Kronika e një lufte të pashpallur

Rrënjët e konfliktit midis Rusisë dhe Ukrainës janë të thella. Gjithçka zbret në mosgatishmërinë e Moskës për të pranuar pavarësinë e Ukrainës. Një pasqyrë.

Tensionet midis Rusisë dhe Ukrainës kanë një histori që daton që nga Mesjeta. Të dy vendet ndajnë rrënjë të përbashkëta që shtrihen në shtetin sllav lindor të Rusisë së Kievit. Kjo është arsyeja pse presidenti rus Vladimir Putin i referohet dy vendeve si “një popull”.

Por në fakt rrugët e dy kombeve janë ndarë për shekuj, duke krijuar dy gjuhë dhe kultura – të lidhura ngushtë, por megjithatë mjaft të dallueshme.

Shekulli 17-20: Pavarësi të shkurtër

Kur Rusia u zhvillua politikisht në një perandori, Ukraina u tregua e paaftë për të krijuar një shtet të sajin. Në shekullin e 17-të, zona të mëdha të asaj që sot është Ukraina u bënë pjesë e Perandorisë Ruse. Pas shpërbërjes së tij në 1917, vendi përjetoi një periudhë të shkurtër pavarësie përpara se Bashkimi Sovjetik ta rimerrte atë me forcë.

1990: Rusia e lë Ukrainën të shkojë

Në dhjetor 1991, Ukraina, Rusia dhe Bjellorusia nënshkruan një marrëveshje që në mënyrë efektive shpërbëu Bashkimin Sovjetik. Moska ishte e etur për të ruajtur ndikimin e saj në rajon dhe e pa Komonuelthin e Shteteve të Pavarura të sapoformuara (CIS) si një mjet për ta bërë këtë. Kremlini mendonte gjithashtu se furnizimet e lira të gazit do ta mbanin Ukrainën në orbitën e saj. Por gjërat dolën krejt ndryshe. Ndërsa Rusia dhe Bjellorusia formuan një aleancë të ngushtë, Ukraina u kthye gjithnjë e më shumë nga Perëndimi.

Kjo nuk kaloi pa u vënë re nga Rusia, megjithëse nuk ishte e mjaftueshme për të ndezur një konflikt mes dy palëve gjatë viteve 1990. Moska dukej e pashqetësuar, pasi Perëndimi nuk kishte synime të integronte Ukrainën në sferën e saj të ndikimit. Vetë Rusia ishte në depresion ekonomik dhe e lidhur ushtarakisht në luftërat e saj në Çeçeni.

1997: Nënshkruhet “Traktati i Madh”

Më pas, në vitin 1997, Rusia dhe Ukraina nënshkruan Traktatin për Miqësinë, Bashkëpunimin dhe Partneritetin, i njohur gjithashtu si “Traktati i Madh”. Me këtë marrëveshje, Moska njohu kufijtë zyrtarë të Ukrainës, duke përfshirë gadishullin e Krimesë, ku jeton një shumicë etnike-ruse.

2003: Përkeqësimi i marrëdhënieve

Kriza e parë e madhe diplomatike mes dy palëve ndodhi kur Vladimir Putini erdhi në krye të Moskës. Në vjeshtën e vitit 2003, Rusia filloi papritur ndërtimin e një dige në ngushticën e Kerçit pranë ishullit Tuzla të Ukrainës. Kyiv e pa këtë si një përpjekje të Rusisë për të rishikuar kufijtë kombëtarë dhe konflikti u zgjidh vetëm pas një takimi kokë më kokë midis dy presidentëve. Ndërtimi i digës u ndërpre, por në fasadën miqësore të dy palëve kishin filluar të shfaqeshin çarje.

2004: Revolucioni i Portokalltë

Tensionet u rritën gjatë zgjedhjeve presidenciale të vitit 2004 në Ukrainë, me Moskën që hodhi të gjithë peshën e saj pas kandidatit pro-rus, Viktor Janukoviç. “Revolucioni Portokalli” i vendit e pengoi atë të merrte detyrën. Zgjedhjet u shpallën të falsifikuara dhe kandidati properëndimor, Viktor Jushçenko u bë president. Rusia u përgjigj duke ndërprerë anijet me gaz në Ukrainë në dy raste, në 2006 dhe 2009, dhe gjithashtu ndërpreu anijet në BE.

