Kremlini mobilizon kishën për të shtrirë ndikimin e tij dhe për të përhapur propagandën pro-ruse në Afrikë

Në konfrontimin e saj me Perëndimin, Rusia kërkon aleatë midis vendeve të Global South, veçanërisht në Afrikë. Kohët e fundit, Kisha Ortodokse Ruse (ROC) është përfshirë në këtë përpjekje. Më 29 dhjetor 2021, ROC vendosi të krijojë ekzarkatin e vet në Afrikë, duke përfshirë të gjitha vendet afrikane. Që atëherë, ROC e ka zgjeruar me shpejtësi praninë e saj në kontinentin afrikan. Veprimtaria e saj është tashmë e dukshme në pothuajse 30 vende afrikane dhe ambiciet e saj të deklaruara janë të zgjerojë ndikimin e saj në të gjithë kontinentin.

Kisha Ortodokse Ruse shërben kryesisht si një instrument i regjimit autoritar rus dhe veprimet e saj duhet të shihen brenda kontekstit të politikës ruse dhe objektivave strategjike të Kremlinit. Në Afrikë, ROC ndjek disa qëllime:

• rrit besnikërinë e popullsisë vendase ndaj Rusisë, popullarizon gjuhën ruse dhe përhap propagandën pro-ruse;
• forcon pozitat e Kishës Ortodokse Ruse në luftën e saj për një rol dominues në ortodoksinë botërore;
• krijon platforma dhe kanale komunikimi shtesë për të promovuar interesat ekonomike të korporatave shtetërore ruse dhe zyrtarëve të fuqishëm, duke mbuluar gjithashtu aktivitetet e mercenarëve rusë, shërbimet speciale dhe agjentët e inteligjencës.
• Si një forcë për fuqinë e butë ruse, ROC përhap jo vetëm Ortodoksinë, por veçanërisht Ortodoksinë Ruse. Misioni i saj e përafron kishën me ideologjinë dhe narrativatstrategjike të shtetit rus që janë armiqësore ndaj demokracive liberale perëndimore.

Aktiviteti në terren

Përfaqësuesit e ROC deklarojnë se zgjerimi i tyre në Afrikë – territori kanonik i Patriarkanës së Aleksandrisë – është një përgjigje ndaj njohjes nga Patriarku Theodore II të autoqefalisësë Kishës Ortodokse të Ukrainës (OCU). Ata gjithashtu pretendojnë se formimi i Ekzarkatit Afrikan u nxit nga kërkesat e priftërinjve afrikanë të pakënaqur me kujdesin baritor të ofruar nga Patriarkana e Aleksandrisë. Ky nuk është rasti i parë i “marrjes së territoreve” nga ROC. Në vitin 2021, ajo krijoi një dioqezë në Armeni, pavarësisht se më parë kishte njohur autoritetin e kishës armene dhe nuk kishte vendosur të krijonte strukturat e saj atje.

ROC është mjaft optimiste për zgjerimin e pranisë së saj në kontinentin afrikan, duke e konsideruar atë një territor të pazhvilluar dhe pranues ndaj ndikimit rus. Ndër faktorët favorizues, priftërinjtë rusë përmendin kujtesën historike pozitive të rolit të BRSS në procesin e dekolonizimit të Afrikës, lidhjen e shoqërive afrikane me vlerat tradicionale (traditat patriarkale), prirjen e tyre drejt një botëkuptimi fetar dhe mitologjik, si dhe varfërinë e përhapur dhe jetesën e kushtet. Në këto rrethana, taktikat e ROC janë efektive. Ato përfshijnë stimuj financiarë për priftërinjtë afrikanë të gatshëm për t’u bashkuar me kishën ruse, premtime për një jetë më të mirë përmes projekteve arsimore dhe humanitare ruse dhe instrumentalizimin e kujtesës historike.

Strategjia në Afrikë

Strategjia fillestare e ROC në Afrikë i jepte përparësi zgjerimit të shpejtë dhe rritjes së numrit të famullitarëve, shpesh në kurriz të cilësisë së klerit. Në 2022-23, ROC u kritikua për përdorimin e stimujve financiarë si një argument bindës për priftërinjtë dhe komunitetet për t’u bashkuar me tufën e saj. Sidoqoftë, sot ROC i kushton një rëndësi të madhe cilësisë së agjentëve të tij të ndikimit dhe po zgjeron programet arsimore për studentët nga Afrika. ROC deklaron hapur qëllimin e veprimtarisë së saj arsimore: të transformojë studentët afrikanë në avokatë që jo vetëm do të predikojnë Ortodoksinë, por edhe do të mbrojnë interesat e Rusisë.

