Plani i Kinës për të lundruar reaktorët bërthamorë në Detin e Kinës Jugore shihet si i rrezikshëm

Ushtria amerikane ka paralajmëruar se Kina po shtyn përpara me zhvillimin e reaktorëve bërthamorë lundrues në Detin e Kinës Jugore për të forcuar pretendimin e saj ndaj zonave detare të diskutueshme. Analistët thonë se plani për të ndërtuar anije me centrale bërthamore të lëvizshme do të rriste tensionet me fqinjët dhe do të përbënte rreziqe mjedisore.

Sipas raporteve të mediave kineze, termocentralet bërthamore detare janë sisteme të vogla brenda anijeve që do të shërbenin si “banka të lëvizshme të energjisë” për objektet stacionare dhe anije të tjera në det. Pekini e pezulloi projektin një vit më parë për shqetësimet e sigurisë dhe efektivitetit, raportoi South China Morning Post.

Megjithatë, komandanti në largim i Komandës Indo-Paqësorit të SHBA-së dhe zyrtarët e Departamentit të Shtetit thanë këtë muaj se Kina vazhdon të ndërtojë reaktorë lundrues për të fuqizuar ishujt e diskutueshëm, raportoi Washington Post.

Megjithëse zyrtarët amerikanë i thanë Postit se reaktorë të tillë do të duheshin disa vite për t’u ndërtuar, admirali John Aquilino tha se zhvillimi i tyre do të minonte sigurinë dhe stabilitetin rajonal.

Filipinet ngritën këto shqetësime javën e kaluar.

Zëvendësdrejtori i Përgjithshëm i Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Filipineve, Jonathan Malaya tha se Kina do të përdorë reaktorët e saj lundrues për të fuqizuar bazat ushtarake që ka ndërtuar në ishujt artificialë, duke përfshirë ato në zonën ekskluzive ekonomike të Filipineve. Ai u tha mediave lokale se termocentralet bërthamore të Kinës do të militarizonin më tej zonat e diskutueshme në Detin e Kinës Jugore.

“Çdo gjë që mbështet praninë e tyre ushtarake në këto ishuj është teknikisht një kërcënim për sigurinë tonë kombëtare dhe kundër interesave tona,” tha ai, duke shtuar se Australia dhe SHBA janë ndër aleatët e Manilës që kryejnë patrullime të përbashkëta në Detin e Kinës Jugore.

Pekini pretendon kontroll mbi pothuajse të gjithë Detin e Kinës Jugore dhe është në mosmarrëveshje me Brunein, Indonezinë, Malajzinë, Filipinet, Tajvanin dhe Vietnamin. Për të mbështetur pretendimet e saj, Kina ka ndërtuar tashmë ishuj artificialë me pista ajrore.

Analistët thonë se reaktorët lundrues të Pekinit jo vetëm që do të forconin praninë e tij ushtarake në zonë, por gjithashtu do të ofronin një justifikim për të zgjeruar shtrirjen e tij nëpërmjet masave të sigurisë.

Song Yanhui, drejtor i Shoqërisë Ndërkombëtare të Drejtësisë së Republikës së Kinës, Tajvan, i tha Zërit të Amerikës se zona aktuale e sigurisë ushtarake për ishujt artificialë të Kinës ka një rreze prej 500 metrash, që do të thotë se avionët dhe anijet e tjera që hyjnë në atë rreze, mund të shpërndahen ligjërisht. .

Nëse Kina vendos një termocentral bërthamor lundrues në Detin e Kinës Jugore, ajo mund të dëbojë anijet nga një zonë më e madhe ose të marrë masa mbrojtëse me pretekstin e mbrojtjes së mjedisit nga ndotja radioaktive, tha Song.

Për Pekinin, tha ai, “ai vret dy zogj me një gur. Është një strategji fitimprurëse. Mund të forcojë praninë e tij ushtarake, përdorimet civile dhe pretendimin e tij për sovranitet.”

Por analistët thonë se potenciali për rrjedhje të rrezatimit është një shqetësim i vërtetë.

