Ndikimi në rritje i Kinës në Ballkan

Për vite me radhë, interesat e Kinës në Ballkanin Perëndimor ishin kryesisht ekonomike. Megjithatë, kohët e fundit, Pekini e ka rritur gjithnjë e më shumë ndikimin e tij në politikën e rajonit – zakonisht në partneritet me Moskën.

Kina dhe Rusia kanë një armik të përbashkët: Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj. Në disa fusha, ata kanë bashkëpunuar për të penguar iniciativat e Perëndimit, duke përfshirë edhe Ballkanin. Të dy qëndrojnë në kundërshtim me anëtarësimin e Kosovës në Kombet e Bashkuara, dhe të dy së ​​fundmi kundërshtuan një iniciativë për të mbajtur një forcë paqeruajtëse ndërkombëtare në Bosnje dhe Hercegovinë në Këshillin e Sigurimit të OKB-së.

Pekini dhe Moska ka të ngjarë të ruajnë këtë aleancë në kundërshtim me praninë euroatlantike në rajon. Nga ana e saj, pasi ka investuar në “diplomacinë e vaksinave” në rajon, si dhe duke dhënë hua për projekte të mëdha infrastrukturore (quajeni atë “diplomaci kredie”), Kina tani po demonstron një lloj “më të vështirë” të politikës së jashtme në Ballkan – duke eksportuar autoritarizmin e saj nëpërmjet korrupsionit strategjik.

“Jalta e Re”?

Për vite me radhë, Kina ka ndërtuar fuqinë e saj ushtarake për të përballuar peshën e saj në rritje ekonomike globale me synimin për t’u bërë një superfuqi. Një shembull veçanërisht i goditës është ambicia e deklaruar së fundmi për të katërfishuar arsenalin e saj bërthamor.

Me rritjen e vazhdueshme të Kinës, presidenti rus Vladimir Putin shpesh ka paraqitur idenë e një sistemi të “Jaltës së re”, në të cilin fuqitë e mëdha të botës do të kishin sferat e tyre të influencës, me shtetet tampon të ngulitura në mes. Ngjarjet e fundit në Ukrainë tregojnë se Kremlini po punon në këtë drejtim. Sipas Moskës, ashtu si liderët e SHBA-së, Bashkimi Sovjetik dhe Mbretëria e Bashkuar ranë dakord për një marrëveshje të tillë në Konferencën e famshme të Jaltës afër fundit të Luftës së Dytë Botërore, rreshtimi i ri do të vendosej nga Uashingtoni, Moska dhe Pekini.

Megjithatë, deri më tani, kjo nuk është realizuar dhe Rusia është përpjekur të rreshtohet me Kinën, duke besuar se një bashkëpunim i tillë mund të mbrojë interesat e saj. Nga ana e saj, SHBA-ja është përgjigjur duke krijuar partneritete me vende me të njëjtin mendim në mbarë botën. Ajo e përdori këtë strategji më së fundi vitin e kaluar me krijimin e një aleance strategjike me Australinë dhe Britaninë e Madhe, të quajtur AUKUS, që synonte të frenonte ngritjen e Kinës.

Angazhim i rritur

Pikërisht në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, boshti Kinë-Rusi ka qenë më aktiv për çështjet e Ballkanit. Të dy kanë të drejtën e vetos në këshill dhe kanë paralajmëruar se do të bllokojnë çdo vendim të ardhshëm për rajonin që ata besojnë se bie ndesh me interesat e tyre. Deri më tani, ata kanë qenë shumë aktivë në dy çështje: anëtarësimin e Kosovës në OKB dhe një forcë paqeruajtëse ndërkombëtare në Bosnje dhe Hercegovinë.

Në të parën, Pekini ka mbështetur qëndrimin e Moskës, duke bërë dy veto për këtë çështje. Për këtë të fundit, Kina dhe Rusia kanë kundërshtuar së bashku që të ketë një Përfaqësues të Lartë Ndërkombëtar për Bosnje-Hercegovinën. Të dyja e kanë përshkruar gjithashtu forcën paqeruajtëse ndërkombëtare si “ndërhyrje perëndimore” në sovranitetin e vendit.

Ky është një zhvillim i ri. Kina nuk është nënshkruese e Marrëveshjes së Dejtonit të vitit 1995 që vendosi status quo-në për rajonin pas luftërave të përgjakshme të asaj dekade, as nuk ka qenë e përfshirë më parë në negociata të tjera politike të lidhura me Ballkanin Perëndimor. Kjo përfshirje e re vjen në krye të financimit të saj të fundit të projekteve të mëdha të infrastrukturës, si dhe “diplomacisë së vaksinës” që ofron vaksina kundër Covid-19 në disa vende të Ballkanit.

Përafërsisht në të njëjtën kohë kur Kina dhe Rusia po bashkoheshin për çështjet e Ballkanit në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, Ministri i Jashtëm kinez Wang Yi vizitoi rajonin, duke shtyrë përpara Iniciativën Brez dhe Rrugë të Pekinit dhe grupin e saj 16+1 për të promovuar biznesin dhe investimet në Evropën Qëndrore dhe Lindore. Veçanërisht, Kosova dhe Maqedonia e Veriut u lanë jashtë në udhëtim, megjithëse Kina po financon dy autostrada në këto të fundit. Të dy shtetet kanë lidhje të ngushta me Perëndimin.

