Ish-kryetari i bashkisë së Khersonit flet për torturat, urinë dhe mbijetesën pas tre vitesh në robëri ruse

Volodymyr Mykolayenko, ish-kryetari i bashkisë së qytetit ukrainas të Khersonit, kaloi më shumë se tre vjet në robëri ruse.

Ai u rrëmbye nga agjentë rusë në prill 2022, gjatë javëve të para të pushtimit në shkallë të gjerë të Moskës, dhe u zhduk pa lënë gjurmë derisa Kievi konfirmoi lirimin e tij në një shkëmbim të burgosurish më 24 gusht – Dita e Pavarësisë së Ukrainës.

Tani 65 vjeç, ai është i dobët, i brishtë dhe në rikuperim, por shpirti i tij mbetet i pathyer, edhe pse vazhdon të përshtatet me lirinë e tij të sapogjetur.

“Për vite me radhë, nuk pashë asgjë tjetër përveç hekurave dhe betonit,” i tha ai Radios Evropa e Lirë Krimea.Realitete në Kiev disa javë pas lirimit të tij. “Gjëja e parë që vura re ishte gjelbërimi, pemët tona të lulëzuara. Jam mirënjohës për këtë dhuratë.”

Mykolayenko ka humbur 25 kilogramë gjatë burgimit të tij, por ai tashmë po flet për kthimin në punë, qoftë për të ndihmuar në rindërtimin e Khersonit ose për të bërë fushatë për kthimin e të burgosurve të tjerë ukrainas.

Nga kryetar bashkie në avokat mbrojtës

Kur Rusia nisi pushtimin e saj në shkallë të plotë më 24 shkurt 2022, Mykolayenko ishte 62 vjeç. Një politikan i hershëm, këshilltar bashkiak dhe ish-kryetar bashkie i Khersonit (2014–2020), ai zgjodhi të bashkohej me mbrojtjen territoriale në vend që të qëndronte duarkryq.

Ai kujton se iu dhanë armë pranë Naddnipryanske, në Urën Antonivskiy – një lidhje kyçe rrugore përmes Dnieper që lidh Khersonin me bregun lindor të lumit – ndërsa artileria ruse goditi rrugët e hyrjes në qytet.

Artileria ukrainase u kundërpërgjigj me zjarr për të ndërprerë kalimin dhe ndoshta edhe për të dëmtuar urën. “Për habinë time,” tha Mykolayenko, “asnjë urë e vetme nuk u shkatërrua në rajonin e Khersonit…”

I vetmi përjashtim ishte më në lindje, ku ushtari 23-vjeçar Vitaliy Skakun, duke rrezikuar jetën e tij, hodhi në erë urën rrugore Henichesk, duke ndaluar një kolonë ruse.

Megjithatë, pavarësisht rezistencës ukrainase, trupat tanke ruse përparuan drejt Khersonit me shpejtësi të habitshme. “Ata erdhën shumë shpejt. Ndiheshin sikur rruga ishte pastruar për ta, mungonte vetëm një qilim i kuq”, tha Mykolayenko. Edhe sot e kësaj dite, ai mbetet i bindur se bashkëpunëtorët duhet ta kenë lehtësuar hyrjen e tyre.

Megjithatë, brenda pak ditësh, civilët në Kherson kishin organizuar formën e tyre të rezistencës kundër pushtuesve rusë – protesta masive të paarmatosura.

Në fillim të marsit 2022, mijëra ushtarë të armatosur rusë u përballën me ta, duke bërtitur “Lavdi Ukrainës!” dhe “Turp!”.

Mbështetja më e madhe pasoi më 13 mars.

“Edhe në kohën sovjetike, nuk kam parë kurrë kaq shumë njerëz”, thotë Mykolayenko. “Besoja se Khersoni nuk do të dorëzohej, por numri i njerëzve, dhjetë mijë, ndoshta edhe më shumë, më la pa frymë.”

“Persona të armatosur më hodhën në bagazh”

Në prill, ndërsa trupat ruse ende kontrollonin qytetin, Mykolayenko u josh në atë që ai e quan një “kurth”.

Një burrë që pretendonte të ishte nga Forca e Mbrojtjes Territoriale këmbënguli se kishte informacione të ndjeshme që duheshin kaluar te autoritetet ukrainase, kështu që Mykolayenko organizoi një takim në një vend të rënë dakord.

“Një makinë mbërriti me shpejtësi të lartë”, thotë ai. “Burra të armatosur më hodhën në bagazhin e një makine dhe më çuan në një stacion policie që tashmë ishte shndërruar në një dhomë torturash.”

Pas paraburgimit të tij fillestar në Kherson, Mykolayenko u transferua në Sevastopol në Krimenë e pushtuar nga Rusia, pastaj në Borisoglebsk në rajonin Voronezh të Rusisë, ku kaloi pesë muaj.

Në tetor 2022, ai u transferua më në fund në një koloni penale në Pakino në rajonin Vladimir, rreth 200 kilometra në lindje të Moskës, ku qëndroi deri në lirimin e tij muajin e kaluar.