Pankaj Jha, dekan i kërkimit në Shkollën e Çështjeve Ndërkombëtare në Universitetin Jindal Global të Indisë, i tha Zërit të Amerikës se mungesa e përvojës së Kinës për të operuar reaktorë të tillë lundrues mund të sjellë katastrofë.

“Është një kërcënim sepse do të kontaminojë ujin dhe gjithashtu zonat përreth”, tha ai. “Çdo rrjedhje rrezatimi do ta bënte ishullin të pabanueshëm dhe mund të prekte gjithashtu peshkatarët në Detin e Kinës Jugore.”

Analistët theksojnë se reaktorët lundrues mund të bëhen gjithashtu objektiva ushtarakë në rast të një konflikti me Kinën.

Kina ka vendosur, ndër të tjera, sisteme radari, raketa anti-anije dhe kundërajrore dhe avionë luftarakë në zonat e diskutueshme të Mischief Reef, Subi Reef dhe Fiery Cross, tre ishujt artificialë më të mëdhenj në Ishujt Spratly.

Richard Fisher, një bashkëpunëtor i lartë në Qendrën Ndërkombëtare të Vlerësimit dhe Strategjisë, i tha Zërit të Amerikës se termocentralet bërthamore lundruese mund të zgjerojnë gjithashtu një ditë aftësitë e armëve të Kinës.

“Nëse mbrohen, këto termocentrale bërthamore mund të fuqizojnë gjithashtu armët e ardhshme të energjisë,” tha Fisher. “Armët lazer që mund të rrëzojnë raketa dhe avionë, ose armë shumë të fuqishme me mikrovalë mund të çaktivizojnë gjithashtu raketat dhe avionët që vijnë brenda rrezes së tyre.”

Liu Pengyu, një zëdhënës i ambasadës kineze në Uashington, nuk pranoi të komentojë mbi shqetësimet e ngritura në lidhje me planet e Kinës për termocentralet bërthamore lundruese.

“Unë nuk jam i njohur me rastin që përshkruani dhe prandaj mund të përgjigjem vetëm në parim,” tha ai në një email të 14 majit për Zërin e Amerikës. “Pozicioni i Kinës për çështjen e Detit të Kinës Jugore është i qartë dhe konsistent. Ne do të mbetemi të përkushtuar për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve përmes dialogut dhe konsultimeve me vendet e interesuara dhe do të donim të punonim me vendet e ASEAN-it për të miratuar Deklaratën e Sjelljes së palëve në Detin e Kinës Jugore, të avancojnë konsultimet për kodin e sjelljes në Detin e Kinës Jugore dhe së bashku të sigurojnë paqen dhe stabilitetin në rajon.

Kina nuk është vendi i parë që shqyrton ndërtimin e reaktorëve bërthamorë lundrues.

Shtetet e Bashkuara udhëhoqën zhvillimin e këtij koncepti në vitin 1970, por nuk eci përpara aq shpejt për shkak të shqetësimeve të sigurisë.

Rusia është i vetmi vend që ka vënë në punë një termocentral bërthamor lundrues. Fabrika Akademik Lomonosov ka prodhuar energji elektrike dhe ngrohje nga një port në Pevek, një qytet në Rrethin Arktik, që nga viti 2020.

Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) shprehu shqetësimin në një forum të nëntorit në Vjenë për zhvillimin e reaktorëve bërthamorë lundrues, veçanërisht nëse ata kalojnë kufijtë ndërkombëtarë ose operojnë në ujërat ndërkombëtare.

“IAEA po punon me shtetet e saj anëtare për të identifikuar se çfarë udhëzimesh dhe standardesh të mëtejshme mund të nevojiten për të garantuar sigurinë e termocentraleve bërthamore lundruese,” tha në një deklaratë për shtyp Zëvendës Drejtoresha e Përgjithshme e IAEA, Lydie Evrard.

IAEA vuri në dukje se Kanadaja, Kina, Danimarka, Koreja e Jugut, Rusia dhe Shtetet e Bashkuara po punojnë secila në “konceptet e reaktorëve të vegjël modular” detar./VOA/