Java në Rusi: Demonizimi i një dekade

Vajza e kundërshtarit të burgosur të Kremlinit, Aleksei Navalny, pranoi çmimin Sakharov për Lirinë e Mendimit në emër të babait të saj, ndërsa shtytja e qeverisë për të mbyllur grupin e shquar të të drejtave të njeriut Memorial u drejtua drejt një takimi në fund të dhjetorit mes dënimeve nga Perëndimi.

Udhëheqja e Rusisë hodhi poshtë një propozim për të kërkuar kode QR për akses në transportin publik mes rezistencës së ashpër ndaj zbatimit të masave të sigurisë së koronavirusit, edhe pse numri i vdekjeve që nga fillimi i pandemisë COVID-19 tejkaloi 1 milion, sipas disa vlerësimeve.

Një gjykatë gjermane tha se vrasja e një azilkërkuesi dhe ish-militani nga enklava etnike Çeçene e Gjeorgjisë ishte urdhëruar nga shteti rus, një nga disa zhvillime që nënvizuan shqetësimet për veprimet ruse jashtë vendit, nga Ukraina Lindore në Evropën Perëndimore në Afrikën Perëndimore dhe më gjerë.

Ndërkohë, presidenti Vladimir Putin e përshkroi rënien sovjetike 30 vjet më parë si “shpërbërje të Rusisë historike”, duke shtuar shqetësimet rreth synimeve të tij ndaj Ukrainës mes një grumbullimi trupash dhe kërkesave gjithnjë e më këmbëngulëse të Kremlinit për një premtim të detyrueshëm për t’u përmbajtur nga zgjerimi i mëtejshëm në Lindje.

Këtu janë disa nga zhvillimet kryesore në Rusi gjatë javës së kaluar dhe disa nga arritjet në vazhdim.

Më thirrni një taksi

Vladimir Putin u bë presidenti në detyrë i Rusisë në ditën e fundit të vitit 1999 dhe ka qenë president ose kryeministër që atëherë, për 22 vjet dhe ende vazhdon të jetë: Ai mund të kërkojë rizgjedhjen në vitin 2024 dhe potencialisht mund të qëndrojë në Kremlin deri në vitin 2036, pas ndryshimit të kushtetutës në vitin e kaluar për të hequr kufizimet e mandatit me të cilat ishte përballur.

Ndërsa koha duhet të jetë kryesisht e rastësishme, fakti që Putini erdhi në pushtet disa orë para fundit të dekadës është dëshmuar i përshtatshëm për Kremlinin nga një këndvështrim propagandistik. Gjithashtu i përshtatshëm, sigurisht, është fakti që çmimet botërore të naftës u rritën gjatë dy mandateve të tij të para, në 2000-2008, duke nxitur një rritje të fortë ekonomike në Rusinë e pasur me burime.

Me kalimin e viteve, Putini i ka përmendur shpesh vitet 1990 si një kohë kaotike, të dëshpëruar dhe me telashe, duke nënvizuar pasigurinë që përndiqte qytetarët dhe duke theksuar betejat ekonomike me të cilat u përballën miliona njerëz pas tapetit të sistemit komunist.

Putini e bëri këtë përsëri në një filmi të transmetuar në televizionin shtetëror në kohën kryesore të së dielës në mbrëmje, 12 dhjetor, duke pretenduar se ai nganjëherë përdorte makinën e tij si taksi, për të fituar para që të plotësonte të ardhurat e tij — një pohim që duket në të njëjtën kohë dërrmues dhe ndoshta i pavërtetë.

E pakuptimtë sepse kaq shumë njerëz e bënë atë në atë kohë — jo vetëm për disa rubla shtesë, por sepse sistemi i taksive i mbetur nga koha sovjetike nuk ishte në gjendje të përmbushte kërkesën në rritje të shkaktuar nga kapitalizmi, kështu që ata po përmbushnin një nevojë që tani përmbushet nga kompanitë e taksisë në internet, Uber dhe pjesa tjetër.