Ai thotë se kushtet në objekt ishin brutale dhe se koha e tij në paraburgim karakterizohej nga abuzim i pamëshirshëm fizik dhe psikologjik.

“Rrahje, marrje në pyetje, poshtërim – 24/7,” kujton ai. “Qëndron aty, të thonë të vësh dorën në mur, e vë dorën në mur dhe e godasin atë dorë me një shkop gome. As nuk mund të hash; është e ënjtur. Pastaj të godasin thembrat që të mos ecësh dot.”

“Njëherë më mjaftoi dhe i thashë diçka [një ushtari rus], dhe ai më godiste në kokë me një çekiç druri çdo herë. Ishte plot tërbim dhe pastaj më drejtonte një elektroshok në formë rrathësh mbi trupin tim. Dhe bërtiste, sikur kjo t’i jepte një lloj kënaqësie seksuale.”

I prekur nga uria

Nuk është për t’u habitur që Mykolayenko humbi kaq shumë peshë në robëri, pasi ai dhe të burgosurit e tjerë prekeshin vazhdimisht nga uria.

“Dreka përbëhej nga një tas me supë të turbullt,” thotë ai. “Një herë pata fat: shtatë kokrra elbi ranë në tasin tim. ‘Ti je kampioni’, bënë shaka ata. Nuk kishe nevojë për lugë, sepse pas gjashtë ose shtatë gllënjkave, mbaronte e gjitha. ‘Pjata e dytë’ përbëhej nga lëkura patate të ziera. Një copë bukë, kjo ishte ajo që të shpëtonte nga vdekja nga uria.”

Gjatë “shëtitjeve” të rralla në një oborr betoni, Mykolayenko dhe të burgosurit e tjerë mblodhën hithra që mbinin nëpër çarje në trotuar.

“Ne i hanim për të marrë të paktën disa vitamina”, thotë ai.

Kudo që mbahej Mykolayenko, thotë ai, kapësit e tij e detyruan të bashkëpunonte me Moskën kundër Ukrainës, por ai arriti t’i rezistonte sulmeve të tyre të dhunshme.

Të tjerët nuk ishin aq me fat.

“Për fat të keq, disa u shembën”, thotë ai me zë të ulët. “Ata prenë kyçet e duarve, prenë fytin dhe u varën… Disa prej tyre ishin aq të thyer sa u lagën dhe vjellën nga dhimbja. Nuk mund ta duronin.”

“Mami, të dua shumë”

Edhe pse emri i Mykolayenkos u shfaq për herë të parë në listat e shkëmbimit të të burgosurve në pranverën e vitit 2022, kaluan më shumë se tre vite të gjata para se ai të lirohej më në fund.

Njëherë, thotë ai, ai ishte vetëm “një hap larg lirisë”, tashmë i veshur dhe gati për transferim, kur pa një të burgosur tjetër – një të ri që ishte i sëmurë rëndë dhe po humbiste mendjen ngadalë.

Mykolayenko refuzoi të largohej, duke i nxitur rojet e tij që ta linin të burgosurin tjetër të shkonte në vendin e tij.

“Kur vinte puna të zgjidhja midis tij dhe meje, unë gjithmonë thoja: ‘Merreni djalin’,” thotë Mykolayenko. “Ai kishte një shans për t’u shëruar.”

Kur Mykolayenko u lirua më në fund pas tre vjetësh e gjysmë, gjëja e parë që bëri ishte të telefononte vajzën e tij, e cila shërbente në ushtrinë ukrainase. Vetëm atëherë mësoi se nëna e tij ishte ende gjallë dhe do të mbushte 91 vjeç të nesërmen.

“Mami, të dua shumë,” i tha ai asaj kur më në fund folën.

“Ne u tregojmë familjeve tona sa shumë i duam shumë rrallë në këtë jetë,” thotë Mykolayenko. “Vetëm kur je atje [në robëri] e kupton sa shumë domethënie kanë për ty.”

Edhe pse qyteti i lindjes së Mykolayenkos, Kherson, u rimori në nëntor 2022, qyteti nuk mbeti i padëmtuar. Shtëpia e nënës së tij u shkatërrua dhe apartamenti i tij u dëmtua.

Megjithatë, familja e tij nuk u largua kurrë nga qyteti. Gjatë robërisë së tij, ai nuk pati kontakt me ta dhe nuk e dinte nëse ishin ende gjallë.

Tani, pas disa javësh lirie, Mykolayenko po bëhet gjithnjë e më i shqetësuar. Ai thotë se dëshiron të kthehet në Kherson për të ndihmuar në rindërtimin e qytetit ose për t’u bashkuar me përpjekjet për të liruar të burgosur të tjerë.

“Çdo ditë ndihem i shqetësuar për faktin se djemtë janë ende atje dhe unë jam i lirë”, thotë ai. “I thashë zëvendëskryeministres Iryna Vereshchuk se jam gati të ndihmoj nëse ka një mënyrë që të përfshihem, qoftë edhe si vullnetar.”/Rferl/