Gjithashtu në fund të vitit 2021, Ministri i Jashtëm Tajvanez Joseph Wu vizitoi Republikën Çeke dhe Sllovakinë dhe bëri një udhëtim “jozyrtar” në Bruksel, me shpresën për të fituar mbështetjen. Për shumë vende, Kina ka kushtëzuar investimet me mosnjohjen e Tajvanit. Në vitet 1990 Maqedonia e Veriut kishte njohur Tajvanin, por ndryshoi kurs disa vite më vonë. Kina do ta shikojë me vëmendje këtë çështje kur bëhet fjalë për marrëdhëniet e saj me vendet e rajonit.

 Partneritetet e Kinës në Ballkan

Në vitet 1970, Kina dhe Shqipëria kishin lidhje jashtëzakonisht të ngushta, por marrëdhëniet u ftohën rreth fundit të shekullit. Tani marrëdhëniet po përmirësohen sërish, kryesisht përmes bashkëpunimit ekonomik. Në tetor, kryeministri shqiptar Edi Rama priti ministrin e Jashtëm Wang në Tiranë dhe tha se vendi i tij “mirëpret më shumë investime kineze”. Ai gjithashtu konfirmoi se pozicioni i vendit të tij ndaj Tajvanit ishte në përputhje me atë të Pekinit.

Lidhjet dypalëshe të Kinës me Bosnjën dhe Hercegovinën janë rritur vitet e fundit. Sarajeva ka zgjeruar bashkëpunimin me Pekinin politikisht, ushtarakisht dhe kulturalisht, por përsëri, ekonomia këtu luan rolin më të madh. Subjektet kineze kanë investuar në disa projekte të mëdha infrastrukturore, duke përfshirë një kredi prej 350 milionë eurosh nga Banka e Zhvillimit të Kinës për ndërtimin e termocentralit Stanari me qymyr. Firma kineze Dongfang Electric Corp e ndërtoi objektin.

Nga të gjitha vendet e rajonit, Serbia është më afër Kinës. Sipas një sondazhi të fundit nga Këshilli Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, rreth 91 përqind e serbëve e konsiderojnë Kinën një “aleat ose partner të domosdoshëm” ndërsa vetëm 57 përqind e shohin Bashkimin Evropian si të tillë. Sipas të dhënave të disponueshme publikisht, huatë kineze për infrastrukturën në Serbi kanë arritur në më shumë se 8 miliardë dollarë.

Së fundmi, Serbia kontraktoi një kompani kineze për të ndërtuar një seksion prej 108 kilometrash të hekurudhës Beograd-Budapest – një projekt që financohet pjesërisht nga Bashkimi Evropian. Kur ministri i Jashtëm Yi vizitoi Beogradin në tetor, ai tha se miqësia Kinë-Serbi qëndron “në anën e duhur të historisë”. Nga ana e tij, kryeministri serb Aleksandar Vuçiq e quajti Kinën një mik të besueshëm dhe të vlefshëm.

Mali i Zi po kthen 944 milionë dollarë kredi nga Kina për ndërtimin e një autostrade. Në vitin 2014, Mali i Zi mori kredinë si pjesë e një plani për të ndërtuar një autostradë nga Bari, një qytet port në bregdetin e Adriatikut, në veri deri në kufirin me Serbinë. Autostrada tani është një nga më të shtrenjtat në botë. Shtrirja e parë duhej të përfundonte në vitin 2019, por u vonua për shkak të dështimit të vendit për të paguar këstet e kredisë. Financimi kinez përfaqëson më shumë se një të gjashtën e produktit të brendshëm bruto (PBB) të vendit, i cili parashikohej të arrinte 5.62 miliardë dollarë për vitin 2021.

BE-ja përfundimisht ra dakord të ndihmonte Malin e Zi të shlyente borxhin, duke e vënë atë në grep për mbështetjen e të paktën dy projekteve të mëdha të infrastrukturës kineze (së bashku me hekurudhën Beograd-Budapest), pavarësisht se blloku e përshkruan Kinën si një “rival sistemik”.

Eksportimi i autoritarizmit

Kina po përdor diplomacinë e saj të huasë për të përhapur modelin e saj autoritar të qeverisjes në Ballkan. Një raport i fundit zbuloi se një rënie në cilësinë e qeverisjes në rajon përkoi me gjurmën ekonomike në rritje të Kinës. Varësia nga investimet kineze dhe mbështetja në hiret e saj të mira kur faturat e borxhit rriten, i japin Pekinit një ndikim të jashtëzakonshëm politik në rajon. Kina ka përdorur “korrupsionin strategjik” përmes këtyre investimeve për të krijuar ose blerë “bosët” rajonalë që kanë prezantuar vetë qeverisjen e stilit autoritar.

Serbia mbetet më e cenueshme ndaj këtij lloji ndikimi, si nga Rusia ashtu edhe nga Kina. I tillë ishte përfundimi i një studimi të fundit nga Instituti i Politikave GLOBSEC, një institut me bazë në Bratislavë, i fokusuar në politikën ndërkombëtare dhe çështjet e sigurisë. Në një shkallë nga 0-100, me 100 që ishte më e ndjeshme ndaj ndikimit rus dhe kinez, Serbia shënoi 66 pikë, më e larta në Evropën Qendrore dhe në Ballkan. Për kontekstin, vendi tjetër me pikët më të larta ishte Hungaria, me 43.

Nga gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor, vetëm Kosova nuk ka marrëdhënie diplomatike me Kinën, prandaj nuk është pjesë e nismave të saj rajonale dhe nuk ka marrë asnjë kredi nga Pekini.

Analizë nga Blerim Reka, ish-ministër në Republikën e Kosovës.

Burimi: Geopolitical Intelligence Services (GIS)