OPINION: Është koha për t’i dhënë fund makinacioneve përçarëse ruso-serbe në Ballkan

Shkruan: Dr. Ivana Stradner

Ndërkohë që të gjithë sytë janë te Ukraina, Serbia e mbështetur nga Rusia po shkakton kaos të ri në Ballkan. Duke e shtyrë rajonin në prag dhe duke nxitur grindjet etnike, Kremlini shpreson të minojë NATO-n dhe të rivendosë Rusinë si një ndërmjetës të fuqisë rajonale.

Një konflikt në rritje mes Kosovës dhe Serbisë kërcënon të kthehet në një krizë të re në Evropë. Në maj, 30 anëtarë të paqeruajtësve të NATO-s u plagosën në përleshjet midis serbëve etnikë në veri të Kosovës dhe përshkallëzimi ka vazhduar që atëherë.

Serbia dhe Rusia kanë prirje për datat dhe mitet historike dhe kjo e mërkurë do të jetë një mundësi tjetër për Moskën dhe Beogradin për të hedhur benzinë në zjarrin e rajonit. 28 qershori përkujton Betejën e Kosovës të vitit 1389, një ngjarje e ngulitur thellë në historinë serbe.

Ministria e Jashtme ruse ka pohuar se kriza kosovaro-serbe “po shkon drejt konfliktit të armatosur”. Ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov deklaroi se “një shpërthim i madh po shpërthen në qendër të Evropës”. Ndërsa është e vështirë të parashikohet nëse situata në Kosovë do të përshkallëzohet në nivelin e një konflikti të armatosur, Rusia dhe Serbia ka të ngjarë të kryejnë operacione të inteligjencës më 28 qershor për të përshkallëzuar tensionet etnike në rajon.

Është koha e fundit që Perëndimi të ndryshojë skenarin e lojërave serbe dhe ruse dhe të përdorë hapësirën e informacionit për t’i vënë ato në mbrojtje të mërkurën.

Konflikti mund të përshkallëzohet. Javën e kaluar, presidenti amerikan Biden njoftoi se situata përbën “një kërcënim të pazakontë dhe të jashtëzakonshëm për sigurinë kombëtare dhe politikën e jashtme të Shteteve të Bashkuara”. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, theksoi se NATO “ka rritur praninë tonë dhe do të vazhdojë të marrë të gjitha masat e nevojshme për të siguruar një mjedis të sigurt dhe liri të lëvizjes për të gjitha komunitetet në Kosovë”.

Për të lehtësuar situatën, Josep Borrell, shefi i politikës së jashtme të BE-së, organizoi një takim mes liderëve të dy vendeve të enjten e kaluar, më 22 qershor, por vuri në dukje në Twitter se takimi nuk çoi në shumë përparim dhe se situata në veri të Kosovës mbetet ende. “shumë alarmante”.

Thelbi i çështjes është se si do të përfitonin Rusia dhe Serbia nga përshkallëzimi në Kosovë. Për të parën, përpjekjet e Putinit për të destabilizuar Ballkanin janë pjesë e strategjisë së tij më të gjerë rajonale për ta bërë Rusinë një fuqi botërore, për të dobësuar besueshmërinë e NATO-s dhe për të shkëputur Perëndimin nga lufta në Ukrainë.

Nga ana tjetër, Vuçiq shpreson të nxjerrë një interes më të drejtpërdrejtë strategjik nga ndërhyrja e Rusisë, duke u paraqitur si një burim stabiliteti në kaosin rajonal, duke përshkallëzuar dhe de-përshkallëzuar konfliktet me Kosovën si një mjet pazaresh perëndimor. Kjo strategji synon të ruajë pushtetin duke minuar opozitën properëndimore në Serbi, duke inkurajuar nacionalistët e ekstremit të djathtë, ndërkohë që duken të moderuar në sytë e Perëndimit. Kriza e Kosovës gjithashtu ndihmon në largimin e vëmendjes nga problemet e saj të brendshme politike.

Nuk ka festë më të rëndësishme për Serbinë se 28 qershori, dita në të cilën u zhvillua Beteja e Kosovës e vitit 1389 ndërmjet ushtrive të Serbisë dhe Perandorisë Osmane në Fushë Kosovë. Kanë kaluar më shumë se gjashtë shekuj nga kjo ngjarje, por kjo festë e quajtur Vidovdan ka një rëndësi të madhe kulturore dhe historike në historinë serbe dhe shihet si simbol i sakrificës dhe trimërisë.

Nëse historia është ndonjë tregues, duhet të kujtojmë se më 28 qershor 1989, presidenti i atëhershëm i Serbisë, Sllobodan Millosheviq, mbajti një fjalim në Gazimestan, një vend memorial për ushtarët e rënë serbë. Kjo ishte përpara tensioneve intensive etnike që rezultuan në kolapsin e Jugosllavisë në vitet 1990.

Historia e Kosovës ishte thelbësore për mbijetesën politike të Millosheviçit, sepse ai e bazoi agjendën e tij nacionaliste në këtë mit. Millosheviqi komentoi: “Gjashtë shekuj më vonë, ne po përballemi me beteja të reja, të cilat kërkojnë të njëjtën vendosmëri, guxim dhe sakrificë që kemi parë dikur në Kosovë, por tani në luftën tonë për prosperitet shoqëror dhe qytetërim të shekullit të 21-të. Kjo luftë kërkon një tjetër lloj guximi dhe heroizmi, i domosdoshëm për çdo arritje të rëndësishme dhe të madhe”.

