Pro Publica dhe ICIJ ‘Shadow Diplomats’ në Ballkan

American Pro Publica dhe Konsorciumi Ndërkombëtar i Gazetarëve Hulumtues (ICIJ) publikuan sot, pas disa muajsh kërkime, historinë e një numri të madh Konsujsh Nderi, të cilët, duke marrë statusin diplomatik, kanë ushtruar një ndikim të butë dhe të ashpër mbi qeveritë që i kanë emëruar dhe disa prej të cilëve janë përfshirë në sipërmarrje biznesi korruptive dhe të diskutueshme.

Pro Publica është një media e pavarur që tërhoqi vëmendjen amerikane dhe globale në vitin 2010 pasi gazetarët e saj fituan çmimin Pulitzer për një histori mbi spitalet gjatë uraganit Katrina. Që atëherë, Pro Publica ka fituar gjashtë Pulitzer të tjerë dhe është vendosur si një nga organizatat më autoritare amerikane dhe globale për gazetarët investigativë.

Konsorciumi Ndërkombëtar i Gazetarëve Hulumtues (ICIJ) është një rrjet i qindra gazetarëve dhe organizatave investigative të pranishme në më shumë se 100 vende të botës. Ajo është më e njohur për projektet e saj hetimore Panama Papers dhe Pandora Papers.

Një studim i madh i botuar sot, i titulluar Diplomatët në hije, mbuloi dhe analizoi dy konsuj rusë në Ballkanin Perëndimor. Bëhet fjalë për Boro Gjukiq, i cili si Konsull Nderi përfaqësoi interesat e Rusisë në Mal të Zi dhe Sergei Samsonyenko nga Maqedonia e Veriut.

Autorët e hulumtimit e morën vesh për Gjukiqin nga kolegu ynë Ljubomir Filipoviq nga Mali i Zi, analist politik dhe kolumnist i CdM në Podgoricë. Filipoviq ka komentuar hulumtimin për Geopost dhe na ka treguar më shumë për rolin e konsullit Gjukiq në zhvillimet në Mal të Zi.

“Gjukiq dikur ishte një diplomat malazez, i cili në një moment u shpërngul në Rusi dhe fitoi para kush e di në çfarë mënyre. Ai u rishfaq në jetën publike në Mal të Zi në vitin 2014, kur u bë konsull nderi dhe hapi një konsullatë në hotelin Avala në Budvë”.

Pro Publica shkruan se si Gjukiq ishte i përfshirë në themelimin dhe sponsorizimin e partisë politike pro-ruse Prava Crna Gora dhe se si ai ishte i lidhur me një numër organizatash radikale. Filipoviq shton: “Gjukiq është më shumë se i lidhur me këto formacione parashtetërore, paraushtarake dhe ai nuk e fsheh këtë. Në rrjetet e tij sociale edhe sot e kësaj dite mund të shihni postime nga tubimi i Nožni vukovi, diçka që quhet Balkanska kozačka armija (Ushtria Kozake Ballkanike) dhe organizata të ngjashme radikale”.

Filipoviç vazhdon, “Gjukiq ishte më aktiv në Mal të Zi gjatë protestave të kishës, dhe fotot e tij me personalitetet më të larta të kishës serbe dhe ruse mund të shihen në rrjete. Këto aktivitete nuk mund të klasifikohen si fuqi e butë. Ai njeri ka kaluar vijat e kuqe të mirësjelljes diplomatike dhe për këtë arsye është dëbuar nga vendi”.

Gjegjësisht, në një nga aksionet e qeverisë malazeze në vitin 2018, Gjukiqit i ishte revokuar mikpritja si diplomat nderi. Gjukiq përmendet edhe në mediat ruse, ku në vitin 2021 kundër tij ka filluar procedura penale për dëshmi të rreme në favor të zyrtarëve të inteligjencës dhe policisë në atë vend.

Një shembull tjetër, për të cilin shkruajnë Pro Publica dhe ICIJ, është Sergej Samsonjenko, një hotelier dhe restaurator nga Maqedonia e Veriut, për të cilin, sipas hetuesve, doli se rezidencat e tij shërbejnë si bazë për operacionet e inteligjencës ruse në atë vend.