Ndoshta e pavërtetë për disa arsye. Putini ka thënë në të kaluarën se ai mendonte të bëhej vetëm një taksist. Ai kishte një punë të qëndrueshme në Shën Petersburg nga Maji i vitit 1990, dhe me 1993, një komitet legjislativ që hetoi një skemë të dyshuar shumëmilionëshe të rrymës, bëri thirrje për shkarkimin e tij. Ai ishte pa punë për disa javë në verën e vitit 1996, kur u transferua në Moskë dhe pati takimin e tij të parë në Kremlin; dy vjet më vonë, oficeri i vjetër sovjetik i KGB-së ishte kreu i Shërbimit Federal të Sigurisë (FSB).

Komenti i taksisë, i cili tërhoqi një mori talljesh nga kritikët, ishte kryesisht për ekonominë – si dhe një përpjekje për të treguar se edhe ai “jetoi si të gjithë të tjerët”. Por në dokumentarin televiziv shtetëror, Putin synonte vitet 1990 edhe në aspektin gjeopolitik, duke e quajtur shpërbërjen e BRSS në 1991 “shpërbërjen e Rusisë historike nën emrin e Bashkimit Sovjetik”.

Ndarja është e vështirë për t’u bërë

Bashkimi Sovjetik përfshinte pjesën më të madhe të territorit të mbajtur nga Perandoria Ruse. Dhe kjo vërejtje nuk ishte ndoshta asgjë e re, marrë parasysh që vinte nga një lider, komenti më i famshëm i të cilit — me përjashtim të mundshëm të atij për vrasjen e militantëve çeçenë në shtëpi — ishte të qante për shpërbërjen sovjetike si “katastrofën më të madhe gjeopolitike” të shekullit të 20-të – ose, me një përkthim alternativ, një nga më të mëdhenjtë.

Por në kontekstin e ngritjes ushtarake të Moskës pranë Ukrainës dhe zhurmës rreth kërkesave që NATO të përjashtojë anëtarësimin e Ukrainës, Gjeorgjisë dhe shteteve të tjera dhe të përmbahet nga vendosja e disa armëve specifike “në afërsi” me kufijtë e Rusisë, komenti ishte sigurisht provokues. Duke ardhur pothuajse saktësisht 30 vjet pasi Bashkimi Sovjetik pushoi së ekzistuari, mund të lexohet si një sugjerim që Rusia ka një pretendim të drejtë ndaj 14 vendeve plotësisht të pavarura.

Nëse ky interpretim tingëllon si i zmadhuar, merrni parasysh se kur Rusia pushtoi Krimenë nga Ukraina, në vitin 2014, Putin pohoi se gadishulli i Detit të Zi ishte “fillimisht tokë ruse” — edhe pse, mes fakteve të tjera që hedhin dyshime të thella mbi këtë pretendim, historianët thonë se Tatarët e Krimesë janë popullsia më e vjetër e vendosur atje që nga largimi i grekëve në kohët e lashta.

Në çdo rast, kur bëhet fjalë për Ukrainën, vajtimi i ri i Putinit për rënien sovjetike dukej se përshtatej me një sërë komentesh të shkruara dhe të folura në të cilat ai ka vënë në dyshim ose në mënyrë të qartë të drejtën e Ukrainës për kombësi ose sovranitet të plotë, duke shtuar shqetësimin për synimet e Kremlinit ndaj fqinjit të saj.

Një emision i veçantë televiziv shtetëror i bëri jehonë pretendimit të rremë të Putinit se ajo që po ndodh në rajonin e Donbasit të Ukrainës lindore i ngjan “gjenocidit” nga Kievi — një pjesë e propagandës që duket se synon të justifikojë çdo veprim ushtarak të ardhshëm që synon shtetin fqinj.

Në ditën kur u transmetuan komentet e Putinit, prezantuesi i televizionit shtetëror Dmitry Kiselyov, i cili shihet si një kanal kryesor i propagandës së Kremlinit, kritikoi vitet 1990 dhe në veçanti liderin sovjetik Mikhail Gorbachev dhe Boris Yeltsin, i cili ishte president i Rusisë nga viti 1991 derisa ia dorëzoi frenat Putinit në natën e Vitit të Ri në 1999.