Duke u kujdesur për imazhin e saj publik, Kisha Ortodokse Ruse dekoron projektet e saj në Afrikë me programe humanitare me buxhet të ulët që përfshijnë figura si Maria Lvova-Belova, Komisionerja për të Drejtat e Fëmijëve nën Presidentin e Federatës Ruse. Këto aktivitete përfshijnë nisma ‘humanitare’ dhe ‘edukative’ dhe ndërtimin e komplekseve të mëdha tempujsh. Kompleksi i parë i tillë, i cili do të ketë gjithashtu një shkollë dhe një spital, është planifikuar për në Kampala të Ugandës, përballë pallatit presidencial.

Pas kësaj fasade, ROC koordinon ngushtë me autoritetet shtetërore ruse, duke përfshirë agjencitë e zbatimit të ligjit, shërbimet speciale, mercenarët rusë dhe Ministritë e Mbrojtjes dhe të Punëve të Jashtme. Për shembull, kompleksi i tempullit të ardhshëm në Kampala pritet të integrohet me Qendrën Ruse të Shkencës dhe Kulturës. Ndërveprime të ngjashme të drejtpërdrejta ndodhin diku tjetër. Për shembull, diplomatët rusë menaxhojnë Qendrën Ortodokse Shpirtërore dhe Kulturore Ruse në Paris.

Misioni

Ndjenja fetare që kisha ruse përhap në turmën e saj afrikane, përforcon propagandën ruse dhe narrativat ideologjike. Kështu, krahas narrativës së Kremlinit për misionin rus për të shpëtuar njerëzimin nga ndikimi keqdashës i vlerave liberale, ROC shtyn narrativën e misionit global të Kishës Ortodokse Apostolike Kanonike të Patriarkanës së Moskës për të ruajtur ‘besimin e vërtetë’. Kjo narrativë e vë ROC në kundërshtim jo vetëm me kishat e ritit perëndimor, të cilat sipas përfaqësuesve të ROC janë prishur nga modernizimi, por edhe me kishat e tjera ortodokse që mbështetën dhënien e autoqefalisë OCU.

Në qendër të kësaj narrative është kundërshtimi midis ROC dhe Patriarkanës së Aleksandrisë. ROC ka kritikuar priftërinjtë grekë për gjoja ofrimin e edukimit të dobët shpirtëror dhe kujdesi baritor në vendet afrikane, duke i akuzuar ato për promovimin e helenizmit, grekofilizmit, neo-kolonializmit dhe racizmit. Këto pretendime dallojnë ashpër me deklaratat e bëra nga përfaqësuesit e ROC disa vite më parë. Për shembull, në vitin 2016, Georgy Maksimov pranoi suksesin e misionarëve grekë në Afrikë, duke vënë në dukje: “Në Afrikën “e zezë” ka tashmë shumë të konvertuar vendas, të vlerësuar nga pesë deri në shtatë milionë ortodoksë afrikanë. Ata kthehen në besim dhe bëhen të kishës falë punës së misionarëve grekë… Por ne, kisha më e madhe ortodokse, nuk marrim pjesë në misionin e Ortodoksisë në Afrikë… Grekët, që janë dhjetë herë më pak se ne, mbajnë misionarin”.

Ky ndryshim nënvizon metodat e ROC për të shfrytëzuar narrativat historike dhe ankesat bashkëkohore për ta pozicionuar veten si mbrojtësi i vërtetë i Ortodoksisë duke zgjeruar ndikimin e saj nën maskën e përpjekjeve fetare dhe humanitare. Përafrimi i ROC me objektivat e shtetit rus nxjerr në pah një përpjekje të koordinuar për të zgjeruar shtrirjen ideologjike dhe gjeopolitike të Rusisë në Afrikë.

Kisha Ortodokse Ruse harton narrativat dhe propagandën e saj sipas kornizës së përgjithshme të narrativave strategjike ruse. Shtyllat e kësaj narrativë-bërjeje janë kujtesa historike e armatosur dhe një konflikt i supozuar vlerash.

Armatosja e kujtesës historike

Duke shfrytëzuar kujtimet historike të rolit të BRSS në dekolonizim, ROC pohon se Rusia nuk ishte kurrë një fuqi koloniale dhe nuk mori pjesë në kolonizimin e Afrikës. ROC pasuron narrativën e saj të ‘misionit të shpëtimit të shpirtit’ me temat e çlirimit të Afrikës nga ndikimi i kishave të tjera që ‘ndotën veten duke marrë pjesë në tregtinë e skllevërve, duke mbështetur kolonizatorët si dhe konfliktet ndërfisnore, inkurajoi ‘gjenocidin në Ruandë’, dhe vitet e fundit ‘i zhgënjeu afrikanët duke hedhur poshtë mësimet morale biblike në favor të homoseksualitetit, transgjinorizmit, feminizmit, etj’.

