Lufta hibride e Rusisë kundër Malit të Zi

Mali i Zi do të mbajë zgjedhjet presidenciale më 19 mars. Këto zgjedhje kanë tërhequr pak vëmendje jashtë Ballkanit Perëndimor, pasi shumica e audiencës janë të përqendruara në shfaqjet agresive të pushtetit të Putinit në Ukrainë. Ndërsa mjetet e Putinit në Ballkanin Perëndimor mund të mos përfshijnë tanke dhe avionë si në Ukrainë, ai po bën një luftë hibride të spikatur, gjithashtu në Mal të Zi. Evropa dhe SHBA-ja duhet të kenë parasysh, pasi zgjedhjet në Mal të Zi mund të kenë implikime sigurie për Ballkanin Perëndimor.

Ndërsa kandidatët për president nuk janë konfirmuar ende, një lider i partisë pro-ruse Fronti Demokratik, Andrija Mandiq, ka shpallur kandidaturën e tij. Sinisa Vuković, Profesor i Menaxhimit të Konflikteve dhe Drejtor i Programit të Politikave Globale në Universitetin Johns Hopkins, SAIS përshkruan se si ekzistojnë tashmë shqetësime në lidhje me “përshtatshmërinë e kandidatëve të caktuar” për shkak të “posedimit të tyre të pretenduar të shtetësisë së dyfishtë me Serbinë, e cila në disa raste do t’i skualifikonte ata nga kualifikimi.” Ndërsa zyrtarët zgjedhorë të Malit të Zi i kanë kërkuar Serbisë të provojë nëse këto akuza janë të vlefshme, Vukoviç beson se Serbia do të zgjedhë heshtjen, pasi “ka qenë normë deri më tani”.

Presidenti aktual, Milo Gjukanoviq, erdhi në pushtet në maj të vitit 2018. Gjatë mandatit të tij, Gjukanoviq ndihmoi Malin e Zi të bëhej anëtar i NATO-s dhe ta vendoste vendin në rrugën e kandidaturës në BE. Zyra e Presidentit në Mal të Zi është ceremoniale. Megjithatë, një president i ri, veçanërisht një pro-rus, mund të ketë një ndikim të rëndësishëm në lidership. Gjukanoviq refuzoi kandidatin për kryeministër të propozuar nga parlamenti dhe të mbështetur nga partitë pro-serbe me arsyetimin se ishte “jokushtetues”.

Rusia ka vite që ndërhyn në Ballkanin Perëndimor. Milan Jovanović, një anëtar i Këshillit Atlantik të Malit të Zi, vë në dukje se si Rusia po përpiqet të “paraqesë veten si një alternativë ndaj Perëndimit” duke “ushqyer ndjenjat antiperëndimore” dhe “dëmtuar reformat që janë një parakusht për integrimin e mëtejshëm të rajonit në strukturat euroatlantike ekonomike, politike dhe të sigurisë”. Duke diskutuar për qëllimet imediate të Moskës në Ballkan, Jakub Janda, drejtor i Qendrës Evropiane të Vlerave për Politikat e Sigurisë në Pragë, përshkruan se si “qëllimi i Rusisë është të ndalojë praninë e NATO-s… Rusia duhet të jetë në gjendje të mbrojë Ballkanin të destabilizojë strategjikisht për të shantazhuar vendet evropiane të NATO-s kur Rusia ka nevojë për të”. Në vitin 2018, një vit pasi Mali i Zi u bashkua me NATO-n, Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, paralajmëroi në mënyrë famëkeqe se mbrojtja e një aleati të vogël të NATO-s në Mal të Zi mund të çojë në Luftën e Tretë Botërore. Rusia ka përdorur me sukses ndarjen dhe tjetërsimin në SHBA të krijuar gjatë mandatit të Presidentit Donald Trump, si dhe problemet e brendshme të fundit në BE, për t’i hapur rrugën palëve të treta për të destabilizuar rajonin.

Kremlini është fokusuar te Mali i Zi pasi paraqet “dobësi të rëndësishme institucionale” që e bëjnë atë hallkën më të dobët në zinxhirin e vendeve properëndimore në Ballkanin Perëndimor. Vuković përshkruan se si “Mali i Zi ka evoluar gjatë dy viteve të fundit nga një vend kryesor në integrimin në BE në një vend që diskutohet në mbledhjet e Këshillit të BE-së së bashku me situatat në Jemen, Libi dhe kriza të tjera globale në vazhdim”. Mali i Zi, një aleat i vjetër i Moskës, u nda nga Serbia në vitin 2006 dhe filloi një rrugë të re pro-perëndimore me qendër anëtarësimin në NATO. Duke e parë zgjerimin e NATO-s drejt lindjes si një kërcënim, Rusia punoi intensivisht për të bindur Malin e Zi që të bashkohej me aleancën. Në vitin 2016, Kremlini madje shkoi aq larg sa të mbështeste një përpjekje për grusht shteti. Sidoqoftë, Mali i Zi u bashkua me NATO-n në vitin 2017. Vuković vëren se për Putinin, “përpjekja e dështuar për grusht shteti të vitit 2016 dëshmoi se fuqia e fortë dhe mjetet shtrënguese kanë vetëm një efekt shumë të kufizuar dhe se një proces i pjesshëm, gradual i gërryerjes së agjendës perëndimore në rajon është shumë më efektiv dhe më i qëndrueshëm”. Gjithashtu, Moska e konsideron Malin e Zi si barkun e butë të NATO-s për shkak të hyrjes së vendit në detin Adriatik, një vend strategjik për operacionet ushtarake perëndimore.

