Putini po mbështet miqtë e tij në Ballkan për të ndihmuar në mbajtjen e luftës së tij të përgjakshme në Ukrainë

Nga Michael Colborne

E bashkuar në një ndjenjë viktimizimi, Rusia ka një aleat në grupet serbe të ekstremit të djathtë. Perëndimi i nënvlerëson rrezikun nga ata.

Unë punoj në faqen e internetit të gazetarisë investigative Bellingcat, ku drejtoj projektin tonë duke përdorur metoda kërkimore me burim të hapur për të monitoruar të djathtën ekstreme në Evropën Qendrore dhe Lindore. Në Ballkan, ne po shohim sesi skajet e ekstremit të djathtë të Serbisë po forcojnë pushtimin e përgjakshëm të Ukrainës nga Rusia. Këto grupe nuk po ndihmojnë vetëm për të ndezur flakët në mbështetje të luftës së Rusisë; ata po marrin gjithashtu ndihmën ruse për të shtyrë axhendën e tyre të rrezikshme në një pjesë tashmë të përçarë të Evropës.

Ndërsa lufta e Rusisë në Ukrainë po zvarritet, Kremlini ka në anën e tij disa nga forcat më shkatërruese dhe më të rrezikshme të ekstremit të djathtë në Ballkan. Në prill 2022, mijëra serbë dolën në rrugët e Beogradit për të protestuar kundër mbështetjes së qeverisë së tyre për pezullimin e Rusisë nga Këshilli i Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut për shkak të pushtimit të Ukrainës. Në tubim, marshuesit valëvitën flamujt rusë dhe serb dhe brohoritën slogane të tilla si: “Serbët dhe rusët – vëllezër përgjithmonë!”

Protesta në kryeqytetin serb u organizua nga grupi i ekstremit të djathtë, Patrulla e Popullit dhe lideri i tij, Damnjan Knezheviq, i cili gjithashtu ka organizuar disa tubime të tjera pro-ruse. Vetëm disa javë më vonë, Knezheviq dhe një udhëheqës tjetër i Patrullës Popullore udhëtuan nga Serbia në Rusi. Ata kaluan një javë atje, me ftesë të disa organizatave të mediave ruse – duke përfshirë një të kryesuar nga bashkëpunëtori famëkeq i Putinit, Yevgeny Prigozhin.

Shumë serbë besojnë se Rusia ka vepruar prej kohësh si mbrojtëse e Serbisë dhe interesave të saj; të dy vendet ndajnë rrënjë sllave dhe njerëzit si në Rusi ashtu edhe në Serbi mendojnë se janë demonizuar nga perëndimi. Knezheviq ka pohuar se Rusia, së bashku me Serbinë në luftërat jugosllave të viteve 1990, janë cilësuar padrejtësisht si një agresor kur ata thjesht po përpiqen të mbrojnë vëllezërit e tyre etnikë. Knezheviq dhe miqtë e tij kanë vërshuar mediat sociale me thirrje pro-ruse. Ata e kanë paraqitur veten si mbrojtësit më të përkushtuar të serbëve nga të gjitha llojet e kërcënimeve të perceptuara nga jashtë. Kjo shtrihet në mbrojtjen e atyre që, sipas tyre, mbrojnë edhe popullin serb; Kjo është arsyeja pse një analist rajonal deklaroi se e djathta ekstreme e Serbisë ofron “mbështetjen më të vazhdueshme dhe intensive” për pushtimin e Ukrainës nga Rusia.

Kjo mbështetje përfshin më shumë se vetëm fjalë apo tubime. Në maj të këtij viti, grupi i vogël neo-fashist Aksioni Serb postoi një video në kanalin e tyre në YouTube duke dokumentuar një vizitë që ata kishin bërë disa muaj më parë në Shën Petersburg. Disa anëtarë të Aksionit Serb udhëtuan atje me ftesë të Lëvizjes Perandorake Ruse (RIM), e cila zyrtarisht është cilësuar një grup terrorist në Shtetet e Bashkuara dhe Kanada. Në video, udhëheqësi i RIM, Denis Gariev, qëllon me një pistoletë dhe mburret se u mëson pothuajse 1000 rusë në vit në qendrën e trajnimit të lëvizjes.

Një ditë pasi Aksioni Serb postoi atë video, Knezheviq u shfaq në një konferencë për shtyp në Shën Petersburg. Ai shoqërohej nga Aleksandr Lysov, kreu i një “qendre të informacionit kulturor serbo-rus” i akuzuar për kërcënime ndaj rusëve anti-Putin që jetojnë në Serbi, si dhe një aktivist nga Garda e Rinj, krahu rinor i partisë politike të Putinit, Rusia e Bashkuar.

