Rusia dhe Ukraina bien dakord veçmas me Shtetet e Bashkuara për të ndalur praninë ushtarake në Detin e Zi

Ukraina dhe Rusia kanë rënë dakord veçmas gjatë bisedimeve me Shtetet e Bashkuara në Arabinë Saudite për të ndaluar përdorimin e forcës ushtarake në Detin e Zi dhe për të zhvilluar masa për të ndaluar sulmet ndaj objekteve energjetike në të dy vendet.

Shtëpia e Bardhë tha në dy deklarata të veçanta mbi bisedimet se marrëveshja do të ndihmonte në rivendosjen e aksesit të Moskës në tregjet globale për eksportet ruse të bujqësisë dhe plehrave, të cilat janë ndërprerë që nga pushtimi në shkallë të gjerë i Ukrainës nga Kremlini më shumë se tre vjet më parë.

“Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë të mbështesin negociatat mes të dyja palëve për të arritur një zgjidhje paqësore”, tha Shtëpia e Bardhë në një deklaratë.

Marrëveshjet janë hapi i parë drejt një marrëveshjeje më të gjerë armëpushimi për t’i dhënë fund konfliktit më të madh dhe më vdekjeprurës në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore, megjithëse deklaratat nuk përmendnin ndalimin e sulmeve ndaj objektivave të infrastrukturës civile, përveç furnizimeve me energji.

Si Kievi dhe Moska konfirmuan marrëveshjen, megjithëse deklarata ruse dukej se tregonte rezerva më të mëdha nga ana e tyre.

Në një deklaratë për bisedimet SHBA-Rusi, Kremlini tha se do të pajtohej me marrëveshjen vetëm nëse banka e tij shtetërore bujqësore do të rilidhej me sistemin e pagesave ndërkombëtare SWIFT dhe disa kufizime tregtare të vendosura ndaj Moskës pas pushtimit të saj në Ukrainë do të hiqen.

Shtëpia e Bardhë tha në deklaratën e saj se do të “ndihmojë në rivendosjen e aksesit të Rusisë në tregun global për eksportet bujqësore dhe plehërore, të zvogëlojë koston e sigurimit detar dhe të përmirësojë aksesin në portet dhe sistemet e pagesave për transaksione të tilla”, që mund të jetë një hap i parë drejt heqjes së sanksioneve më të gjera kundër Rusisë.

“Ne po mendojmë për të gjitha tani”, tha presidenti amerikan Donald Trump kur u pyet për sanksionet që Rusia beson se duhet të hiqen përpara se të zbatojë marrëveshjen e Detit të Zi. “Ne po i shikojmë të gjithë ata.”

Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy gjithashtu reagoi ndaj marrëveshjes, duke thënë se Kievi do të mbajë pjesën e tij të marrëveshjes dhe do të shtyjë për sanksione të mëtejshme nëse Rusia nuk bën të njëjtën gjë.

“Është shumë herët të thuhet se do të funksionojë, por këto ishin takimet e duhura, vendimet e duhura, hapat e duhur,” tha ai më 25 mars. “Nëse ata e shkelin këtë, këtu është prova – ne kërkojmë sanksione, ne kërkojmë armë,” shtoi Zelenskyy.

Rruga drejt një armëpushimi Edhe pse marrëveshjet përfaqësojnë progres, rruga përpara mbetet e paqartë.

Në fjalën e tij për gazetarët pas shpalljes së marrëveshjes së Detit të Zi, Zelenskyy deklaroi se armëpushimi i pjesshëm do të hyjë në fuqi menjëherë.

Sipas deklaratës së Kremlinit, moratoriumi i përkohshëm i sulmeve ndaj infrastrukturës energjetike, i cili hyri në fuqi më 18 mars, është i vlefshëm për 30 ditë, por mund të zgjatet me marrëveshje të përbashkët.

Kremlini shtoi se në rast të shkeljes së marrëveshjes nga njëra palë, edhe pala tjetër do të përjashtohet nga respektimi.

Kjo bëri që Zelenskyy të akuzonte Rusinë se gënjen për rezultatin e bisedimeve me negociatorët amerikanë.