Kiselyov i portretizoi Gorbaçovin dhe Jelcinin si këlyshët të cili nuk morën asgjë në këmbim të pranimit në ribashkimin gjerman dhe tërheqjen e trupave sovjetike, ia dorëzoi Perëndimit në një pjatë vendet e ish Traktatit të Varshavës dhe, mbi të gjitha, nuk arritën të siguronin garanci me shkrim se NATO nuk do të zgjerohej drejt lindjes.

Monologu, siç tha korrespondenti i BBC-së në Moskë, Steve Rosenberg, dukej se synonte “të rriste rolin e Putinit në Rusinë moderne”, të “ngjallte pakënaqësi në publikun rus për ndikimin e humbur të Moskës” dhe “të bindë shikuesit se Rusia është nën kërcënim”.

Kërcënimet dhe Kërkesat

Me Moskën që papritmas po shtyn ashpër për premtime ligjërisht të detyrueshme nga Perëndimi, duke përfshirë një premtim për t’i dhënë fund zgjerimit të NATO-s në lindje, fjalimi emocionues i Kiselyov mund të jetë krijuar gjithashtu për t’u thënë rusëve se këto kërkesa nuk janë vetëm të justifikuara, por të vonuara prej kohësh — dhe potencialisht vlejnë për të luftuar një luftë të gjerë për to.

Më 4 dhjetor, shumë media raportuan se zyrtarët e inteligjencës amerikane kanë përcaktuar se Rusia po planifikon për një ofensivë të mundshme ushtarake që mund të fillojë në fillim të vitit 2022, me rreth 175,000 trupa të përfshirë.

Rusia mohon se po përgatitet për një pushtim të ri të Ukrainës, ku ka kontrolluar Krimenë që nga marsi i vitit 2014 dhe mbështet forcat separatiste që mbajnë pjesë të Donbasit — dhe lufta e të cilëve kundër Kievit ka vrarë më shumë se 13,000 luftëtarë dhe civilë që nga prilli i atij viti.

Por Kremlini e ka zhvlerësuar atë mohim duke përdorur forcimin ushtarak dhe kërcënimin e nënkuptuar të një pushtimi të ri, si një sfond për kërkesat e tij ndaj Perëndimit dhe Kievit, i cili po bën presion për të zbatuar planin e paqes Minsk 2 të vitit 2015 për konfliktin në Donbas, në mënyrën se si e interpreton Moska.

Dhe Rusia mohon gjithashtu se ka dërguar ushtarë për të luftuar në Donbas, pavarësisht nga ajo që Kievi dhe NATO thonë se janë prova të pakundërshtueshme. Një provë e re dramatike u shfaq këtë javë, kur mediat zbuluan një vendim të nëntorit nga një gjykatë në rajonin rus ngjitur me Donbasin që i referohej racioneve ushqimore të destinuara për “njësitë ushtarake të Forcave të Armatosura të Federatës Ruse të dislokuara në territorin” pjesa e kontrolluar nga separatistët e Ukrainës lindore”.

Pas një videotelefonate mes Putinit dhe Presidentit të SHBA Joe Biden më 7 dhjetor, ka pasur një stuhi diplomacie dhe mund të ketë më shumë në javët e ardhshme. Por tensionet mbeten të larta dhe kërcënimi i një rritje të armiqësive vazhdon.

Më 16 dhjetor, Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg përsëriti se Moska nuk mund të ketë veto për anëtarësimin në NATO të asnjë vendi dhe tha se Rusia kishte rritur numrin e trupave pranë kufijve të Ukrainës.

“Ne nuk shohim asnjë shenjë se ky grumbullim po ndalet ose po ngadalësohet,” tha Stoltenberg në një konferencë shtypi me presidentin ukrainas Volodymyr Zelenskiy në selinë e NATO-s. “Përkundrazi, ajo po vazhdon”.