sesa me një lëvizje spontane ideologjike, dhe një marrëveshje e tillë do të zgjasë vetëm për aq kohë sa i shërben interesave të Kremlinit.

/radar.nova.rs/