Wagner dhe Serbët

Serbia ka kohë që njeh lidhje të ngushta midis komunitetit të saj të lulëzuar nacionalist ekstrem dhe Rusisë. Por ishte vetëm këtë muaj që Presidenti Aleksandr Vuçiq, kritikoi ashpër grupin mercenar, Wagner, efektivisht tani një krah i shtetit rus, për rekrutimin e Serbëve për luftën në Ukrainë, duke thënë se kjo është “kundër rregullave tona.”

Pse tani? Kjo deklaratë është pothuajse me siguri e lidhur me një qortim nga këshilltari i Departamentit të Shtetit të SHBA Derek Chollet, i cili më parë shprehu shqetësimin se organizata e Prigozhin po përpiqej të rekrutonte luftëtarë në Serbi dhe gjetkë. Chollet theksoi se kjo ishte e papranueshme dhe se ai personalisht i kishte ngritur këto shqetësime gjatë bisedimeve në Beograd me liderin serb.

Por ndërsa Vuçiq e përmbushi kërkesën, gjasat e qeverisë për veprim vendimtar janë të dyshimta. Një numër aktivistësh pro-ukrainas serbë, duke përfshirë përfaqësues të valës së re të emigrantëve kundër luftës nga Rusia, pohojnë se zyrtarët serbë lehtësuan me vetëdije operacionet e grupit famëkeq mercenar në Serbi dhe dhanë udhëzime të drejtpërdrejta për të mos ndërhyrë në aktivitete të tilla.

Ata drejtojnë gishtin nga Aleksandr Vulin, drejtori i agjencisë qeveritare serbe për sigurinë dhe informacionin, policia sekrete e vendit. Më 19 janar, një grup aktivistësh të udhëhequr nga avokati serb Čedomir Stojković ngritën padi kundër Vulin, si dhe kundër ambasadorit rus në Serbi, Aleksandr Botsan-Kharchenko dhe Wagner. Të gjithë individët dhe organizatat e përmendura akuzohen në padi se kanë ndihmuar në rekrutimin e Serbëve për luftë.

Kjo nuk është një ëndërr e çuditshme. Që nga pushtimi fillestar i Rusisë në Ukrainë ne vitin 2014, janë raportuar raste të shumta të Serbëve që iu bashkuan forcave ruse. Në verën e vitit 2015, banorët e Horlivkës, të pushtuar nga luftëtarët pro-rusë në Donbass, thanë se autoritetet okupuese kishin dërguar Serbë të armatosur për të zhdukur disidencën. Sipas saj, “shumica e Serbëve as nuk flisnin rusisht, kështu që ata ishin të angazhuar kryesisht në arrestimin e të dyshuarve, ndalimin e tyre, si dhe torturat dhe ekzekutimet”.

Në vitin 2016, aktivisti serb Ventsislav Bujic, i cili kishte punuar ngushtë me radikalët serbë dhe aleatët e tyre në Moskë, tha për mediat sesi përfaqësuesit e organizatës Rus Molodaya të lidhur me Kremlinin kishin plane për të destabilizuar Serbinë nëse vendi merrte një kurs properëndimor. Sipas Bujic, plani mbështetej në një rrjet agjentësh të fjetur në të gjithë Serbinë, të cilët do të përpiqeshin të organizonin kryengritje antiperëndimore në momentin e duhur.

Ish-aktivisti pro-rus shfaqi edhe një video në të cilën kreu i organizatës radikale Serbe Ujqërit, Aleksandar Sindjeliq, pranoi lidhjet e ngushta me Ministrinë e Mbrojtjes ruse. Në veçanti, Sindjeliq thotë se ishte ai që ndihmoi ushtrinë ruse të zgjidhnin çetnikët serbë për të marrë pjesë në okupimin e Krimesë. Menjëherë pas kësaj, u pretendua se radikalët serbë pro-rusë i ishin bashkuar një përpjekjeje ruse për të rrëzuar qeverinë e Malit të Zi.

Qeveria serbe u përgjigj me legjislacion duke e bërë pjesëmarrjen në konfliktet e armatosura në territorin e huaj një vepër të dënueshme deri në shtatë vjet burgim. Por duket se frika nga burgu nuk po i pengon radikalët serbë. Në veçanti, e ashtuquajtura Qendra Ruso-Serbe për Miqësi dhe Bashkëpunim Orly (Shqiponjat, ose Orlovi në serbisht) vazhdon të publikojë hapur video intervista në mediat sociale me atë që i quan vullnetarë serbë që luftojnë për Rusinë në Ukrainë.

Nga fundi i vitit të kaluar, u bë e ditur se ultra-nacionalisti serb Damjan Knezheviq dhe një nga organizatorët e opozitës serbe në Kosovë, Zoran Lekiq, kishin vizituar selinë e re të Wagner-it në Shën Petersburg. Sipas raportimeve të mediave, turneu i tyre u organizua nga drejtori i Orly, Aleksandr Lysov. Më pas, Knezheviq tha se e sheh nevojën për të siguruar “sa më shumë bashkëpunim dhe ndihmë [sa të jetë e mundur] nga Federata Ruse dhe Ushtria Ruse në rast të një konflikti në Kosovë”.

Mediat pro-Kremlinit nuk e kanë mohuar që të ftuarit serbë kanë vizituar qendrën e Wagnerit, por ato këmbëngulin se organizata e Prigozhin nuk ka rekrutuar Serb, pasi “përshkallëzimi në Kosovë” nënkuptonte se Serbët donin të qëndronin afër shtëpisë. Vetë Prigozhin, duke komentuar akuzat e Derek Chollet, në mënyrën e tij karakteristike, deklaroi se Wagner nuk kishte kontakte me Serbinë, por përkundrazi “do të merrte pjesë në një konflikt ndëretnik në territorin e Shteteve të Bashkuara”.

Në Zlyi OroVi në kanalin Telegram, propagandistët ngacmojnë dhe fyejnë rregullisht mërgimtarët rusë. Kjo u bë veçanërisht e dukshme pasi emigrantët formuan një grup të quajtur Shoqëria Demokratike Ruse në Serbi. Si rezultat, zyra e prokurorit publik serb u ndje e detyruar të niste një procedurë penale për kërcënime me vdekje kundër aktivistëve kundër luftës Peter Nikitin dhe Stanislav Suslov.

Megjithatë, mbështetja për Rusinë në mesin e popullatës serbe është shumë e lartë. Sipas politologut malazez Ljubomir Filipović, ndikimi rus në Serbi është shumë i fortë dhe ka gjasa të mbetet i tillë pasi vendi të integrohet plotësisht në BE.

Për t’i bërë gjërat edhe më keq, mediat pro-qeveritare serbe kanë transmetuar lajme propagandistike të Kremlinit për konfliktin e Rusisë me Ukrainën gjatë tetë viteve të fundit. Nuk do të jetë e lehtë të ndryshohen shpejt pasojat./Cepa/