ANALIZA: Lidhja Rusi-Serbi – BE duhet të luajë rolin e saj

Shkruan Ivana Stradner

Ndërsa Serbia vazhdon të nxisë paqëndrueshmërinë në Ballkanin Perëndimor, SHBA ka vendosur sanksione kundër korrupsionit ndaj shefit të inteligjencës serbe, Aleksandar Vulin.

Presidenti serb Aleksandar Vuçiç nxitoi në mbrojtje të Vulin, duke pretenduar se akuzat për korrupsion ishin të pabaza. “Kokaina nuk u gjet në zyrën e Vulin, ajo u gjet në Shtëpinë e Bardhë,” tha Vuçiç, i cili u tall me Uashingtonin lidhur me skandalin e fundit rreth zbulimit të drogës së klasit A në West Wing.

Përveç të qenit i korruptuar, Vulin ka luajtur një rol të rëndësishëm në kultivimin e ndikimit rus në Ballkan dhe destabilizimin e rajonit. Administrata Biden meriton merita për sanksionimin e tij përfundimisht. Megjithatë, që këto sanksione të kenë ndonjë ndikim real, Bashkimi Evropian dhe Mbretëria e Bashkuar duhet gjithashtu të ndërmarrin veprime.

Vulin shërbeu si ministër i mbrojtjes i Serbisë nga viti 2017 deri në vitin 2020 dhe më pas ministër i brendshëm deri në vitin 2022. Në fund të vitit të kaluar, Beogradi njoftoi se ai do të merrte detyrën e kreut të agjencisë serbe të inteligjencës BIA.

Departamenti Amerikan i Thesarit e akuzoi Vulin për “krim të organizuar transnacional, trafik të paligjshëm të drogës dhe abuzim me postin publik” për përfitime personale dhe politike. Shefi i inteligjencës, i cili më parë drejtoi ministritë e mbrojtjes dhe të brendshme të Serbisë, përdori gjithashtu postet e tij për të promovuar ndikimin rus në rajon, pretendon ministria e financave.

Shfrytëzimi i korrupsionit në Ballkanin Perëndimor është thelbësor në përpjekjet e Kremlinit për të zgjeruar ndikimin e tij në rajon. Moska ka përdorur aktorë të korruptuar si Vulin për të shfrytëzuar ndarjet ekonomike, etnike dhe fetare në rajon dhe për të mbjellë destabilitet për të sfiduar dhe minuar Perëndimin.

Vulin ka zhvilluar një marrëdhënie të ngushtë me aparatin rus të sigurisë. Në vitin 2021, ndërsa ishte ende Ministër i Brendshëm, ai u takua me Sekretarin e Këshillit të Sigurimit rus, Nikolai Patrushev për të premtuar bashkëpunim në luftën kundër “revolucioneve me ngjyra”; Termi i Moskës për kryengritjet popullore pro-perëndimore kundër regjimeve autoritare.

Në të njëjtin vit, inteligjenca serbe thuhet se ka përgjuar një seminar të opozitës ruse në Beograd. Thuhet se Vulin më pas ia dorëzoi transkriptet Patrushevit, duke çuar në arrestimin e anëtarit të opozitës ruse që po drejtonte seminarin.

Ndërsa kultivon ndikimin rus, Vulin ka inkurajuar gjithashtu ambiciet destabilizuese rajonale të Beogradit. Si një mbështetës i vjetër i ish-presidentit serb dhe kriminelit të luftës Slobodan Millosheviç, Vulin ka promovuar konceptin e “botës serbe”. Qëllimi është të bashkohen të gjithë serbët në një etno-shtet të vetëm të udhëhequr nga Vuçiq.

Në maj, serbët në veri të Kosovës lënduan më shumë se 30 paqeruajtës të NATO-s në përleshjet në veri të Kosovës. Taktika e preferuar e Serbisë është që fillimisht të përshkallëzojë dhe më pas të de-përshkallëzojë krizën në Kosovë, duke e përdorur atë si levë kundër Perëndimit. Proksi i Serbisë në Bosnje dhe Hercegovinë, Milorad Dodik, së fundmi kërcënoi me shkëputje.

Me Vulin të akuzuar për promovimin e ndikimit të Rusisë në Serbi dhe përfshirjen në krimin e organizuar dhe trafikun e drogës, Vuçiç u përpoq të largonte vëmendjen nga këto sjellje të pahijshme të brendshme. Në një manovër tipike taktike, ai u bëri thirrje grupeve të së djathtës ekstreme pro-ruse të Serbisë, duke thënë: “Aleksandar Vulin nuk u sanksionua për një krim apo korrupsion apo çfarëdo tjetër, por për qëndrimin e tij ndaj Federatës Ruse”. Vuçiq i minimizoi më tej sanksionet, duke theksuar se edhe ai ishte sanksionuar në vitin 1999 kur ishte Ministër i Informacionit në qeverinë e Millosheviqit.

Pavarësisht shpresave të SHBA-së se Serbia do të përafronte politikat e saj me BE-në, Beogradi ka rezistuar. Gjatë një vizite në Moskë në gusht 2022, Vulin siguroi ministrin e Jashtëm rus Sergei Lavrov se Beogradi nuk do t’i bashkohej përpjekjes së Perëndimit për të izoluar Rusinë. “Serbia është i vetmi vend në Evropë që nuk ka vendosur sanksione dhe nuk ka qenë pjesë e histerisë anti-ruse,” tha Vulin. Në të vërtetë, Serbia është shfaqur si një juridiksion i rëndësishëm për anashkalimin e sanksioneve ruse. Në vitin 2022, mbi 1020 kompani ruse u krijuan në Serbi – një rritje më shumë se 12-fish nga viti i kaluar.

Vendosja e sanksioneve nga administrata Biden ndaj Vulin është një hap në drejtimin e duhur, pasi ajo është zotuar të godasë korrupsionin, si dhe ndikimin keqdashës të Rusisë dhe evazionin e sanksioneve. Me sanksionet amerikane të vendosura javën e kaluar, e gjithë prona dhe asetet e Vulin me bazë në SHBA do të ngrihen dhe kompanitë amerikane nuk do të lejohen të bëjnë biznes me kompanitë në të cilat ai ka një interes të shumicës. Emërimi i Vulin pason sanksione të ngjashme amerikane të vendosura ndaj aktorëve të tjerë ballkanikë për korrupsion, minimin e demokracisë ose destabilizimin e rajonit.

Por nëse BE dhe Britania e Madhe nuk ndërmarrin veprime të ngjashme, sanksionet nuk do të jenë veçanërisht të dhimbshme për Vulin dhe kolegët e tij ballkanas, të cilët kalojnë pjesën më të madhe të biznesit dhe pushimeve në Evropë. BE-ja, në veçanti, preferon karrotën në vend të shkopit, por stimuli ekonomik nuk do të ndryshojë axhendën e sigurisë së Vuçiqit për rajonin.

Perëndimi duhet të imponojë më shumë kosto për aktorët shkatërrues në Ballkan. Por për ta bërë këtë në mënyrë efektive, Perëndimi duhet të veprojë si një. Uashingtoni e mori topin në lëvizje. Tani është koha që Evropa të bëjë pjesën e saj.

Ivana Stradner është një studiuese dhe Elaine Dezenski është drejtore e lartë dhe drejtore e Qendrës për Fuqinë Ekonomike dhe Financiare në Fondacionin për Mbrojtjen e Demokracive.

Pikëpamjet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe jo domosdoshmërisht ato të Kyiv Post.