Fitorja e populizmit për realitetin e ri malazez

Rezultatet e zgjedhjeve lokale në 14 komuna treguan një mbikompozim të madh në skenën politike të karakterizuar nga ngritja e lëvizjes së re populiste “Evropa Tani”, por edhe rënia e partive nga blloku pro-Evropian.

Në të njëjtën kohë, partitë që dominojnë Qeverinë e 43-të të Malit të Zi – Partia Popullore Socialiste dhe Lëvizja Qytetare Ura – janë aq të margjinalizuara në shpërndarjen e re të forcave në nivel lokal, saqë, përveç Pluzhinit dhe Kolashinit, nuk janë askund në gjendje të jetë qoftë edhe një pjesë e vogël e qeverisë.

Fronti Demokratik, nga ana tjetër, edhe pse nuk po rritet, pret pozita të sigurta për kryetar komune në Budvë, Plevlja dhe Zetë, kështu që kjo organizatë pro-serbe do të ketë deri në gjashtë kryetarë komunash në Mal të Zi.

“MALI I ZI SI MONAKO”

Më së shumti arsye për t’u kënaqur ka lëvizja populiste “Evropa tani”, e cila fitoi 15 deri në 21.7 për qind të votave në nivel të Malit të Zi dhe konsiderohet fituesi më i madh i zgjedhjeve lokale dhe një nga favoritët në zgjedhjet e ardhshme parlamentare.

Lëvizja, e kryesuar nga tre ish-ministra nga “qeveria apostolike” e Krivokapic, Milojko Spajić, Jakov Milatović dhe Olivera Injac, ka kërkuar tashmë poste për kryetar komunash në Podgoricë, Danilovgrad, Tivat dhe Zhabljak, me një probabilitet të lartë që këto poste t’u shkojnë atyre.

Sekretin e suksesit të kësaj partie të re politike e ka shpjeguar më së miri lideri i lëvizjes, Milojko Spajiq, ish-ministër i financave dhe autor i reformës kontroverse tatimore “Evropa tani”, e cila parashikon rritje të pagës minimale.

– DPS nuk arriti t’i bindë qytetarët se 222 euro janë më të mëdha se 450 euro – tha Spajiq, lëvizja e të cilit gjatë fushatës zgjedhore përmes Jakov Milatoviqit premtoi rrogë mesatare në Mal të Zi prej 1000 eurosh fantastike, por edhe zero papunësi në Mal të Zi. Milatoviq u premtoi qytetarëve edhe një buxhet për kryeqytetin prej 500 milionë eurosh të pabesueshme, sa dyfishi i buxhetit të të gjitha komunave të Malit të Zi.

Për disa analistë ekonomikë, historia e Milatović-it për pagën mesatare prej 1000 euro dhe zero papunësinë në Malin e Zi ekonomikisht të mbi-borxhuar, u kujtoi atyre historinë e kandidatit të padyshimtë në zgjedhjet presidenciale të vitit 1994, Boro Miranović, kur ai takoi një grup të rinjsh në qendra e Podgoricës, në mesin e të cilëve ishte edhe autori i tekstit, premtoi një pagë mesatare në nivelin e Malit të Zi prej 500 marka gjermane. Kur e paralajmëruan se ishte pak, Miranoviq tha triumfalisht 1000 marka, edhe pse paga mesatare në Mal të Zi në atë kohë ishte mezi 30 marka.

– E di si, Mali i Zi – Monako – bërtiti Miranoviqi, i veshur me kostumin e Conan Barbarit nga hiti filmik me të njëjtin emër të viteve tetëdhjetë me regji të John Milius.

Megjithatë, një pjesë e qytetarëve me sa duket besuan pa rezerva në historinë e Spajiqit dhe Milatoviqit, të cilët nga rinia e SPC -së kaluan në një organizatë pro-evropiane deklarative. Raporti i dyfishtë negativ i DRI-së për herë të parë në histori, si dhe polemikat e shumta që shoqëruan punën e ministrive të tyre, blerja e paligjshme e avionëve dhe huamarrja e paligjshme, duket se nuk u interesuan qytetarëve që i besuan asaj organizate populiste.

