Ku dallojnë dezinformatat ruse dhe kineze në vendet e V4?

Përdorimi i dezinformatave për të ndjekur objektivat e politikës së jashtme dhe të brendshme është një temë e përsëritur që vazhdon të ketë jehonë në të gjithë politikën dhe akademinë. Me zhvillimet më të fundit në luftën në Ukrainë, dezinformimi është ngritur si një çështje publike në fusha të ndryshme politike në të gjithë Evropën Qendrore dhe Lindore, veçanërisht në vendet e Vishegradit ose V4 (Republika Çeke, Hungaria, Polonia dhe Sllovakia).

Historikisht, vendet e V4 kanë qenë objektivat e preferuar të dezinformimit rus për lidhjet e tyre të mëparshme me Bashkimin Sovjetik. Kohët e fundit, Kina u përpoq të zgjeronte fuqinë e saj të butë në rajon duke përdorur dezinformimin, manipulimin e informacionit dhe keqinterpretimin e fakteve në mënyrë më të dukshme gjatë pandemisë Covid-19 dhe ende në vazhdim mes luftës në Ukrainë.

Duke përdorur teknika manipuluese, Rusia ka ushtruar kryesisht një shkallë ndikimi në vendet e V4, duke nxitur polarizimin dhe mosbesimin social midis popullatës më të gjerë të rajonit. Raporti i parë i EEAS mbi Kërcënimet e Manipulimit dhe Ndërhyrjes së Informacionit të Huaj i klasifikon objektivat e supozuara të aktorëve të manipulimit dhe ndërhyrjes së informacionit të huaj (FIMI) si për të hedhur poshtë: të kundërshtojnë kritikat, të mohojnë akuzat dhe të denigrojnë burimin; për të shtrembëruar: për të ndryshuar inkuadrimin dhe përdredhur dhe ndryshuar narrativën; për të shpërqendruar: për të kthyer vëmendjen te një aktor ose tregim tjetër ose për të zhvendosur fajin; për të tmerruar: për të kërcënuar dhe trembur kundërshtarët; dhe/ose për të ndarë: për të krijuar konflikt dhe për të zgjeruar ndarjet brenda ose ndërmjet komuniteteve dhe grupeve. Raporti krahason Taktikat, Teknikat dhe Procedurat (TTP) të Rusisë dhe Kinës midis aktorëve të tjerë dhe arrin në përfundimin se në rastin e Kinës, shumica (56%) e incidenteve kishin për qëllim ‘të shpërqendronin’ ndërsa në rastin e incidenteve të kryera nga kanalet e lidhura me Rusinë, 42% ndoqën një qëllim të ngjashëm.

Disa nga narrativat që përbëjnë pjesë të instrumentit rus të dezinformimit po përhapin ndjenja antiperëndimore, duke minuar NATO-n dhe duke diskredituar Ukrainën. Teknikat dhe synimet kineze janë të ndryshme nga ato të paraqitura nga pala ruse. Ndërsa objektivat kineze largohen nga një synim më i gjerë për të pozicionuar veten si një alternativë më e besueshme dhe për të mbrojtur imazhin e saj kundër modelit ekonomik dhe politik perëndimor, synimet ruse janë larg nga diskreditimi i Perëndimit. Prandaj, “Rusia ka funksionalizuar konceptin e konkurrencës së përhershme kundërshtare” ku, Rusia antagonizon subjektet e huaja dhe modelon politikat e saj kundër tyre, veçanërisht në hapësirën e informacionit.

Një pikë që shënon ndryshimin midis teknikave të dezinformimit ruse dhe kineze është kontrolli mbi informacionin. NATO StratCom COE shkruan për një manipulim të mediave sociale në tregun e zi, ku është shfaqur një “treg i gjallë online për blerësit dhe shitësit e mjeteve dhe shërbimeve për manipulimin e mediave sociale”. Kjo praktikë ka qenë veçanërisht e lidhur me mjetet ruse të operimit që shtrihen në vende të ndryshme përtej Evropës. Ndryshe nga Rusia, ku përpjekjet për dezinformim mund të jenë më të decentralizuara dhe të larmishme, dezinformimi kinez shpesh kontrollohet fort nga shteti. Duke mbajtur një kontroll të fortë mbi mediat shtetërore dhe mediat e komunikimit social, Partia Komuniste Kineze është në gjendje të ushtrojë kontroll më të madh mbi narrativën që kërkon të përcjellë – madje edhe tek audienca jashtë vendit. Duke përdorur censurën dhe kontrollin mbi rrjedhën e informacionit brenda kufijve të saj, Kina ka qenë në gjendje të shkaktojë një ndikim më të madh në shoqëri sesa Rusia. Efektiviteti i luftës së informacionit të Kinës në Çeki, Poloni, Hungari dhe Sllovaki ndryshon gjithashtu ndjeshëm. Fushatat e propagandës dhe dezinformimit të Kinës u mungon efektiviteti thelbësor, i matur në shkallën e shtrirjes, qoftë për shkak të pengesave gjuhësore ose për shkak të zgjerimit të shkurtër të rrjetit.

Në një studim të kryer nga Shoqata për Çështjet Ndërkombëtare (AMO), vëmendja i kushtohet rolit të ambasadave kineze në përhapjen e dezinformatave në vendet V4 – Republika Çeke, Hungaria, Polonia dhe Sllovakia. Studimi arrin në përfundimin se ambasadat kineze që përdorin Twitter-in në të gjithë Evropën shpesh funksiononin si përforcues që punonin në një model të koordinuar. Për më tepër, duke përdorur anglishten si gjuhë (71%), praktikat kineze i drejtohen një audiencë më të përgjithshme dhe jo specifike ose më të synuar si rusisht, sugjerojnë praktikat.

Së fundi, ndërkohë që flitet shpesh për luftë informacioni kundër Perëndimit, duhet thënë se Perëndimi nuk përdor strategji të ngjashme kundër këtyre shteteve, por përkundrazi miraton një qëndrim të rastësishëm kundër dezinformimit dhe propagandës nga këto dy shtete. Task Forca e BE-së East StratCom me fushatën e saj “EU vs disinformation” dhe uebsajti StopFake që fokusohet në dezinformim janë shembuj të shkëlqyer të kundërmasave në vend. Megjithatë, është me vend të pranohet se aktorët e FIMI-t janë shumë të adaptueshëm dhe efektet e informacionit të ‘mbi-luftës’ në mediat sociale mund të shihen si një shprehje e censurës. Sipas sondazheve në vendet e EQL-së, “shumica e qytetarëve i shohin gazetarët dhe autoritetet kombëtare si përgjegjësinë kryesore në luftimin e dezinformimit. E para është zgjidhja më e preferuar në Republikën Çeke, Poloni, Rumani dhe Sllovaki.”

Katja-Elisabeth Herrmann – Instituti i Varshavës