Siria është e lirë nga diktatori i saj. Sfida më e madhe e rebelëve tani është të mësojnë se si të qeverisin

Në orët pas rënies së regjimit të presidentit Bashar al-Assad, rrugët e Damaskut u mbushën me të shtëna festive.

Por skenat ngazëllyese të fundjavës që shënuan fundin e një tiranie gjysmë shekulli nuk mund të fshehin shkallën e sfidës me të cilën përballen rebelët islamikë fitimtarë, avancimi i rrufeshëm i të cilëve në kryeqytetin sirian tërhoqi vëmendjen e botës.

Këta rebelë – të udhëhequr nga grupi Hayat Tahrir Al-Sham (HTS) – tani duhet të përpiqen të bashkojnë një vend të shkatërruar nga më shumë se një dekadë lufte civile dhe ku vazhdojnë dhjetëra milici të armatosur rëndë dhe mbetje të regjimit të vjetër.

Kaosi që mbretëroi në orët pas rënies së kryeqytetit bëri të qartë se sa e madhe është detyra.

Të paktën 28 njerëz u vranë në bombardimet festive, tha ministri sirian i shëndetësisë për kanalin e lajmeve Al-Arabiya. Ndërkohë, civilët hynë në pallatet e Asadit, plaçkitën dyqanet dhe vodhën çanta me para nga banka qendrore – duke i shtyrë rebelët të shpallin një shtetrrethim 13-orësh.

Ndërsa errësira binte, heshtja u thye vetëm nga tingujt e sulmeve ajrore, përveç të shtënave të herëpashershme. Izraeli ka thënë që atëherë se ka goditur “sistemet e armëve strategjike, mbetjet e armëve kimike dhe raketat me rreze të gjatë” që i përkasin ushtrisë së Asadit.

Granatimet vazhduan për 11 orë. Pas katër orësh, unë shpërtheva duke qarë sepse ndjeva sikur po torturohesha… Sapo u qetësua, izraelitët filluan të na bombardojnë,” tha për CNN një avokat 25-vjeçar dhe banor i një lagjeje të pasur të Damaskut, duke u lutur. për të mbetur anonim për arsye sigurie.

Rebelët e kishin ëndërruar këtë ditë prej vitesh, por edhe ata duket se janë befasuar nga shpejtësia dhe lehtësia e avancimit të tyre.

Tani ata janë me nxitim për të mbyllur Kutinë e Pandorës në Siri, për të shmangur një vakum pushteti dhe për të parandaluar kaosin që pothuajse në mënyrë të pashmangshme pason kur një regjim 50-vjeçar përmbyset brenda pak ditësh.

Assad donte të “heqë dorë nga qeveria

Për momentin nuk është as plotësisht e qartë se si do të duket qeveria e ardhshme.

Pas marrjes së Damaskut, rebelët urdhëruan kryeministrin e Asadit, Mohammad Ghazi al-Jalali të vazhdonte detyrën së bashku me kabinetin e tij derisa të emërohej një ekip tranzicioni.

Megjithatë, duke folur për Sky News Arabia, Jalali kishte pak përgjigje kur u pyet për të ardhmen e administratës së qytetit.

Kolegët e tij dukeshin po aq të pasigurt.

“Kemi folur me kryeministrin dhe udhëzimi ka qenë që puna të vazhdojë. Ne këmbëngulim që jeta normale të kthehet… kemi dëgjuar se do të formohet një qeveri e përkohshme, por nuk e dimë se kur”, tha ministri i Industrisë i qeverisë së Asadit, Mohammad Samer al-Khalil në një intervistë telefonike për CNN.

Vakuumi me të cilin përballen rebelët mund të shihet edhe si një dhuratë ndarjeje nga Asadi.

Assad, i cili nuk ka bërë asnjë deklaratë publike që nga fillimi i avancimit të rebelëve dy javë më parë, duket se kishte planifikuar “të braktiste qeverinë e tij, popullin dhe vendin e tij, duke e lënë atë në kaos” nëse situata përkeqësohej, tha kryeministri i tij. “Ndoshta për t’i përcjellë mesazhin popullit: “Ose jam unë ose kaos”.

Jalali tha se ai foli me Assadin disa orë përpara se presidenti të ikte në Moskë për të shprehur shqetësimin për lëvizjet rebele, por presidenti u shfaq indiferent.

Kur i thashë se situata ishte kritike, se njerëzit po iknin nga Homs në drejtim të bregdetit dhe se forcat e armatosura ishin shembur, përgjigja e tij ishte: “Ne do të merremi me të nesër”, tha kryeministri. “U habita”.

Nga Al Kaeda te burrë shteti

Përgjigja për pyetjen për të ardhmen e afërt të vendit duket se është dhënë nga lideri i koalicionit rebel HTS, Abu Mohammad al-Jolani (emri i vërtetë: Ahmad Al Sharaa), i cili u takua me kryeministrin në largim Jalali të hënën në mëngjes.