Narrativa ruse e trashëgimisë së saj dekoloniale në Afrikë është e lidhur fort me narrativën e rolit ekskluziv të popullit rus si çlirimtarë të Evropës nga nazizmi në Luftën e Dytë Botërore.

Në të njëjtën kohë, lufta aktuale ruse me Ukrainën dhe konfrontimi i Rusisë me Perëndimin portretizohen si një proces i papërfunduar dekolonizimi ose de-perëndimi. Kisha e paraqet Rusinë si një fuqi jokoloniale, një luftëtare kundër neokolonializmit perëndimor dhe një mbrojtëse morale kundër vlerave liberale që portretizohen si në kundërshtim me mësimet biblike.

Vlerat tradicionale

Udhëheqja ruse e percepton Afrikën si një aleat të rëndësishëm në promovimin e “vlerave tradicionale” brenda luftës më të madhe midis dy sistemeve të vlerave. “Konflikti i vlerave” është një narrativë strategjike ruse e përdorur për të përkufizuar konfrontimin e saj me Perëndimin dhe luftën e saj me Ukrainën si ekzistenciale. Përfaqësuesit e ROC besojnë se shoqëritë afrikane favorizojnë të ashtuquajturat vlera tradicionale që kanë natyrë patriarkale dhe patrimonale, duke kontribuar në qëndrimin e favorshëm të popujve afrikanë ndaj Rusisë. Në retorikën e tyre që synon audiencën afrikane, rusët theksojnë ‘vlerat familjare’, duke i kundërvënë ato me konceptet perëndimore të barazisë gjinore dhe të drejtës për t’u shprehur.

Agjenda ruse për mbrojtjen e vlerave tradicionale është pjesë e një qëllimi më të gjerë për të privuar vlerat liberale si të drejtat e njeriut nga statusi i tyre universal dhe për të çmontuar rendin botëror të ndërtuar mbi parimet perëndimore. Për shembull, Patriarku Kirill i ROC propozoi zhvillimin dhe miratimin ndërkombëtar të një Konvente për të Drejtat dhe Mbrojtjen e Familjes, duke synuar të përfshijë vendet afrikane në diskutimin dhe promovimin e saj. Kjo lëvizje ilustron se si Rusia kërkon të instrumentalizojë idenë e mbrojtjes së vlerave tradicionale në kundërshtim me të drejtat e njeriut.

Është thelbësore të kuptohet se narrativa e mbrojtjes së vlerave tradicionale është një komponent thelbësor i politikës ruse dhe narrativa e saj strategjike për mbrojtjen e njerëzimit nga vlerat liberale. Retorika në dukje tërheqëse e krishterë e ROC për “mbrojtjen e traditave, vlerave tradicionale, familjes” dhe temave të ngjashme shërben për të maskuar propagandën ruse të autoritarizmit.

 Kisha si mjet i politikës së jashtme

Kisha Ortodokse Ruse ndikon ndjeshëm në politikën e jashtme ruse si moralisht ashtu edhe institucionalisht. Ai shërben si një mjet i fuqisë së butë ruse dhe vepron si një ent politik. Elementet kryesore të ideologjisë ruse, të tilla si konceptet e ‘botës ruse’, mesianizmi rus dhe vlerat tradicionale, janë formuar brenda Kishës. Konsiderata të rëndësishme përfshijnë indoktrinimin e ushtrisë ruse nga mësimet e ROC dhe rreshtimin e Kishës me Ushtrinë Ruse dhe tradicionalistët e ekstremit të djathtë. Në thelb, ROC është bërë një kanal për promovimin e ideve të promotorëve të fashizmit rus si Aleksandr Dugin dhe Konstantin Malofeev.

ROC në Afrikë është një instrument i vogël, por efektiv i politikës ruse. Beteja për Afrikën është kryesisht ideologjike dhe e shtyrë nga vlera. Qëllimi i ‘aktivitetit misionar’ të ROC është të krijojë një lidhje emocionale me Rusinë në shoqëritë afrikane përmes vlerave të supozuara të përbashkëta. Megjithëse është e vështirë të parashikohet me saktësi rezultati i aktiviteteve të Kishës Ortodokse Ruse, kombinimi i fuqisë së butë të propagandës ruse dhe diplomacisë kulturore me fenë mund ta ndihmojë Rusinë të arrijë rezultatin e dëshiruar më mirë sesa puna e qendrave kulturore ruse dhe mediave të kontrolluara.

/euvsdisinfo.eu