Ajo që më interesonte nuk ishte aq shumë ajo që tha Knezheviq në këtë konferencë për shtyp, por ajo ku po zhvillohej – qendra e shtypit e Patriot Media Group, një konglomerat mediatik, bordi i besuar i të cilit drejtohet nga Prigozhin. Patriot Media Group ishte një nga tre organizatat mediatike që Patrulla e Popullit pretendonte se i ftoi në Rusi (të tjerat përfshinin median famëkeqe ruse shtetërore RT – për të cilën Knezheviq bëri një intervistë në studio – dhe tabloidin pro-Kremlinit Komsomolskaya Pravda).

Prigozhin është një njeri që ne në Bellingcat për fat të keq e njohim shumë mirë. Ai është një ish i dënuar dhe i besuar i Putinit, subjekt i sanksioneve të SHBA-së dhe i kërkuar nga FBI për rolin e tij të dyshuar në ndërhyrjen ruse në zgjedhjet e vitit 2016. Ai ka fituar miliarda dollarë nga kontratat shtetërore ruse dhe dyshohet se kontrollon Wagner, kompaninë private ushtarake të lidhur me shumë krime të dyshuara lufte në Afrikë dhe Ukrainë.

Do të ishte gabim të injoroheshin marrëdhëniet ndërmjet të djathtës ekstreme serbe dhe Rusisë si të pakuptimta ose të padenjë për vëmendje të mëtejshme. Organizatat e të drejtave të njeriut paralajmëruan në fillim të këtij viti se ekstremizmi i ekstremit të djathtë në Serbi është në rritje; EuroPride, ngjarja ndërkombëtare LGBT e planifikuar të zhvillohet në Beograd këtë muaj, u përball me një sërë kërcënimesh të dhunshme nga e djathta ekstreme dhe presidenti serb, Aleksandar Vuçiç, njoftoi se do të anulohej. Bosnja dhe Hercegovina fqinje, ku tensionet nacionaliste kërcënojnë të copëtojnë vendin, ka zgjedhje në tetor.

Mali i Zi, i cili u nda nga Serbia në vitin 2006, së shpejti mund të ketë gjithashtu zgjedhje të reja. Vendi vazhdon të jetë i rrënuar nga mosmarrëveshjet mbi identitetin e tij kombëtar, mes malazezëve më të prirur për pavarësi dhe serbëve të vetëidentifikuar që duan marrëdhënie më të ngushta me Serbinë fqinje. Tensionet me Kosovën, e cila shpalli pavarësinë nga Serbia në 2008 dhe është shtëpia e një pakice të vogël serbe, mbeten pika më e madhe e ndezjes në rajon. Koha, për fat të keq, është e duhura që e djathta ekstreme e Serbisë të shkaktojë telashe nëse dëshiron – dhe ata kanë miq në Rusi për t’i ndihmuar.

Dhe Rusia tashmë ka filluar të ndihmojë. Një dokumentar në gjuhën angleze i transmetuar së fundmi në RT i dha një platformë Knezheviqit dhe figurave të tjera të së djathtës ekstreme serbe për të shprehur pikëpamjet e tyre të pakundërshtueshme. “Ashtu si Rusia po çliron botën ruse nëpërmjet denazifikimit dhe demilitarizimit,” thotë Misha Vaçiq, një figurë e ekstremit të djathtë që pretendohet prej kohësh të jetë e lidhur me Vuçiqin dhe partinë e tij qeverisëse Progresive Serbe, “ne serbët gjithashtu kemi të drejtë, përmes operacioneve speciale, për të krijuar botën tonë serbe”.

Ne injorojmë të djathtën ekstreme në Ballkan për rrezikun tonë. Ideologjitë e tyre bazohen në të njëjtat pakënaqësi dhe ankesa që shkaktuan luftërat e shpërbërjes jugosllave të viteve 1990, por tani ata kanë gjetur më shumë njerëz në mbarë botën, përfshirë Rusinë, të gatshëm për t’i inkurajuar dhe mbështetur ata. Nuk do të ishte hera e parë – Departamenti Amerikan i Shtetit pretendoi në një kabllogram të deklasifikuar së fundmi se Rusia ka shpenzuar 300 milionë dollarë që nga viti 2014 në përpjekje për të ndikuar tek politikanët dhe të tjerët në mbarë botën, duke përfshirë edhe Ballkanin. Rusia mund të mos e ketë ndezur këtë zjarr, por është më se e lumtur të ndihmojë në ndezjen e tij.

Michael Colborne është gazetar dhe studiues në uebsajtin e gazetarisë investigative Bellingcat. Ai drejton Bellingcat Monitoring, një projekt që hulumton dhe analizon të djathtën ekstreme në Evropën Qendrore dhe Lindore.