Pikëpamja nga Uashingtoni nga Janusz Bugajski: Parandalimi i një lufte tjetër ballkanike

Viti i ardhshëm do të jetë një provë e rrezikshme për Ballkanin Perëndimor, pasi prushi i luftës po nxitet sërish nga Beogradi dhe Moska. Qeveritë perëndimore përballen me një zgjedhje midis lejimit të politikanëve ambiciozë serbë dhe mbështetësve të tyre të Kremlinit për të zhytur rajonin në një tjetër konflikt të armatosur, ose duke u mohuar atyre mjetet për të nxitur gjakderdhjen.

Shkëndijat e luftës ndihen më qartë në Kosovë, Mal të Zi dhe Bosnje-Hercegovinë – tre objektivat e miniperandorisë serbe. Metodat e destabilizimit mund të ndryshojnë nga rasti në rast, por qëllimi është i qartë: hegjemonia rajonale e Beogradit dhe zgjerimi i kufijve serbë. Kjo metodë hap pas hapi është përshpejtuar në muajt e fundit për shkak të vendimit të Moskës për të nxitur luftën në Ballkan me qëllim që të krijojë probleme për NATO-n, ndërsa Rusia vazhdon të humbasë terren në Ukrainë.

Moska nuk ka nevojë të vendosë ushtrinë e saj në Ballkanin Perëndimor, pasi Serbia ka aspiratat e veta dhe me dëshirë shërben si një proxi. Presidentët Vuçiç dhe Putin mbajnë një marrëdhënie simbiotike në të cilën Putini e ndihmon Vuçiqin të shtyjë për një Serbi të zgjeruar, ndërsa Vuçiç mbështet Putinin në pushtimin e rajonit dhe duke shkaktuar probleme për institucionet perëndimore. Paqëndrueshmëria në Ballkan i lejon Moskës të pretendojë se BE dhe NATO nuk mund të zgjidhin ose parandalojnë konfliktet.

Për Kremlinin, minimi i Ballkanit është një operacion me kosto të ulët. Moska i ofron Beogradit dhe Banja Lukës mbështetje diplomatike dhe financiare, si dhe armë, propagandë, dezinformim, provokatorë dhe banda të armatosura. Metodat ruse të infiltrimit dhe nënshtrimit të fqinjëve shërbejnë gjithashtu si një shembull i vlefshëm për ndjekjen e tri strategjive kryesore nga ana e Serbisë – ndarjes, përshkallëzimit dhe dominimit. Të treja strategjitë do të provokojnë reagime nga kundërshtarët e Serbisë që mund të dalin jashtë kontrollit në dhunë të plotë.

Së pari, strategjia përçarëse është evidente në përpjekjet për të mobilizuar pakicën serbe në Kosovë për të nxitur frikën, për të gjeneruar armiqësi etnike dhe për të provuar se shtetet ballkanike nuk mund të jenë multietnike. Ngritja e barikadave, sulmet ndaj gazetarëve, rekrutimi i detyruar i serbëve paqësorë vendas, dërgimi i provokatorëve dhe shkatërrimi i pronës janë të gjitha pjesë e metodologjisë. Në Mal të Zi, mund të vërehen procese të ndarjes nga Kisha Ortodokse Serbe, forcat speciale dhe radikalët nacionalistë që vënë në dyshim pavarësinë e Podgoricës. Në Bosnje-Hercegovinë, entiteti serb shërben si mjeti kryesor i ndarjes dhe nacionalistët kroatë janë rekrutuar gjithashtu nga Beogradi me premtime për përfitime territoriale.

Së dyti, si Vuçiq ashtu edhe Milorad Dodik, komandanti i entitetit serb të Bosnjës, po ndjekin një strategji përshkallëzimi për të bërë zërin e tyre të dëgjohet nga zyrtarët perëndimorë. Duke kërcënuar ndërhyrjen e armatosur ose shkëputjen politike, ata kërkojnë lëshime nga BE-ja dhe SHBA-ja për të sjellë raunde të mëtejshme jostabiliteti. Përshkallëzime të tilla largojnë vëmendjen nga çështjet thelbësore – mosnjohja e shtetësisë së Kosovës nga Beogradi dhe sfida e Banja Lukës ndaj integritetit të Bosnjës. Ato shërbejnë gjithashtu për të cilësuar Prishtinën dhe Sarajevën si fajtorë dhe promovojnë politikën e qetësimit të Perëndimit për të shmangur konflikte më të thella. Si rezultat, BE-ja shpenzon pjesën më të madhe të kohës për të zbutur konfliktet e krijuara nga udhëheqësit serbë në vend që të adresojë shkaqet kryesore.