Rusia në të kaluarën ka ndërhyrë në Mal të Zi përmes aleatit të saj, Serbisë. Meqenëse ndikimi i Rusisë në Ballkan nuk është aq i fortë, Janda përshkruan se si “Rusia ka nevojë për aleatin e saj kryesor – Serbinë – për të zgjeruar ndikimin e saj në Ballkan nëpërmjet rrjeteve të inteligjencës, skemave të financimit, kishës ortodokse ose grupeve të ekstremit të djathtë”. Vuković përshkruan se si “peizazhi mediatik në Mal të Zi kontrollohet shumë nga kompanitë mëmë në Serbi, shumica e të cilave janë shumë të buta me propagandën pro-ruse që buron nga filialet e tyre në Serbi”.

Kisha Ortodokse Serbe afër Moskës është jo vetëm institucioni më i madh fetar në Mal të Zi, por përdoret gjithashtu për të mbështetur axhendat politike. Putin po përpiqet të shfrytëzojë lidhjet e vendit me Rusinë për të minuar sovranitetin e saj. Jovanović paralajmëron se kisha po sheh “paraqitje gjithnjë e më të shpeshta nga personalitete me konotacione politike”.

Ndërsa disa analistë kanë argumentuar se presidenti serb Vuçiç po përgatitet të ndërpresë lidhjet me Moskën në përgjigje të presionit perëndimor, Janusz Bugajski, anëtar i lartë në Fondacionin Jamestown, vëren se “marrëdhëniet Serbi-Mali i Zi janë midis Rusisë dhe Ukrainës, me serbët nacionalistë që mohojnë Identiteti dhe historia e vetë kombit malazez dhe përpjekjet për të përvetësuar trashëgiminë e tij dhe kontrollin e institucioneve të tij”. Këto lidhje i japin Serbisë dhe Rusisë atë që Bugajski e quan “një marrëdhënie simbiotike për të arritur qëllimet e tyre”. Jovanović vëren se si ideologjia i lidh më tej dy vendet: “Ideja e botës serbe është një nga mjetet më të rëndësishme për përhapjen e ndikimit rus. Është një kopje e nismës ‘Russkiy mir’ [bota ruse].”

Duke pasur parasysh historinë e gjatë të ndërhyrjes ruse në Mal të Zi, Perëndimi duhet të jetë i përgatitur që Rusia të vazhdojë ta bëjë këtë, veçanërisht në zgjedhjet e ardhshme në Mal të Zi. Jovanović thekson se “sfida kryesore në zgjedhjet e ardhshme presidenciale është të lehtësohet një proces i drejtë zgjedhor pa ndërhyrje nga jashtë, veçanërisht në një situatë ku ka ndikim të jashtëzakonshëm mediatik, inxhinieri politike të Kishës Ortodokse Serbe dhe një listë të çrregullt zgjedhore. .” Serbia ka të ngjarë të përdorë prezencën e saj të gjerë mediatike në Mal të Zi për të nxitur propagandën pro-ruse, për të cilën Vuković ka frikë se “do të banalizojë qartazi politikat dhe pozicionet pro-perëndimore”.

Rusia dhe Serbia do të përdorin gjithashtu rrugë financiare për të sponsorizuar kandidatët antiperëndimorë. Bugajski përshkruan se si vendet ka të ngjarë të prishin financiarisht zgjedhjet e ndershme duke “financuar kandidatët e favorizuar dhe duke kryer fushata dezinformuese kundër kundërshtarëve” siç bënë gjatë zgjedhjeve parlamentare të 2020. Vuković shtjellon se “një zyrtar i qeverisë serbe, francezi i ekstremit të djathtë Arnaud Gouillon, ka deklaruar se këtë vit Serbia do të ndajë tre herë më shumë para për organizatat serbe nga Mali i Zi sesa në vitin 2022 – rreth 4,270,000 euro. “Së pari, duan Serbët. dhe nacionalistët rusë hakmerren politikisht ndaj Partisë Demokratike të Socialistëve të Malit të Zi ose për rivendosjen e pavarësisë së Malit të Zi në 2006 dhe hyrjen në NATO në 2017,” vazhdoi Bugajski.

Në formësimin e një përgjigjeje ndaj planeve të Serbisë dhe Rusisë për ndërhyrjen në zgjedhjet në Mal të Zi, Vukoviç thekson se si “partnerët perëndimorë duhet të marrin pjesë më fuqishëm dhe drejtpërdrejt në shtypjen e ndërhyrjes së huaj dhe ndikimit malinj”, pasi “Mali i Zi është edhe një herë një rast provë dhe tregon se si Kërcënimet hibride nga Rusia dhe përfaqësuesit e saj mund të jenë efektive nëse Perëndimi i injoron paralajmërimet.”/kyivpost/