Rutte përballet me provën e parë të madhe të NATO-s nën presionin e Trump

Përgatitjet janë në kulmin e tyre për atë që mund të jetë samiti më i ndjeshëm i NATO-s në vite – dhe prova e parë e vërtetë për Mark Rutte si Sekretar i Përgjithshëm.

Për kryeministrin holandez me detyrën më të gjatë në histori, është e përshtatshme që samiti në fund të qershorit të zhvillohet në mjedisin e tij të njohur – qytetin e tij të lindjes, Hagën.

Sipas zyrtarëve të NATO-s që folën për Radion Evropa e Lirë, Rutte do të ketë nevojë për të gjitha aftësitë e tij diplomatike për të siguruar që ky samit të jetë i suksesshëm.

Dhe me një samit të suksesshëm ata nënkuptojnë mbajtjen e lumtur të Presidentit të paparashikueshëm të SHBA-së, Donald Trump.

Skenari i tyre i tmerrshëm është samiti i trazuar i NATO-s në vitin 2018 në Bruksel gjatë mandatit të parë të Trump, kur një video e një shkëmbimi të tensionuar me Sekretarin e Përgjithshëm të atëhershëm, Jens Stoltenberg, përcaktoi tonin e të gjithë takimit.

Më vonë po atë ditë, Trump kërcënoi se do t’i tërhiqte Shtetet e Bashkuara nga ushtria tërësisht nëse aleatët evropianë nuk do të shpenzonin më shumë për mbrojtje.

Pëshpëritësi i Trumpit

Thuhet se Rutte luajti një rol kyç në bindjen e presidentit amerikan se NATO ia vlente ta ruante, duke e ndihmuar në krijimin e reputacionit të tij si një nga “pëshpëritësit e Trumpit” të Evropës – një etiketë që në fund të fundit i hapi rrugën për të siguruar postin më të lartë në NATO gjashtë vjet më vonë.

Edhe pse shumë gjëra kanë ndodhur në botë që atëherë, Trump do të vijë në Holandë me të njëjtin mesazh: të shpenzojë më shumë për mbrojtjen.

Askush nuk beson se ai do të kërcënojë me tërheqje, pasi të gjithë zyrtarët amerikanë – përfshirë zyrtarë të lartë të kabinetit si Sekretari i Shtetit Marco Rubio dhe Sekretari i Mbrojtjes Pete Hegseth – udhëtuan së fundmi në Bruksel me mesazhin se Uashingtoni mbetet i përkushtuar ndaj NATO-s.

Por Trump dëshiron të shohë rezultate të qarta.

Dhe rezultati i mundshëm do të jetë një angazhim nga të gjithë 32 aleatët e NATO-s për të rritur shpenzimet e mbrojtjes në 5 përqind të PBB-së – një rritje e konsiderueshme nga objektivi aktual prej 2 përqind. Nga kjo shumë, 3.5 përqind do të shkonin për “objektiva të forta” si armët dhe artileria, ndërsa 1.5 përqind e mbetur do të caktohej për mbrojtjen kibernetike dhe investimet në lëvizshmërinë ushtarake.

Përfaqësuesit e NATO-s ende po debatojnë për afatin kohor për arritjen e objektivit të ri të shpenzimeve, me propozime që janë në diskutim midis pesë dhe dhjetë viteve.

Samiti i shkurtuar

Për të mos krijuar shumë mundësi për mosmarrëveshje midis anëtarëve të aleancës, samiti është shkurtuar tashmë nga tre në dy ditë.

Programi nuk është finalizuar ende, por mund të ketë vetëm një darkë zyrtare ditën e parë, e më pas dy seanca pune ditën e dytë, njëra mbi shpenzimet e mbrojtjes dhe tjetra mbi promovimin e industrisë së mbrojtjes.

Me disa aleatë evropianë të interesuar në blerjen e më shumë pajisjeve mbrojtëse japoneze dhe koreanojugore, katër “partnerët indo-paqësorë” të NATO-s – Australia, Japonia, Zelanda e Re dhe Koreja e Jugut – ka të ngjarë të jenë të pranishëm në takimin e fundit.

Komunikata përfundimtare e samitit do të jetë gjithashtu dukshëm më e efektshme.

Sipas përfaqësuesve të NATO-s, komunikata përfundimtare do të kufizohet në tre ose katër paragrafë – një kontrast i fortë me samitet e fundit. Deklarata e Uashingtonit për vitin 2024 përbëhej nga 40 paragrafë, ndërsa Komunikata e Vilniusit e vitit të kaluar përbëhej nga 90 paragrafë dhe mbulonte një gamë të gjerë temash.

Anëtarësim në NATO për Ukrainën?

Teksti i këtij viti mund të mos e përmendë drejtpërdrejt Rusinë – dhe ndoshta edhe Ukrainën – duke e bërë takimin në Hagë dukshëm të ndryshëm nga samitet e mëparshme.

Si në Uashington ashtu edhe në Vilnius, Ukraina dominoi axhendën, me debate të nxehta nëse duhet t’i ofrohet vendit një ftesë për t’u anëtarësuar dhe si duhet të duket rruga e ardhshme drejt anëtarësimit në aleancë.

Meqenëse Trump duket se po e përjashton anëtarësimin e mundshëm të Ukrainës në NATO së shpejti, një zyrtar evropian më tha se mund të jetë më mirë të mos përmendet fare Ukraina në deklaratë – për momentin.

Çdo përpjekje për të negociuar tekstin mund të rezultojë në një deklaratë më të dobët se ajo e rënë dakord në Uashington në vitin 2024, në të cilën NATO të paktën u zotua të vazhdonte të mbështeste Kievin “në rrugën e tij të pakthyeshme drejt integrimit të plotë euroatlantik, përfshirë anëtarësimin në NATO”.

Kjo ngre gjithashtu pyetjen nëse Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy do të ftohet në Holandë, pasi ishte i ftuari kryesor në takimet e mëparshme. Ende nuk ka konfirmim për ftesën e tij, por shumica e zyrtarëve të NATO-s presin që ai të vijë përfundimisht.

Ministri i Jashtëm estonez, Margus Tsahkna, theksoi së fundmi se do të ishte “një gabim i madh” nëse Zelenskyy nuk do të merrte pjesë, pasi mediat do të raportonin vetëm për takimin.

Edhe pse udhëheqësi ukrainas pritet të marrë pjesë, nuk ka gjasa që atij t’i jepet një seancë e veçantë e Këshillit NATO-Ukrainë, siç ndodhi në dy samitet e fundit. Për momentin, aleanca duket se po e kthen përsëri vëmendjen e saj nga brenda./Rferl/