Rezultati i asaj lëvizjeje në Podgoricë është veçanërisht mbresëlënës, me 21.388 vota, dhe parashikimet thonë se, nëse një rezultat i ngjashëm do të përsëritej në zgjedhjet parlamentare, ajo lëvizje do të ishte forca dominuese edhe në atë shumicë të mundshme parlamentare.

Në rezultatin e mirë të lëvizjes Spajiq sigurisht ndikoi edhe fakti se as pozita e tyre dhe as opozita nuk i sulmuan në trazirat e përgjithshme politike në Mal të Zi gjatë mandatit të tyre tre mujor.

DPS një nga humbësit

Partia Demokratike e Socialistëve është një nga humbësit e zgjedhjeve, megjithëse do të vazhdojë të ushtrojë pushtetin me partnerët e saj në trekëndëshin e rëndësishëm: Bijelo Polje, Tivar dhe Plavë. Qasja e koalicionit të gjerë të vendosur nga partia e Gjukanoviqit, për herë të parë pas tetë vitesh, nuk dha rezultatin e pritur, edhe pse ajo parti është ende selia e bllokut të vetëm evropian në Mal të Zi.

DPS, duke vepruar në koalicion me partnerët e saj, mbeti pa pushtet edhe në komunat ku dominonte deri dje – Danilovgrad, Kolashin, Pljevlja dhe Zhabljak, duke humbur mesatarisht më shumë se 20 për qind të votuesve. Humbja në Podgoricë, bastioni i tij kyç, ku humbi pushtetin pas më shumë se dy dekadash, ishte veçanërisht e dhimbshme.

Analizat paraprake tregojnë se koalicioni rreth DPS-së fitoi 37,518 vota nga 45,000 të parashikuara në Podgoricë, ose edhe shtatë mijë e gjysmë më pak.

Numri më i madh i këtyre votave, siç tregohet nga analizat e para, shkoi në anën e lëvizjes “Evropa tani”.

Megjithatë, nuk dukej kështu në fillim të numërimit të votave. Koalicioni i kryesuar nga kryetari i shkathët dhe i aftë Ivan Vukoviq u mbështet nga fakti se SNP nuk kishte census, pra do të kishte ardhur në pushtet edhe me 45 apo 46 për qind.

Mirëpo, problemi me planet e Vukoviqit dhe ekipit të tij ishte i ashtuquajturi i tyre votues të sigurt: ka ndodhur një situatë e ngjashme si në zgjedhjet parlamentare të 2020-ës, por me aktorë të tjerë, sepse këtë herë 15 për qind e votuesve të DPS-së, në vend të koalicionit kishtar të mbledhur rreth DF-së, mbështetën populisten “Evropa Tani”.

Koalicioni i gjerë i tetë partive politike dhe një lëvizjeje në Podgoricë me sa duket nuk pati as një efekt sinergjik, pavarësisht fushatës së shkëlqyer që u fokusua në çështjet lokale: në shifra absolute, ky rezultat është 10 për qind më i ulët se zgjedhjet parlamentare të vitit 2020, por edhe për zgjedhjet vendore të vitit 2018, kur bashkia e re e Zetës është përjashtuar nga përllogaritjet elektorale.

Dalja e vetë Ivan Vukoviqit në skenë natën e zgjedhjeve tregon se kryetari në largim mori përgjegjësinë e plotë për rezultatin nën pritshmëritë.

DPS, si parti kyçe e bllokut europian, do t’i nënshtrohet reformave të shumëpritura të personelit, ndoshta edhe duke hequr qafe njerëz që janë ende ngarkesë për atë parti. Por edhe një ndryshim në strategjinë e veprimit të mëtejshëm: një parti serioze pro-evropiane thjesht duhet të ketë një kapacitet më të gjerë koalicioni.

Vendi është në një krizë institucionale, politike, ekonomike, së shpejti ndoshta edhe në krizë energjetike, dhe Qeveria aktuale në mandatin e saj teknik nuk ka asnjë model apo kapacitet për të na nxjerrë nga kriza.