2008: Ukraina në NATO

Në vitin 2008, presidenti i atëhershëm i SHBA-së, George W. Bush, bëri presion që Ukraina dhe Gjeorgjia të fillonin procesin e anëtarësimit në NATO, pavarësisht kundërshtimeve të presidentit rus Vladimir Putin, qeveria e të cilit nuk e kishte pranuar plotësisht pavarësinë e Ukrainës. Gjermania dhe Franca prishën planin e Bushit dhe në samitin e NATO-s në Bukuresht, Rumani, u diskutua për pranimin, por nuk u caktuan afate kohore për fillimin e procesit.

2013: Marrëveshja me BE-në

Për shkak se gjërat nuk shkuan aq mirë sa shpresohej me NATO-n, Ukraina bëri një përpjekje tjetër për të forcuar lidhjet e saj me Perëndimin me një marrëveshje asociimi me BE-në. Por në verën e vitit 2013, vetëm pak muaj para nënshkrimit zyrtar të dokumentit, Moska luajti një lojë të fortë dhe ushtroi presion të madh ekonomik mbi Kievin, gjë që e detyroi qeverinë e atëhershme të Presidentit Yanukovych të ngrinte marrëveshjen. Putini në fakt vendosi një embargo ndaj mallrave ukrainase të drejtuara për në Rusi, duke shkaktuar protesta masive të opozitës në të gjithë vendin. Në shkurt të vitit të ardhshëm, presidenti i Ukrainës iku në Rusi.

2014: Aneksimi i Krimesë

Kremlini përfitoi nga vakuumi i pushtetit në Kiev dhe aneksoi Krimenë në mars të vitit 2014. Ishte një pikë kthese marrëdhëniet mes dy vendeve dhe fillimi i luftës së pashpallur mes dy palëve. Në të njëjtën kohë, forcat paraushtarake ruse filluan të mobilizohen për një kryengritje në rajonin lindor të Ukrainës Donbas dhe krijuan “republikat popullore” të udhëhequra nga Rusia ose thuajse shtete në Donetsk dhe Luhansk. Qeveria në Kiev priti deri pas zgjedhjeve presidenciale në maj 2014 për të nisur një ofensivë të madhe ushtarake, të cilën e quajti një “operacion anti-terrorist”. Në qershor 2014, presidenti i sapozgjedhur i Ukrainës, Petro Poroshenko, u takua në margjinat e 70-vjetorit të festimeve të Ditës D në Normandi me homologun e tij rus, Vladimir Putin. Takimi, i cili më vonë do të njihej si bisedimet e Formatit të Normandisë, u zhvillua nën ndërmjetësimin gjerman dhe francez. Në të njëjtën kohë, ushtria ukrainase ishte në gjendje të zmbrapste separatistët, por në fund të gushtit, sipas Kievit, Rusia ndërhyri ushtarakisht dhe në një shkallë masive. Moska e mohoi këtë. Njësitë ukrainase pranë Iloviask, në lindje të Donetskut, pësuan një disfatë të madhe, e cila doli të ishte një pikë kthese në luftë. Ajo përfundoi në shtator me nënshkrimin e një marrëveshjeje armëpushimi në Minsk.

2015: Lufta e re

Ajo që pasoi ishte një luftë rrënimi që vazhdon edhe sot e kësaj dite. Në fillim të vitit 2015, separatistët shkuan sërish në ofensivë dhe, sipas Kievit, u mbështetën nga trupat ruse, të cilët, para luftimeve, hoqën shenjat e tyre të identifikimit. Këtë e ka mohuar edhe Moska. Forcat ukrainase pësuan një disfatë të dytë, këtë herë pranë qytetit të rëndësishëm strategjik të Debaltseve, dhe u detyruan të tërhiqen. Ndërmjetësimi perëndimor më vonë do të prodhonte atë që do të njihej si Protokolli i Minskut, një marrëveshje që shërben si bazë për përpjekjet për paqen që edhe sot e kësaj dite mbeten të paplotësuara.

2019: Shpresa e fundit

Hera e fundit që pati një fije shprese në rajon ishte në vjeshtën e vitit 2019, kur disa trupa u tërhoqën nga të dy anët e vijës së frontit. Por Samiti i Normandisë në Paris në dhjetor të 2019-ës ishte hera e fundit që të dy palët u ulën në të njëjtën tryezë. Presidenti rus aktualisht nuk ka interes për një takim ballë për ballë me homologun e tij ukrainas Volodymyr Zelensky sepse Moska thotë se ai nuk po zbaton marrëveshjet e Minskut. Putin vazhdon të kërkojë që Shtetet e Bashkuara të mbajnë Ukrainën jashtë NATO-s dhe se vendit nuk duhet t’i jepet asnjë ndihmë ushtarake. Aleanca e NATO-s e refuzon këtë kërkesë pa mëdyshje.

Përgatiti: The Geopost