“Kremlini po gënjen përsëri, duke pretenduar se armëpushimi i Detit të Zi supozohet se varet nga sanksionet dhe se armëpushimi i energjisë supozohet se filloi më 18 mars”, tha ai në fjalimin e tij të mbrëmjes drejtuar popullit ukrainas. “Moska gënjen gjithmonë.”

Objektivat e rënë dakord nga Rusia dhe Ukraina përfshijnë rafineritë e naftës, tubacionet e naftës dhe gazit dhe termocentralet bërthamore.

Një listë e publikuar në kanalin Telegram të Kremlinit, e cila dyshohet se është “marrëveshur midis palëve ruse dhe amerikane”, përfshin gjithashtu depot e karburantit, stacionet e pompimit dhe infrastrukturën tjetër të prodhimit të energjisë elektrike si termocentrale, transformatorë dhe hidrocentrale.

Pyetje të tjera kanë të bëjnë me dëshirën e Kremlinit për të hequr kufizimet e tregtisë dhe pagesave për bankën e tij bujqësore dhe koordinimin e nevojshëm me qeveritë evropiane për ta arritur këtë.

BE-ja ka vendosur sanksionet e veta ndaj Moskës dhe në një artikull të botuar më 24 mars, shefi i sanksioneve të BE-së, David O’Sullivan tha se blloku do të qëndrojë me to pavarësisht presionit për të lehtësuar sanksionet kundër Rusisë.

“Çfarëdo që të bëjë SHBA tani, nuk ka asnjë arsye për të ndryshuar kursin,” shkroi O’Sullivan për qendrën për analizën e politikave evropiane (CEPA).

Në një shenjë të mëtejshme se sa të vështira kanë qenë bisedimet dhe vështirësitë që janë ende përpara, ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov tha në komentet televizive se Kremlini ka nevojë për “garanci të qarta” nga Uashingtoni se Ukraina do të respektojë marrëveshjen.

Ndërkohë, ministri ukrainas i mbrojtjes Rustem Umerov, i cili mori pjesë në bisedime, deklaroi në X se Kievi do ta konsideronte çdo lëvizje të anijeve detare ruse përtej Detit të Zi lindor si shkelje të frymës së marrëveshjeve të arritura në Riad.

Termocentrali bërthamor Zaporizhzhia në Ukrainën jugore do të mbetet gjithashtu nën kontrollin rus, njoftoi Ministria e Jashtme ruse pas bisedimeve.

Ministria deklaroi se transferimi i kontrollit në Ukrainë ose vende të tjera, si dhe operacioni i përbashkët, do të ishte i pamundur për shkak të shqetësimeve të sigurisë fizike dhe bërthamore.

Trump javën e kaluar ngriti idenë se SHBA mund të merrte kontrollin e termocentralit, i cili u kap nga Rusia në fillim të luftës.

Shtetet e Bashkuara deklaruan gjithashtu se do të ndihmonin Ukrainën në shkëmbimin e të burgosurve të luftës, lirimin e të burgosurve civilë dhe kthimin e “fëmijëve ukrainas të zhvendosur me forcë” në mënyrë që të arrihet një armëpushim afatgjatë midis Kievit dhe Moskës.

Pse është Deti i Zi kaq i rëndësishëm për Rusinë dhe Ukrainën?

Si Kievi ashtu edhe Moska varen nga Deti i Zi për eksportin e lëndëve të para.

Me ndihmën e Turqisë dhe Kombeve të Bashkuara, të dy vendet negociuan një marrëveshje në mesin e vitit 2022 që lejon Ukrainën të transportojë grurë nga deti. Megjithatë, Rusia u tërhoq nga marrëveshja vitin e ardhshëm, duke argumentuar se sanksionet perëndimore kundër bankave të saj e kufizuan rëndë aftësinë e saj për të eksportuar produkte bujqësore.

Rusia më pas deklaroi se do të konsideronte çdo anije që shkon në Ukrainë një objektiv të mundshëm ushtarak.

Ushtria ukrainase u përgjigj me një fushatë që shkatërroi anijet luftarake ruse dhe përfundimisht dëboi flotën ruse nga pjesa perëndimore e Detit të Zi.

Operacioni i mundësoi Ukrainës të krijojë një zonë të re detare në Detin e Zi dhe të rivendosë eksportet e drithërave nga deti në nivelet e paraluftës./Rferl/