Kërcënimi i nacionalizmit rus shfaqet mbi Evropën

Shefi i politikës së jashtme të Bashkimit Evropian ishte i paqartë kur mbajti një fjalim mbrojtës në Bruksel muajin e kaluar. “Pas rënies së Murit të Berlinit, ne menduam se ishim të rrethuar nga një unazë miqsh. Kjo botë tani është zëvendësuar nga një unazë zjarri rreth nesh”, tha Josep Borrell.

Partnerët e Borrelit në aleancën transatlantike duhet t’i kushtojnë vëmendje paralajmërimit të tij të qartë. Në kufijtë e saj lindorë, Evropa përballet me një çështje të pazgjidhshme kombëtare që kërcënon të riformësojë rendin e sigurisë së kontinentit: Me luftën e saj të agresionit kundër Ukrainës, Rusia po përpiqet të rimarrë atë që ajo beson se është sfera e saj e ligjshme e ndikimit.

Rënia e komunizmit shpesh shihej si një proces paqësor. Revolucionet që përfshinë Bllokun Lindor në 1989 rrëzuan regjimet komuniste pa u gjuajtur asnjë e shtënë, megjithëse me përjashtim të Rumanisë. Por ishte gjithashtu një çarje e papritur dhe e papritur në identitetin kombëtar rus me implikime të thella për sigurinë evropiane.

Siç më shpjegoi Lynne Hartnett – një profesoreshë e asociuar në Universitetin e Villanova dhe një eksperte në historinë ruse – Rusia ka qenë gjithmonë një perandori e afërt në të cilën metropoli dhe zonat e kolonizuara ndajnë një tokë të përbashkët. Erozioni i asaj që përbënte si perandorinë perandorake ruse ashtu edhe atë sovjetike, sipas Hartnett, ishte i lidhur me një krizë ekzistenciale të sigurisë dhe identitetit të Rusisë.

Ndjenja e brishtë e identitetit kombëtar është një nga kompleksitetet e shumta në Rusi. Pushtimi mongol midis shekujve 13 dhe 15 rezultoi që identiteti kombëtar rus të preokupohej me mbrojtjen kombëtare. Dhe në fushën e gjerë euroaziatike, me kufijtë e saj të paktë natyrorë, mbrojtja mori formën e zgjerimit territorial. Që atëherë, ndjekja e “marrjes së territoreve ruse” ka formësuar vetë-imazhin e Rusisë në atë që ajo e sheh si një sistem ndërkombëtar armiqësor.

Vladimir Putin përdori këtë ide të vetë-imazhit të Rusisë për të nisur një pushtim në shkallë të plotë të Ukrainës në shkurt 2022. Presidenti rus u ankua për shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik si “tragjedia më e madhe gjeopolitike e shekullit të 20-të” dhe shkatërrimin e “Rusisë historike”. Për Putinin, Ukraina është vetëm një shtet artificial që u nda nga Rusia falë politikës së Leninit për kombësitë e vitit 1922 pas rënies së Bashkimit Sovjetik.

Por neo-revizionizmi rus nuk është vetëm një kërcënim për Ukrainën. Kthimi i ekspansionizmit rus e ka bërë gjithashtu Ballkanin Perëndimor të prekshëm ndaj aspiratave kombëtare të Serbisë. Ashtu si Rusia, Serbia është një vend, ndërgjegjja kombëtare e të cilit është e lidhur me një luftë historike kundër pushtimit të huaj. Lidhjet e thella të Kosovës me identitetin serb datojnë që nga Beteja e Fushë Kosovës në vitin 1389, kur serbët luftuan kundër një sulmi osman.

NATO e arsyetoi ndërhyrjen e saj në Kosovë në vitin 1999 me përgjegjësinë për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve të Kosovës nga politikat e spastrimit etnik të Sllobodan Millosheviqit. Megjithatë, për shumë njerëz në Serbi, ndërhyrja e NATO-s në punët e vendit të tyre është një burim pakënaqësie. Kjo ka ushqyer një ideologji politike irredentiste në politikën serbe, të cilësuar si Bota Serbe. “Detyra e kësaj gjenerate politikanësh është të krijojë një botë serbe, domethënë të bashkojë serbët kudo që jetojnë,” tha Aleksandar Vulin, zëvendëskryeministri i sapoemëruar pro-rus i Serbisë.

Pakënaqësia e Rusisë dhe Serbisë me rendin e pas Luftës së Ftohtë që ka copëtuar identitetet e tyre përkatëse kombëtare ka bërë që të dy vendet të riorientohen drejt Kinës. Tregtia dhe investimet mes dy vendeve janë rritur ndjeshëm. Si rezultat, Moska dhe Beogradi po shfaqen si partnerë të rëndësishëm për Pekinin në konkurrencën e tij gjeostrategjike me Uashingtonin dhe atë që ai e percepton si shkelje amerikane ndaj parimeve të sovranitetit shtetëror dhe mosndërhyrjes.

Kina ka pranuar në heshtje synimet neo-revizioniste të Rusisë. Ndërsa Xi Jinping këmbëngul se Kina po luan një “rol pozitiv” në gjetjen e një zgjidhjeje paqësore për luftën e Rusisë kundër Ukrainës, ai gjithashtu e sheh pushtimin në shkallë të plotë të Putinit si një mundësi për të rikthyer epërsinë e pakundërshtueshme të Shteteve të Bashkuara në çështjet ndërkombëtare. Kina ka refuzuar të dënojë sulmin rus, pas narrativës së rreme të Kremlinit se NATO-ja është fajtore për luftën.

Në Serbi, Kina dhe Rusia shihen si aleatë të fuqishëm që mbështesin të drejtën e vendit për një politikë të jashtme të pavarur. BE-ja e ka kritikuar Serbinë se nuk i është bashkuar sanksioneve ndërkombëtare kundër Rusisë për sulmin e saj të paprovokuar ndaj Ukrainës. Megjithatë, kjo nuk e ka penguar Beogradin të zhvillojë marrëdhënie të ngushta me Moskën dhe Pekinin, të cilat mbështesin fuqishëm sovranitetin dhe integritetin territorial të Serbisë.

Ringjallja e Rusisë përfaqëson kërcënimin më të madh për Evropën që nga Lufta e Ftohtë, veçanërisht me mbështetjen e nënkuptuar të një Kine që po rritet me shpejtësi pas saj. Nuk mjafton më të mbështesësh Ukrainën për aq kohë sa të nevojitet. Nacionalizmi rus është kthyer në kontinentin evropian – dhe Perëndimi duhet të përshtatet për t’iu përgjigjur këtij realiteti gjeopolitik./The Hill/