
Moska po përdor para dhe frikë për të rimarrë kontrollin e ish-republikës sovjetike, paralajmërojnë zyrtarët.
Më shumë se një milion moldavë do të votojnë të dielën nëse do të anëtarësohen në BE. Referendumi mund të hapë rrugën drejt anëtarësimit në BE – ose ta tërheqë vendin e Evropës Lindore përsëri në orbitën e Rusisë.
Një fitore për qeverinë pro-perëndimore do të ishte një pengesë për ndikimin e Moskës në rajon, por gjithashtu do të rriste presionin ndaj Brukselit për të ecur përpara me procesin e pranimit, pavarësisht shqetësimeve serioze praktike.
“Ky është një vendim historik për ne, ndoshta më i rëndësishmi që kur fituam pavarësinë nga Bashkimi Sovjetik,” tha Cristina Gherasimov, zëvendëskryeministrja e Moldavisë dhe shefja e integrimit në BE, në një intervistë me POLITICO.
“Për ne, anëtarësimi në BE është ekzistencial. Është e vetmja mënyrë për të konsoliduar demokracinë tonë. Nuk ka plan B – Rusia dhe e ardhmja që ajo dëshiron për ne nuk është një alternativë.
Thirrja e Moldavisë për Perëndimin është rritur vitet e fundit, ndërsa lufta në Ukrainë është përtej kufirit. Zyrtarët paralajmërojnë se inteligjenca ruse po përpiqet në mënyrë aktive të prishë referendumin e anëtarësimit në BE dhe zgjedhjet e njëkohshme në të cilat presidentja Maia Sandu po kërkon një mandat të dytë.
“Ne po shohim mjetet klasike hibride që Rusia përdor për të ndikuar në zgjedhje, por shkalla është me të vërtetë e paprecedentë,” tha Gherasimov. “Ne po shohim sulme hibride ndaj institucioneve publike përgjegjëse për shërbimet kritike si posta dhe aeroporti. Ne shohim blerje votash. Ne shohim përdorimin e përfaqësuesve lokalë të korruptuar dhe partive politike – ata marrin para për të destabilizuar situatën në terren.”
Policia e vendit i tha POLITICO-s në fillim të këtij muaji se më shumë se 15 milionë dollarë fonde ruse derdhën në llogaritë bankare të më shumë se 130,000 qytetarëve moldavë në prag të zgjedhjeve. Qeveria pro-BE e Sandu-së përballet me kundërshtimin nga një pjesë e vogël e partive pro-ruse dhe BE-ja ka vendosur sanksione ndaj Ilan Shor, një oligark i shquar i akuzuar se punon në emër të Kremlinit.
BE-ja ka mbështetur gjithashtu Moldavinë me një mision këshillues civil për të mbështetur luftën kundër dezinformimit dhe operacioneve të ndikimit të fshehtë.
Një projekt-deklaratë që do të lëshohet nga udhëheqësit e BE-së pas bisedimeve të së enjtes, e parashikuar nga POLITICO, dënon manipulimin dhe ndërhyrjen e vazhdueshme të Rusisë me informacionin e huaj në një përpjekje për të minuar zgjedhjet demokratike dhe për të minuar zgjedhjen e popullit moldav për një të ardhme evropiane të begatë, të qëndrueshme dhe paqësore.
Një vend i ndarë
Bisedimet e pranimit të Moldavisë me BE filluan në qershor të këtij viti, duke përparuar në të njëjtën kohë me Ukrainën fqinje. Megjithatë, si me aplikimin e Kievit, vendi duhet të kapërcejë pengesa të mëdha për t’u pranuar në klubin e 27 vendeve.
Që nga rënia e BRSS, një konflikt ka zier për rajonin e shkëputur të Transnistria, ku Rusia ka vendosur trupa pavarësisht kundërshtimeve të qeverisë moldave. Ekzistenca e shtetit të panjohur përbën një dilemë për Brukselin, pasi pak liderë evropianë do të dëshironin të përsërisnin vendimin për të pranuar Qipron në bllok, ndërsa pothuajse gjysma e ishullit është e pushtuar nga një qeveri separatiste e mbështetur nga Turqia.
Vitin e kaluar, eurodeputeti rumun Siegfried Muresan, kryetar i delegacionit të Parlamentit Evropian në Moldavi, paralajmëroi se “Moldavia nuk mund të bëhet anëtare e BE-së nëse ka trupa ruse në territorin e saj”. Sipas tij, problemi duhet të zgjidhet “para anëtarësimit”.
Megjithatë, Gherasimov theksoi se negociatat po ecin përpara pavarësisht mosmarrëveshjes. “Ne nuk kemi parë asnjë përmendje të rajonit të Transnistria në dokumentet zyrtare, që për ne është një sinjal i qartë se rajonit nuk po i kushtohet vëmendje e veçantë,” tha ajo.
Sipas Sandu dhe ministrave të saj, referendumi për të përfshirë në kushtetutë ëndrrën evropiane të Moldavisë do të parandalojë qeveritë e ardhshme që të minojnë kursin e vendit drejt perëndimit. Megjithatë, vota e profilit të lartë do të shërbejë gjithashtu për të bindur Brukselin që të ecë përpara me procesin e pranimit.
“Shpresojmë që kjo dritare e rrallë e mundësive kur ka interes për të folur për zgjerim të vazhdojë,” tha Gherasimov. “Ne po punojmë drejt një afati kombëtar për të qenë gati për pranim deri në vitin 2030 – ne duam që BE-ja të reagojë, sepse ne kemi nevojë për një angazhim të besueshëm.