BE-ja shqyrton qendrën e sigurisë në Detin e Zi për t’iu kundërvënë kërcënimeve ruse

Bashkimi Evropian shpreson të krijojë një “qendër sigurie detare në Detin e Zi” për t’iu kundërvënë veprimeve të Rusisë në rajon dhe për të mbrojtur infrastrukturën kritike detare.

Plani është pjesë e një strategjie më të gjerë të BE-së, të zbuluar më 28 maj nga shefja e politikës së jashtme të BE-së, Kaja Kallas, për të arritur bashkëpunim më të ngushtë me Armeninë, Azerbajxhanin, Gjeorgjinë, Moldavinë, Turqinë dhe Ukrainën.

Dokumenti, i titulluar “Qasja Strategjike e Bashkimit Evropian ndaj Rajonit të Detit të Zi”, u pa nga RFE/RL.

Ai thotë se Brukseli duhet të ndihmojë duke “ndërtuar kapacitete detare dhe duke krijuar kushte për mbikëqyrje detare, duke përfshirë monitorimin e një armëpushimi të mundshëm në det, pastrimin e minave, mbrojtjen e infrastrukturës kritike, patrullimin e korridoreve detare tregtare dhe kundërshtimin e kërcënimeve hibride, me qëllim parandalimin e agresionit të ardhshëm në rajon dhe, nëse kushtet lejojnë, konsolidimin e paqes”.

Nuk ka asnjë tregues se ku do të vendoset qendra ose cilat vende do të përfshihen.

Megjithatë, teksti thotë se do të trajtojë çështje të tilla si “ndërgjegjësimi për situatën detare, mbikëqyrja në kohë reale nga hapësira në shtratin e detit dhe paralajmërimi i hershëm i kërcënimeve të mundshme dhe aktiviteteve të dëmshme”.

Qendra do të përqendrohet në gjëra të tilla si kabllot nëndetëse, instalimet në det të hapur dhe objektet e gazit dhe energjisë së erës në brigjet rumune dhe bullgare.

Dokumenti vjen mes planeve të shteteve evropiane për një lloj force risigurimi në Ukrainë në rast të një armëpushimi të përhershëm në luftën ruse.

Ndërsa Mbretëria e Bashkuar dhe Franca po udhëheqin në dërgimin e trupave tokësore, Turqia tashmë ka treguar, sipas RFE/RL, se do të udhëheqë komponentin detar të një force të tillë, veçanërisht duke siguruar kalim të sigurt në Detin e Zi dhe potencialisht duke pastruar minat.

Ndërsa dokumenti nuk i referohet drejtpërdrejt një force reagimi të shpejtë për Ukrainën, ai thekson bashkëpunimin e shtuar me Ankaranë për të siguruar paqen në dhe përreth Detit të Zi.

“Turqia mund të luajë një rol konstruktiv në kundërshtimin e flotës ruse në hije dhe të kontribuojë në përpjekjet për të rritur sigurinë detare, sigurinë energjetike dhe lidhjen në përputhje me ligjin ndërkombëtar dhe konventat përkatëse”, thuhet në dokument.

Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, kishte premtuar një strategji specifike për Detin e Zi pas rizgjedhjes së saj si Presidente e Komisionit Evropian në fund të vitit 2024.

Ideja është që Kallas tani duhet të organizojë “një takim ministror të dedikuar të BE-së me vendet partnere në rajonin e Detit të Zi për të zhvilluar dhe avancuar aspekte të ndryshme të bashkëpunimit brenda kornizës së qasjes së re të BE-së ndaj rajonit të Detit të Zi, bazuar në një qasje të dakordësuar bashkërisht”.

BE-ja ka mbajtur tashmë takime të tilla të dedikuara me ministrat e jashtëm të vendeve kandidate për në BE në Ballkanin Perëndimor dhe më parë me vendet e Partneritetit Lindor – Armeninë, Azerbajxhanin, Bjellorusinë, Gjeorgjinë, Moldavinë dhe Ukrainën.

Ndërsa teksti nuk përmban ndonjë angazhim të ri financiar ose propozime konkrete legjislative, ai jep një tregues se si Komisioni Evropian i sheh disa nga vendet e rajonit.

Në një kritikë mezi të fshehur ndaj qeverisë gjithnjë e më anti-BE në Tbilisi, teksti thotë se “roli dhe përgjegjësia e BE-së në rajonin e Detit të Zi po rritet, veçanërisht me fillimin e negociatave të pranimit me Ukrainën, Republikën e Moldavisë dhe me Gjeorgjinë, nëse vendi kthehet në rrugën e BE-së”.

Të drejtat e njeriut nuk përmenden dhe dokumenti përqendrohet në tre fusha: “forcimi i sigurisë, promovimi i rritjes dhe prosperitetit, dhe promovimi i mbrojtjes së mjedisit, qëndrueshmëria ndaj ndryshimeve klimatike dhe përgatitja për ndryshimet klimatike”.

Ndërsa Brukseli më parë ngriti disa kritika ndaj Azerbajxhanit, veçanërisht mungesën e zgjedhjeve të lira dhe të ndershme dhe hapësirën e zvogëluar për shoqërinë civile në vend, strategjia aktuale përmend Bakun vetëm në lidhje me bashkëpunimin energjetik dhe luftën kundër ndryshimeve klimatike.

“Angazhimi me partnerët rajonalë, në veçanti me Azerbajxhanin, është një nga veprimet thelbësore për të mbështetur përpjekjet e BE-së për të hequr gradualisht importet e mbetura të energjisë ruse dhe për të përshpejtuar diversifikimin e energjisë, siç përshkruhet në planin rrugor të RePowerEU, duke forcuar kështu sigurinë energjetike të BE-së.

Si organizator i COP29, Azerbajxhani është zotuar gjithashtu për dekarbonizim dhe procesin shumëpalësh, i cili është një përparësi kyçe për BE-në.”/Rferl/