Vendi thjesht ka nevojë për një DPS të fortë si selinë e bllokut evropian dhe reformat e nevojshme të personelit sigurisht që do të çojnë në zgjerimin e kapaciteteve të koalicionit të partisë së Gjukanoviçit me partnerë të mundshëm: Demokratët, Uro, por pse jo edhe lëvizjen “Evropa Tani”, të cilat janë të paktën deklarativisht pro-evropiane dhe pro NATO-s.

SNP DHE URA HUMBËSIT

Humbësit më të mëdhenj të zgjedhjeve janë Ura dhe SNP, partitë që dominojnë qeverinë e 43-të të Malit të Zi dhe rezultati i të cilave është aq i keq në shpërndarjen e re të forcave në nivel lokal, saqë, përveç Kolashinit dhe Pluzhinit, askund nuk munden të jenë edhe një pjesë e vogël e qeverisë.

Ura, nën hipotekën e fortë të skandalit të madh të kontrabandës shtetërore të cigareve në të cilën është përfshirë lideri i saj, humbi dyzet për qind të elektoratit të saj në Podgoricë dhe dështoi në qëllimin e saj kyç politik: të jetë, si në vitin 2020, në pozitën e “tace në peshore” “. Ky ka qenë plani i Urës që në fillim, siç shihet edhe nga performanca parazgjedhore e Dritan Abazoviqit, i cili e quajti titullarin e listës Luka Rakçeviq kryetar të ardhshëm të Podgoricës.

Tashmë Ura është në një pozitë të vështirë, edhe pse ofron kryeministër: Partia e Abazovicit nuk është më e nevojshme për koalicione dhe mund të presë vetëm “thërrima politike” nga tavolina e më të fortëve: Apo po pret një sinjal nga Beogradi se, si falë nënshkrimit të “Marrëveshjes Themelore”, ata disi po “shtyhen” në qeverinë e njërës prej komunave.

Çfarë mund të themi për rezultatin zgjedhor të SNP-së në Podgoricë, e cila – edhe pse mban poste të rëndësishme në Qeveri – nuk siguroi as census me pjesëmarrje dukshëm më të ulët se ai në zgjedhjet parlamentare.

SNP ka mundësinë të jetë në pushtet edhe ndoshta në Kolashin, dhe ka arritur një rezultat të keq në bastionet e saj tradicionale në Bijelo Polje dhe Pljevlja, ku ka një status vartës, për të mos thënë margjinal.

Nëse Ura dhe SNP vazhdojnë me këtë drejtim të Qeverisë, do të përballen me një luftë konvulsive për votën në zgjedhjet parlamentare.

DF MUND TË JETË I KËNAQUR

Fronti Demokratik, edhe pse nuk po rritet, mund të jetë shumë i kënaqur me rezultatet e zgjedhjeve lokale. Në plejadën e re të forcave, DF do të ketë postet kryetare në Budva, Zeta në Pljevlja, ku fituan bindshëm, kështu që ky grup politik do të ketë deri në gjashtë kryetarë komunash në Mal të Zi. Në Podgoricë, Kolashin, Zhabljak, Danilovgrad dhe Shavnik, duke qenë një anëtar i domosdoshëm i qeverisë.

Rezultati zgjedhor në Budva, por edhe në Pljevlja, është pasqyrë e ndikimit të një faktori të huaj: mbështetjes së presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, i cili ndihmoi logjistikisht dhe materialisht një rezultat kaq të mirë.

DF arriti një rezultat solid edhe në Podgoricë, ku për pak e fituan mandatit të kryetarit. Mirëpo, veprimi radikal i asaj organizate pro-serbe nuk ka një efekt të dobishëm në stabilitetin e situatës politike në Mal të Zi, të cilën e njohin edhe partnerët perëndimorë në Bruksel dhe Uashington, prej nga vijnë mesazhet se kjo organizatë nuk duhet të jetë pjesë e Qeverisë.

Plani i ri i DF për të hequr në mënyrë të paligjshme presidentin aktual Gjukanoviq duke miratuar një ligj antikushtetues në parlament do të destabilizojë më tej situatën tashmë të keqe politike.

Është e qartë se asgjë nuk është zgjidhur me këto zgjedhje dhe se na pret një vjeshtë e nxehtë politike./Pobjeda/