Strategjia e tretë serbe e dominimit zvarritës është projektuar për t’i bashkuar shtetet fqinje nën ombrellën e Beogradit, qoftë si vartës ekonomikë përmes projektit të Ballkanit të Hapur, si vartës politikë përmes zvogëlimit të sovranitetit, ose përmes përthithjes së drejtpërdrejtë territoriale. Ndarja e Kosovës dhe Bosnjës pretendohet në mënyrë periodike për të testuar vendosmërinë ndërkombëtare dhe për të gërshetuar Kroacinë dhe Shqipërinë si bashkëpunëtorë në ndryshimet e kufijve dhe përfitimet territoriale që do të përfitojnë kryesisht Beogradit.

Për të penguar strategjinë rajonale me tre drejtime të Beogradit, udhëheqësit perëndimorë duhet të përdorin tre armë efektive: diplomatike, ushtarake dhe ekonomike. Në frontin diplomatik, Kosova, Bosnja dhe Mali i Zi nuk duhet të jenë nën presion për t’iu dorëzuar etno-nacionalizmit. Shembulli i parë është presioni ndaj Prishtinës për të ruajtur ndarjet territoriale përmes krijimit të një entiteti serb në formën e një “asociacioni të komunave” e krijuar për të imituar politikat shtet-shkatërruese të Republikës Srpska në Bosnje. Formimi i ndarjeve etnike është gjithashtu një ftesë për një subversion më të thellë antiperëndimor nga Rusia.

Në Mal të Zi, Uashingtoni nuk duhet të mbështesë lojtarët politikë që pretendojnë se janë anti-korrupsion dhe pro-evropianë, ndërsa përdoren nga forcat e korruptuara anti-malazeze dhe pro-ruse për të destabilizuar shtetin. Ajo gjithashtu duhet të sfidojë çdo manipulim elektoral në Bosnje që forcon mbytjen e partive etno-nacionaliste. Zgjidhje të tilla iluzore do të thellojnë ndarjet politike dhe kombëtare dhe do të ndezin dhunën pasi popullata boshnjake ndihet gjithnjë e më e rrethuar.

Në frontin ushtarak, mënyra më efektive për të parandaluar destabilizimin e Kosovës është përmes shfaqjes së forcës nga NATO dhe forcat e sigurisë kosovare, duke i mundësuar Prishtinës të vendosë ligjin dhe rendin në mbarë vendin. Siç e dimë nga vitet 1990, Serbia respekton vetëm forcën dhe jo dobësinë. Aktorët e Beogradit në Mal të Zi dhe Bosnje do t’i mësojnë edhe mësimet e NATO-s për çmontimin e barikadave dhe vendosjen e lirisë së lëvizjes në Kosovë. Përveç kësaj, edhe Kosova edhe Bosnja kanë nevojë për një rrugë drejt anëtarësimit në NATO, dhe aleatët e Kroacisë në NATO duhet të mbështeten te Zagrebi për të mbështetur sigurinë përmes zgjerimit të NATO-s.

Në sferën ekonomike dhe institucionale, BE-ja duhet ta bëjë të qartë se do të ndërpresë të gjitha burimet e të ardhurave dhe perspektivat e anëtarësimit për Beogradin nëse Vuçiç vazhdon të mbështetet në ndarjen, përshkallëzimin dhe dominimin rajonal. Në anën tjetër, Kosova ka nevojë për një rrugë më të qartë drejt anëtarësimit në BE krahas njohjes nga pesë vendet e BE-së. Izolimi institucional dhe ekonomik i Serbisë nga Evropa shtohet nga rënia e përshpejtuar e Rusisë, e cila përballet me katastrofën ekonomike dhe kolapsin e shtetit dhe do të ketë gjithnjë e më pak mundësi për të mbështetur Serbinë.

Fokusi kryesor i politikës perëndimore në Ballkan duhet të jetë në vetë Rusinë. Nuk mjafton të ankohesh për “ndikimin keqdashës”. Prania shkatërruese e Rusisë duhet të kundërshtohet në mënyrë aktive në të gjitha fushat – politikë, energji, ekonomi dhe media. Një pikënisje e mirë do të ishte që NATO të kërkonte që posta e inteligjencës ruse në Nish, e maskuar si një “qendër humanitare”, të mbyllet, që Beogradi të mos përballet me ndërprerjen e të gjitha kontakteve të dobishme ushtarake. Duke mundësuar depërtimin e Rusisë në rajon, Vuçiç po bashkëpunon në luftën kundër Ukrainës duke i dhuruar Moskës një kartë ballkanike në luftën e saj me Perëndimin./Istraga.ba/