Ardhja e Jolanit në Damask të shtunën shënoi herën e parë që ai u kthye në qytetin ku u rrit që kur u largua prej tij dy dekada më parë për t’iu bashkuar luftës së al-Kaedës kundër trupave amerikane në Irak. Për katër vjet ai udhëhoqi Frontin Al-Nusra, një organizatë motër e Al-Kaedës në Siri, por përfundimisht u nda nga ajo, i shpalli luftë rivalit ISIS dhe siguroi vrasjen e liderit të saj.

Tani ai po dërgon një mesazh ndryshimi dhe moderim, duke i thënë CNN javën e kaluar se opozita e armatosur e Sirisë më në fund dëshiron të formojë një qeveri të bazuar në institucione dhe një “këshill të zgjedhur nga populli”.

Grupi që ai drejton është ndër më të organizuarit nga shumë grupe rebele që morën pjesë në ofensivë. Ajo ka kaluar vitet e fundit duke qeverisur 4 milionë njerëz në Idlib përmes një organi gjysmë-teknokratik të quajtur Qeveria e Shpëtimit Sirian. Ajo ka mobilizuar tashmë politikanët e saj për të drejtuar qytetet e mëdha – duke përfshirë qytetin e dytë më të madh të Sirisë, Alepo – të cilin e pushtoi javën e kaluar dhe ka vendosur forcat e saj policore për të siguruar rrugët e Damaskut.

“Ne nuk duhet të harrojmë se Idlibi është një zonë e vogël pa burime ku kemi arritur shumë në të kaluarën,” i tha Al-Jolani kryeministrit në një konferencë për ekipin e ri të tranzicionit.

Megjithatë, grupi islamik kurrë nuk ka sunduar mbi një zonë të madhe me pakica të ndryshme fetare dhe etnike, grupe të shumta rebele të armatosura dhe burime të pakta.

“Idlibi është një zonë shumë më e vogël për t’u qeverisur dhe tre të katërtat e popullsisë janë të zhvendosur, kështu që OKB-ja dhe OJQ-të do të duhet të ofrojnë shumë ndihmë në ofrimin e ndihmës,” tha Aaron Y. Zelin, një zyrtar i lartë në Institutin e Uashingtonit. . “HTS duhej të fokusohej vetëm në një të katërtën e popullsisë.”

Edhe në Idlib, Jolani ka kaluar vite duke u përpjekur të eliminojë kërcënimet politike, ndërsa ata që ai qeveris protestuan për kushtet e jetesës dhe paraburgimet e padrejta.

Ai tani po përpiqet të krijojë një qeveri të përkohshme për 25 milionë sirianë dhe 6 milionë refugjatë të tjerë që u larguan nga vendi gjatë luftës civile.

Sikur të mos mjaftonte kjo, ai duhet të luftojë njëkohësisht me dhjetëra grupe militante të mbështetura nga Turqia që mund të refuzojnë të mënjanohen në periudhën e tranzicionit, si dhe një grup të fuqishëm të armatosur kurd që kontrollon zona të mëdha në kontrollin e Sirisë verilindore.

Dhe më pas duhet të merren parasysh milicitë e fuqishme të mbështetura nga Irani në Irakun fqinj.

Të gjithë janë më të mirë se Asadi

Banorët e Damaskut i thanë CNN se ishin të kënaqur që Assad ishte larguar, por shprehën shqetësimin për ideologjinë islamike të rebelëve.

Për shembull, pakicat fetare si alavitët, ismailitët, druzët dhe të krishterët duhet të marrin parasysh zbatimin e mundshëm të një interpretimi të rreptë të ligjit të Sheriatit, të cilin rebelët thonë se duan ta zbatojnë.

Al Jolani i tha CNN javën e kaluar se të krishterët, druzët dhe pakicat e tjera ishin “të sigurt” dhe se “kishat dhe shtëpitë” ishin mbrojtur në Aleppo, të cilin rebelët e pushtuan vetëm disa ditë para Damaskut.

Grupet e të drejtave të njeriut janë gjithashtu të shqetësuar. Disa kanë akuzuar HTS dhe grupe të tjera anti-qeveritare për torturim dhe abuzim me disidentët në zonat që ata kontrollojnë – duke përfshirë rrethet veriperëndimore të Idlib, Homs dhe Aleppo.

Megjithatë, ka shumë në Damask që, si Ranimi, një nënë 45-vjeçare e dy fëmijëve, janë me kujdes optimiste dhe thonë se “të gjithë janë më të mirë se Assad”.

“Njerëzit kanë arritur në një pikë ku nuk mund të jetojnë më, një pikë ku do të pranonin kushdo që na qeveris”, tha ajo për CNN.

Jeta nuk është kthyer ende në normalitet, pranoi Ranim, por ajo është e gatshme të presë dhe të shohë.

“Ka njerëz që janë të shqetësuar për sundimin islamik dhe grupet rebele, por nëse kemi pritur 50 vjet që Assad të sundojë, pse nuk duhet t’u japim një shans atyre që dhanë jetën dhe luftuan për çlirimin tonë,” tha ajo.

/edition.cnn.com