Javën e kaluar, Vuçiq foli për Vidovdanin dhe paralajmëroi kohë të vështira për serbët, duke theksuar se “gjërat janë në fund”.

Si përgjigje, Perëndimi duhet të vendosë operacione fyese informacioni duke përdorur mediat sociale dhe platformat e mediave lokale për të arritur tek nacionalistët serbë të ekstremit të djathtë, të cilët e konsiderojnë Kosovën si zemrën e atdheut të tyre.

Në vend që të përpiqen t’u shesin serbëve të ekstremit të djathtë histori për demokracitë perëndimore dhe t’i bindin ata të pranojnë pavarësinë e Kosovës, këto operacione duhet të përdorin nacionalizmin serb për të theksuar dyfytyrësinë e Moskës dhe ta portretizojnë Rusinë si një fuqi perandorake që shfrytëzon në mënyrë strategjike Kosovën për interesat e veta gjeopolitike. Ndërsa Rusia i premton mbështetje Serbisë, operacionet e inteligjencës perëndimore duhet ta paraqesin Moskën si një partner jo të besueshëm duke u kujtuar serbëve dështimin e Rusisë për të ndihmuar aleatin e saj të CSTO-së Armeninë gjatë përleshjeve të vitit të kaluar në Nagorno-Karabakh.

Rusia premtoi mbështetjen e saj për Serbinë, por serbët e ekstremit të djathtë mund të mos besojnë se aftësia ushtarake e Rusisë tani është e kufizuar. Në vend të kësaj, operacionet efektive të informacionit duhet t’u kujtojnë serbëve se Rusia i ishte bashkuar më parë misionit paqeruajtës të NATO-s në Kosovë, por e braktisi atë në 2003. Perëndimi duhet ta shfrytëzojë episodin si një rast studimi të qeverisë ruse që i hedh nën autobus vëllezërit e saj sllavë, duke u thënë kështu nacionalistëve serbë: “Ku ishte Rusia në 1999 për të mbrojtur vëllezërit e saj sllavë nga NATO?”.

Pse të ndalet atje? Në vend që të luajë historinë ruse të “luftës së Kosovës”, Perëndimi duhet të krijojë një histori të re për 28 qershorin. Atë ditë Josip Broz Tito, udhëheqësi i Partisë Komuniste të Jugosllavisë (KPJ), braktisi Stalinin, edhe pse Jugosllavia konsiderohej aleati më i besueshëm i Bashkimit Sovjetik deri në vitin 1948.

Në prill 1945, Tito hartoi Traktatin Sovjeto-Jugosllav të Miqësisë dhe Ndihmës së Ndërsjellë, i cili e bëri Jugosllavinë aleate të Bashkimit Sovjetik. Pas mosmarrëveshjeve të shumta ideologjike dhe strategjike, Stalini e portretizoi udhëheqjen jugosllave si “anti-sovjetike” dhe “antimarksiste-leniniste”. Si përgjigje, Tito filloi spastrimet kundër besnikëve të Stalinit në Jugosllavi, duke çuar në riorientimin gjeopolitik të Jugosllavisë brenda Evropës Lindore. Konfirmimi përfundimtar i ndarjes mes Titos dhe Stalinit erdhi më 28 qershor 1948, kur Kominformi Sovjetik publikoi një rezolutë që akuzonte KPJ-në për politika anti-sovjetike dhe devijime nga linja marksiste-leniniste.

Duke përfituar nga afiniteti i Serbisë për liderët e guximshëm, Perëndimi duhet ta përshkruajë Vuçiçin si më pak këmbëngulës se Tito, duke përdorur humor dhe duke zmadhuar përgjigjen e Titos ndaj Stalinit pasi ky i fundit u përpoq 22 herë të vriste Titon: “Mos dërgoni njerëz për të më vrarë mua. Ne tashmë kemi kapur pesë prej tyre, një me bombë dhe një tjetër me armë… Nëse nuk ndaloni së dërguari vrasës, unë do të dërgoj një në Moskë dhe nuk do të më duhet të dërgoj një tjetër.”

Në një mënyrë të ngjashme, Presidenti serb kërkon të imitojë mbrojtjen e Titos për bastet e tij midis Lindjes dhe Perëndimit, një tipar që Uashingtoni duhet ta vërë në provë. Duke pasur parasysh kontrollin gjithëpërfshirës të Vuçiqit mbi peizazhin mediatik të Serbisë, Perëndimi duhet të përdorë një autoritet të tillë të konsoliduar për të kundërshtuar ndikimin rus në Ballkan.

Moska ka mbjellë kaos në Kosovë përmes fushatave informuese për të treguar se NATO dhe Perëndimi nuk janë gjë tjetër veçse tigra letre. Është koha e fundit që Perëndimi të tregojë se “vëllazëria sllave” e Rusisë nuk është gjë tjetër veçse një mit në Ballkan.

Dr. Ivana Stradner fokusohet në sigurinë e informacionit të Rusisë dhe ndikimin rus në organizatat ndërkombëtare. Ajo është këshilltare e Fondacionit për Mbrojtjen e Demokracive dhe Jeane Kirkpatrick Visiting Hulumtues në Institutin Amerikan të Ndërmarrjeve në Uashington, ku puna e saj fokusohet në strategjitë ruse të sigurisë dhe doktrinat ushtarake që lidhen me operacionet e informacionit. Ajo ka punuar si studiuese vizitore në Universitetin e Harvardit dhe si pedagoge në disa universitete, duke përfshirë Universitetin e Kalifornisë, Berkeley, Shkollën e Drejtësisë.

Pikëpamjet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe jo domosdoshmërisht ato të Kyiv Post.